Ардананың Есенқұлы, Үргенішбай атаның ұрпақтары. Өмір дерек

Сұлтан атам ірі денелі зор адам еді. Саусақтарының жуандығы жас сәбидің білегінің жуандығындай, өте қайратты адам еді. Оны «Дәу ата», «Батыр атам» деп, ел аузында ол кісінің істеген істері аңыз ертегі түрінде айтылатын. Өзі батыр, ақкөңіл адам еді. Қайраттылығы сол ұстайтын жылқыларды шауып бара жатырғанда жалынан ұстап тоқтата беретін еді дейді. Әкесі Қосан атамыз шиті мылтығымен аң аулап бұлан, киік т. б. еттерінен, өкпе-бауырын теріден тіккен қалтаға салып, басқа шешеден туған іні-бауырларын асырап қамқорлық жасайтын дейтін. Сұлтан әкемізде жігітке аса қайрат пайда бермес деп, құрылып жатырған Үкіметтің саясатына қарсы шығып, сол үшін айдалып, түрме төрінен орын алады. Ресей түрмелеріндегі небір орыс баскесерлердің қазаққа істеген озбырлығына шыдамай күллі мұсылман жандардың намысын жыртып кеудесіне басты. Соларды басып, жаншып қазақ абройын биікке көтерді деп, ризалықпен бірге отырған жандар еске алады дейді. Сұлтанда қырық жігіттің күші бар, ал Тәженде қырық жігіттің жүрегі бір жігіттің күші бар деген екен.

Кезінде аты шыққан азамат еді,

Айналған ардананың ағасына.

Ешкімнің қайрат күші тең келмеген,

Қосанның Сұлтанының шамасына деп, Мырзағали ағамыз жырлағандай бұл пәниден батыр атамызда өтті ғой. Артында шаңырақ иесі баласы Төртқара, немересі Қанат бар. Қорымы арғы бетте.

Сұлтан әкеміз әкесі Қосан қайтыс болғасын күш қайраты бар, өз туған нағашысы Сойырғас руынан екен, нағашыларына сәлем беріп қайтады. Сосын әкесі Қосанның нағашыларына олар Қыр жақты жайлайды екен. Соларға сәлем беріп қайтпақшы болып жолға шығады. Әкесінен есіткеніндей нағашысы Хангелді Төртқара руының әрі батыры, әрі ірі байларының бірі екен. Естуіңше Хангелді нағашысы қайтыс болыпты. Балалары қалып, шетінен ержүрек батыр екен. Солармен дидарласып, барып көріп қайтайыншы деп ауылына келеді. Келіп нағашыларына сәлем беріп, аунап-қунап жүре береді. Бір күні сол жақта үлкен ас береді деп естиді. Естуінше төртқара руының бір байы ат шаптырып, аламан бәйгеге 100 жылқы тігіп, балуан күрес т.б бәйге жариялап сауын айтады. Нағашысы, жиені Сұлтанды сынамақшы болып сен жиенім, нағашыларыңа келіп сәлем бердің. Ауылыңа қайтарсың бірақ нағашыларыңнан не алып қайттың деп елің сынайды. Сен пәлен жерде төртқараның батыры Бекалы бар. Сол жүйрік ат ұстап, бәйгеге Ақтабан атты жүйрі атын қоспақшы болып отыр. Қасында көтермеге тағы бір жүйрік аты бар. Қолыңа түсіріп бәйгеге қоссаң жиенсің ғой Хангелді нағашыңды, сенің жиен екеніңді есітіп білсе алдыңнан жықпас. Бірақ күзеті мықты . Ол батырдың қаһарынан қорқып қорадан қойы, ол ауылдан шыбыш лағы да жоғалмайды дейді. Анау-мынау адам ауылына бара алмайды дейді. Сол әңгімені есіткен Сұлтан әкем ауылды сырттай бақылайды. Сұрастырса батыр жатқан үлкен үйде найза сүйеулі. Кім батылы алады деген ой шығар. Отты батыр қамсыз жатады екен. Бағып, күзетіп отырған қарауылы төрт жігіт екеу-екеуден кезек ұйықтап күзетіп тұр екен. Жақындап келіп екеуін ұрып, байлап тастап бәйге атты жетегіңе алып тартып отырады.Ертеңіне тұрған батырға аттың қолды болғанын айтып ескертеді.Есіткен батыр із кесіп, атты Ханкелдінің жиені Сұлтан деген бала жігіттің алып кеткенін біледі.Ақылға салып ақсақалдарымен ойласқан батыр сендер сырттай бақылаңдар, не болғанда бұл баланың біздерді басынып емес ,еркелеген еркіндігі шығар депті.Ханкелді жиенінің атты ауылына алып кетпей бәйгеге қосам деп дүйім елдің алдында еркінсуінің мәнісі ,сонау сырдан келіп Ханкелдінің әруағын ,қалды Төртқара руының мәрттігін сынамақшы шығар.Ешқайысың қолын қақпаңдар,өзім асқа бармаймын деп тапсырыпты.Ас басталып бәйгеге аттарды қосқан Сұлтан нағашысының бәйге аты бірінші келіпті.Сол аста балуандар арасында күресіп бас бәйге алып,алдына күрес бәйгесіне бір үйір жылқыны және аламан бәйгенің жүз жылқысын салып, нағашысына барады. Нағашылары сен бәйге атын қосып, бағың жанды.Енді осы атын және бәйгеңді батырға апарып батасын алып ,бәйге атын апарып бер деп ақыл айтады.Батырға келсе ағаш үйдің көлеңкесінде отыр екен. Алыстан атынан түсіп сәлем беріп нағашым,намысыңа тисем басым міне,сіздің атыңызды мәрттігіңізді сатып осыншама олжалы болдым. Сонау сырдан Сұлтан деген ардана жиені келіп нағашыларынан олжалы болып қайытты деген атағыда болады. Мына бәйгені, жылқы- ларды алып батаңызды беріңіз деп басын иеді.Батыр ауыл ақсақалдар-

Қорытынды

әулетіміздің ең үлкені Манасұлы Сейілхан мен Манасұлы Сахидың айтулары бойынша өздері білетін әулет ұрпақтарының жобасын қағазға түсіріп жаздық.Кейін Қазақстанның жан-жағына тарап кеткен әулет ұрпақтарын түгелдедік.Осы шежірені баспаға жүйелеп компьютерде жазуда ұлым Манасов Ғалымжан мен інім Жеткергенұлы Аюбекке рахмет айтамын.Көрсеткен көмектеріне алғыс білдіріп ата-бабалары-ның рухы, әруағы қолдасын деймін. Алматыдан хабарласқан әруақты інім Тұрмағанбет Ерниязұлы Дәуметов аға осындай ұрпақ үшін, бір жақсы іс істеген екенсің .Ендігі сізге айтарым бұны жақсы бір дүние қылып шығаруға көмек берейін деп өтініш етті. Осы шежіре кітабымды ініме аманаттадым. Ниетіңе Алла риза болсын,талабың оң болсын.

Садуахас Манасов.

10.03.2010 жыл.

Айналдым ата мекен Шөмішкөлім,

Бабалар шежіре боп жатқан жерім.

Ардана топырағында түлеп өскен,

Киелі қасиетті туған елім.
Шөмішкөлдей көл бар ма?

Арданадай ел бар ма?

Деп жырлаған ақындар.

Ата қоныс, құт мекен,

Сенен асқан, сенен асқан,

Сенен асқан мен үшін,

Дүниеде жер барма.
Ағалар абыройлы асқақ ерлер,

Жеңгелер айдынымда аққу едің.

Ұл – қызым Шөмішкөлдің нұрасына,

Жалтылдап жауқазындай өсе бергін.

Сырымды өзіңменен бөліскенмін.

Жер бетін жүз айналып шарласамда,

Сенен асқан ел барына келіспедім.