Сан есім туралы түсінік. Дара, күрделі сан есімдер

Мақсаты: 1.Сөз таптары, оның ішінде сан есім туралы түсінік беру.Оның құрамына қарай дара және күрделі түрлерін ажырата білуге дағдыландыру.2.оқу ,жазу, талдау машықтарын қалыптастыру, салыстыра білу дағдыларын қалыптастыру; Сыни тұрғыдан ойлауға төселдіру. 3. Еңбекті сүйуге, мейрімді болуға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: Саяхат сабақ.

Сабақ әдісі: ой шақыру, баяндау, сұрақ-жауап, іздендіру, салыстыру, талдау.

Пәнаралық байланыс. Әдебиет, математика,орыс тілі.

Сабақ барысы:

Тыңдаңыздар, тыңдаңыздар, 1 жолдан сөз табы бағытындағы 3 ші жүрдек пойызы қазақ тілі еліне жүргелі тұр, сақ болыңыздар! Сәтті сапар, жас жолаушылар!

Жол серік сөзі: Саяхатқа шығар алдында мұғалімдеріңіз сіздерлі туған күндеріңе орай топқа бөліп, 4 вогонға жайғастырған болатын. Олай болса, жол ұзақ жол қысқартайық. Жылдың төрт мезгіліне арналған қай ақынның өлеңі бар?

---- А.Құнанбаевтың

------- Абай аталарыңның өлеңін өздеріңіздің туған жыл мезгілдеріңізге орай мәнерлеп жатқа үзінді оқып берсеңіздер жақсы болар еді?

------- Өлеңдер оқылады. Сендер білетін сын есімдер осы өлеңде бар ма?

Жолсерік және жолаушылар жолдағы Жандосты бүгінгі туған күнімен құттықтайды және тәтті торт пен қара күрең шәй сыйлайды.

ән: «Туған күн» хор

Пойыз даусы...... Құрметті, жолаушылар! Сөз таптары бағытындағы 3 ші жүрдек пойызы қазақ тілі еліне келіп тоқтады. Пойыздың тоқтау уақыты 4 минут. Осы уақыт ішінде ......... Хабарлама келеді.

Хат. Құрметті жолаушылар! Егер бүгінгі қазақ тілі сабағынан өтетін тақырыпты білгілерің келсе, алдымен менің отбасымды зерттеңдер. Сәлеммен Сұрақбай аталарың!

Ал ,Сұрақбай ата отбасы туралы деректі қайдан табамыз? Әрине, алдарыңызда тұрған ноотбукка жүгінеміз. Ноотбуктан Сұрақбай ата файлын ашамыз. Сөзжұмбақ шешеміз.

1.Бүгін нешесі? 2.Неше сабақ болады? 3. Нешінші оқу? 4. Бүгін орыс тілі нешінші сабақ? 5.Ашық сабақта «Неше қырлы, неше сырлы болуға тырысасыңдар?» 6. Олай болса, білекті бірді жығар мақалды жалғастыр.

Біліміздің арқасында Сұрақбай ата сұрақтарына жауап беріп, бүгінгі сабақтың тақырыбын білдік. Дәптерлерізді ашып ,күн жадысын, сабақ тақырыбын жазып қойыңыздар.

Поезд даусы: Поезд ішіндегі радиодан ертегі тыңдаймыз .

Ерте, ерте ертеде ешкі жүні бөртеде Сан есімнің өзі, екі ұлы, алты қызы болыпты. Ұлдарының аттары Дара және Күрделі .Бірінші ұлы Дара бір ғана түбірден (негізгі, туынды) тұратын сөздер айтады. Мысалы: бес, жүз, мың, отыз, ондаған, жетеу, сегізінші деп аз сөйлегенді ұнатады. Ал, Күрделі ұлы есіміне сай тілге бай бір сөз айтқанда кемінде екі сөзден құрап айтады екен. (он бес, екі мың, жүз екі, үш-үштен, бес- алты, онға жуық, екіден бір) Алты қызы да қазіргі таңда тұрмысқа шығып, Сан есімнің өрісін кеңейтіпті. Қазақта «қыз өрісің» деп бекерге айтпаған. Бір қызығы 6 қызының аттары: есептік, реттік, жинақтық, топтау, болжалдық, бөлшектік аталып, бәрі де әкелерінің атағын сақтап қалған. Мысалы: Есептік сан есім, реттік сан есім, жинақтық сан есім, топтау сан есім, болжалдық сан есім, бөлшектік сан есім. Қыздарының тұрмыс жағдайын болашақта айтармынӘкесінің атқаратын қызметі негізінен анықтауыш екен. Өмірінің қажеттілігіне қарай бастауыш, толықтауыш, пысықтауыш, баяндауыш қызметтерін де атқарып жүреді екен.

Мұғалім сөзі:Сұрақ – Осы ертегіден не ұқтыңдар.? Сан есімге мінездеме бер. Ереже шығар.

Пойыз даусы...... Құрметті, жолаушылар! Сөз таптары бағытындағы 3 ші жүрдек пойызы «Оқулық» бекітіне 5 минут кідірісжасайды. Осы уақыт ішінде біз оқулығымыздағы тапсырмаларды орындаймыз.

«Күз» тобы 156-жаттығу. «Жаз» тобы 158-жаттығу. «Көктем» » тобы 157-жаттығу. «Қыс» тобы 159-жаттығу.

«Шығармашылық» бекетіне 3 минут тоқтайды.Барлығымыз интер белсенді тақтаға қараймыз. Онда мынадай шығармашылық жұмыс ұсынылған:

Таңбамен жұмыс: тү+1( түбір); К+2+л (кекіл); К+3+шік ( күшіік);

7+К ( жетік); 8+ көз ( сегізкөз); 9+ құмалақ ( тоғызқұмалақ);

Біздің сыныпта тоғызқұмалақ үйірмесіне қанша оқушы қатысады?(6) дара ма?, күрделі ме?

Жуырда Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күні аясында өткен аудан аралық «Тоғызқұмалақ» жарысында біздің топ нешінші орынды иеленді?( екінші) дара ма?, күрделі ме?

Жалпы саны қанша топ қатысты ? (22-топ) ) дара ма?, күрделі ме?

«Мақал» бекетіне 2 минут тоқтайды. Мақалдан сан есімді табу.

1.Анаңның қарызын , Меккеге үш арқалап апарсаң да құтылмайсың.

2.Бес саусақ, бірдей емес.

3.Жеті рет өлшеп, бір рет кес.

4.Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді.

«Жұмбақ -жаңылтпаш» бекетінде 7 минут аялдаймыз.

Ана тілін сүйеміз. Орыс тілін білеміз. Математика сабағын, Есептеп қазір көреміз.

1.Тапсырма:12 ағайын бірінен соң бірі жүреді,

Бірақ тапайтынын біледі.( айлар) (күз мезгілі орындайды)

2. Жеті бауыр туыспыз,

Атымыз өзге демесең,

Жұмған жұдырық уыспыз. ( аптаның жеті күні) 2 тапсырма: Біз қаншадамыз?

Үлкеніміз Мүсілімнен ( көктем мезгілінде дүниеге

Дәл екі жас кішімін (я) келгендер орындайды)

Бойы озып тұрғанмен,

Үш жас кіші Нұрлан (меня)

Нұрланның дәл жарым жасын,

Жасымыздың (все) қоссаң ,

Қырық үш дер ең жаңылмастан.

Көп ойланбай, ал, сана(мы)

(Каждый из нас) (сколько нам)?

Үлкеніміз Мүсілімнен

Дәл екі жас кішімін мен

Бойы озып тұрғанмен,

Үш жас кіші Нұрлан менен

Нұрланның дәл жарым жасын,

Жасымыздың бәрін қоссаң ,

Қырық үш дер ең жаңылмастан.

Көп ойланбай, ал, сана біз

Әр қайсымыздың жасы нешедеміз?

3 тапсырма:(У нас) (сколько) мысық бар? (Жаз мезгілі)

(У нас) (сколько) күшік бар ?

( У меня) де бар-бір мысық,

(Уменя) де бар көк күшік, ( Утебя) мүлде жоқ күшік.

( У меня): ( сколько) мысық бар?

(У нас) : (сколько) күшік бар?

Шешуін тез таба алсаң,

(Ты) ( моего) күшігімді ал!

Бізде қанша мысық бар?

Бізде қанша күшік бар ?

Менде де бар-бір мысық,

Мен де бар көк күшік,

Сенде мүлде жоқ күшік.

Менде: қанша мысық бар?

Бізде: қанша күшік бар?

Шешуін тез таба алсаң,

Сен менің күшігімді ал!

4 тапсырма: Бөлменің төрт бұрышы бар. (В каждом) бұрышта бір мысық отыр. Ал (у них) (перед каждым) алдында үш мысықтан отыр. Сонда (в этой) бөлмеде ( сколько) мысық бар?

«Халықтық өлшемдер» ойыны: Тақырыпқа байланысты ұзындық өлшемдері, қашықтық, салмақ, мезгіл және мерзім өлшемдерінің мағынасын жасырамын. Кім дұрыс айтпаса немесе бұрын айтылған сөзді қайталаса , ойыннан шығып қалады. Кім көп сөз, сөз тіркестерін сөйлемдер құрап айтса, тізбекте қалады.

Сабақты қорытындылау. Сан есімді топтастыру арқылы тірек сызба жазу, ережесін айту.

Сандық дара, күрделі негізгі, туынды ұғымды

білдіреді

Сан есім

Сан есімді орыс тілімен салыстырып көрсету.

School