«Астрономия» пәнінің оқу-әдістемелік кешені
жүктеу/скачать 3,77 Mb.
|
өрістері бар болуы бұл ғаламшарлардың орталық аймақтарындағы ток өткізетін заттардың жылдам айналуымен байланысты болуы мүмкін. Әсіресе Юпитердің магнит өрісі жоғары. Ол Жердің магнит өрісінен бірнеше есе асып түседі, әрі ондағы полярлық Жердегіге керісінше (Жердегі солтүстік географиялық полюстің төңірегінде оңтүстік магниттік полюс орналасқанын өздерің білесіңдер). Ғаламшарлардың магнит өрістері Күннен ұшып шығатын зарядталған бөлшектерді (иондарды, протондарды, электрондарды және басқаларды) ұстап қалады, олар ғаламшар айналасында радиациялық белдеулер деп аталатын жоғары энергиялы бөлшектер белдеуін түзеді. Мұндай белдеулер Жер тобындағы ғаламшарлардың ішінде тек біздің ғаламшарымызда ғана бар. Юпитердің радиациялық белдеуі 2,5 млн. км-ге дейін созылады. Ол Жердікінен ондаған мың есе қарқынды. Юпитердің радиациялық белдеуінде қозғалып жүретін электрмен зарядталған бөлшектер дециметрлік және декаметрлік толқындар диапазонында радиотолқын таратады. Жердегі сияқты, Юпитерде де радиациялық белдеуден атмосфераға зарядталған бөлшектердің өтіп кетуіне байланысты болатын полярлық шұғыламен қатар оның атмосферасында қуатты электр разрядтары (найзағай) байқалады. 3. Серіктер. Юпитердің серіктері кіші Күн жүйесін елестетеді десе де болады. Оның Галилео Галилей ашқан төрт серігін Галилей серіктері деп атайды. Бұлар Ио, Европа, Ганимед және Каллисто. Олардың ішіндегі ең үлкені — Ганимед — көлемі жағынан Меркурийден асып түседі (бірақ массасы жағынан бұл ғаламшардан екі есе кіші). Американың автоматты ғаламшараралық „Пионер" мен „Вояджер" бекеттері Юпитердің (одан кейін Сатурнның) серіктерінің жанынан ұшып өтіп бара жатып, Айдың және Жер тобына жататын ғаламшарлардың беттерін көзге елестететін олардың беттерінің суреттерін Жерге жіберген. Айға әсіресе Ганимед ұқсас (55-сурет). Ганимедте қазаншұңқырлардан басқа өзінше тармақ шоқтарын құрайтын ұзыннан ұзақ қыраттар мен жолақтар көп. Ионың беті де өзінше ерекше, онда сөнбеген жанартаулар ашылған, және олардың барлығын дерлік жанартау атқылау өнімдері жауып қалған (56-сурет). Каллистода да қазаншұңқырлар өте көп. Бұл серіктің суреттерінен, шамасы, метеориттердің соққылауларынан түзілген болуы керек, диаметрлері 600 км концентрлі сақиналар (диаметрі 2600 км-ге дейін) жүйесінен құрылған көпсақиналы құрылымды ("Өгіз көздер") көруге болады (57-су-рет). Еуропаның беті бірнеше шақырымға созылған қарайған және жарық жыралармен шимақталған (олардың жалпақтығы 
57-сурет. Юпитердің серігі — Каллисто (202 000 км қашықтықтан). жүктеу/скачать 3,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|