1909 Македон армиясына басшылык етіп, төңкеріске қарсы күштерді ба- суға қатысады. Балкан соғысы к езін де арнаулы бөл ім н ің оперативті бөлімш есінің бастығы, 1913 жылы Болгарияға атташе болып тағайындалады. Кемал Түркияның соғысқа кіруіне, әсіресе бірінші дүниежүзілік соғыс- тың өртіне қарсы болды. Соғыс басталысымен әскери саптың алдыңғы ш ебінде жүрді. 1915 жылы 19-дивизияның бастығы ретінде Дарданеллді қорғау операциясына қатысты. 1916 жылы корпус командирі болып тағай- ындалып, полковник атағын алады. Сосы н оны Хиджадағы жағдайды тәртіпке келтіруге жібереді. Бірақ онда жағдай мүлдем ушығып тұр еді. Сон- дықтан корпус бұл операциға қатыса алмады. Кемал Екінші армияға қайта келіп, 1918 жылы ағылшындардан Бағдадты азат ету міндетін атқаратын Екінші армияның бас колбасшылығына тағайындалады. Немістер Түркияның ішкі істеріне араласа бастаған кезде Кемал отстав-
Үлы Түранның Үлдары 197
каға шығады. Сол уақыттан бері Германияда біраз жыл жүріп, Константи- нопольге қайта оралады. Ол осында Мадрас келісімі бойынша Антанта шартын бұзғандарға шара қолдануды сұрап, Үкіметке хат жазады. Одан оң нәтиже болмаған соң қарамағындағыларға “қаруларынды тұрғындарға та- ратындар” деп бұйрық береді. Түркияның тәуелсіздігін қорғауға ынталы адамдар жалдайды. Үлтгық қозғалыстың бастығы болып, әскерден біржола қол үзеді. Эрзум мен Саиусс конгресінде ұлттық жиналыстың төрағасы б о лып сайланады. 1920 жылы Анкарада Кемал ұлы халық жиналысының төрағалығына ұсынылды. 1920 жылы сәуірде бұл ұлы халық жиналысы оны бас қолбасшы етіп та- ғайындап, маршал (Ғази-ж еңіскер) атағын алады. 1923 жылы 29 қазанда м әж іліс оны Түркия республикасының П резиденті етіп сайлайды. 1927
