Арман пв баспасы

25
«Қа зақ тар ше шен ке ле ді, олар ма қам дап сөй лей ді, жай сө зі нің 
өзі өлең боп құйы лып жа та ды», – де ген ұлы ға лым В.В.Рад лов тың 
ұла ғат ты сө зі нің мә ні не де?
 
Е ЕН ДІК СӨЗ ДЕР
Ше шен дік сөз дер – қа зақ ау ыз әде бие ті нің күр де лі де көр-
кем бір са ла сы. Ше шен дік сөз дер дің қай уа қыт та шы ғып, қа лай 
қа лып тас қа нын анық ай ту қи ын. Қа зақ ше шен дік өне рі Май қы 
би ден бас тау алып, Жи рен ше, Асан қай ғы есім де рі мен жал ға са ды.
Ше шен дік өнер ай тыс-тар тыс та да ми ды, сон дық тан ер құ ны, ел 
тағ ды ры тал қы ла на тын пар ла мент са рай ла ры мен сот зал да ры 
ше шен дік өнер дің ежел гі мек те бі бол ған ды ғы та рих тан бел гі лі. 
Дү ниежү зі не әй гі лі ше шен дер дің кө бі не се, пар ла ме нт тік қай рат-
кер лер мен заң қыз мет кер ле рі нен шық қа ны на да та рих куә. Мы са лы, 
ер те за ман да ғы Афи на ше ше ні Де мос фен мен Рим ше ше ні Ци це рон 
әу елі ад во кат, кей ін пар ла мент мү ше ле рі, бас шы ла ры бол ған. Ал 
ХІХ–ХХ ға сыр лар да ғы орыс ше шен де рі А.И.Уру сов, А.Ф.Ко ни, 
Ф.Н.Пле ва ко заң қыз мет кер ле рі нен шық қан. Сон дай-ақ Тө ле Әлі-
бе к ұлы, Қа зы бек Кел ді бе кұлы, Әй те ке Байбе кұлы, Сы рым Датұлы 
сын ды қа зақ ше шен де рі – қау ым ішін де гі дау-жан жал дар ды рет теу ден 
бас тап, ел ші лік-мә мі ле гер лік қыз мет те рі мен бел гі лі бол ған адам дар.
Ше шен дік сөздер де ге ні міз – бел гі лі бір ои а а бай ла ныс ты 
тап ыр лы пен, көр кем тіл мен ай тыл ан жә не жрт шы лы 
а был дап, ел ге та ра ан бел гі лі, л гі лі 
ой лар, т жы рым дар.
Ше шен дік сөз дер дің өзін дік ерек ше-
лік те рі бар. Бел гі лі ше шен дер мен ше шен 
би лер дің сөз де рі жа зы лып сақ тал ма ған-
дық тан, біз дің дәу ірі міз ге дей ін тек ау ыз-
дан-ау ыз ға кө ше жү ріп, сұ рып тал ған 
түр ле рі жет кен. Ше шен дік сөз нұс қа-
ла рын ер те гі лер де, ес кі өлең-жыр лар да, 
хи кая-дас тан дар да мо лы нан кез дес ті ру ге 
бо ла ды. Қа зақ ше шен дік сөз де рі ба та-ті-
лек тен бас тап, өне ге лі өси ет сөз дер ді, 
өмір де кез де се тін жер дауы, ер құ ны 
се кіл ді дау-талас, ке ліс сөз дер ді қам ти ды.
Ше шен дік кү ші – шын дық.
Ине кө зі нен сы на ды,
Ше шен сө зі нен сы на ды.
Тіл – қы лыш тан өт кір.
Піл кө тер ме ген ді тіл 
кө те ре ді.
Тіл – тәрбие бастауы.
Тіл жүйрік емес, ой жүйрік.

жүктеу/скачать 4,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: