АқТӚбе мемлекеттік педагогикалық институты физика –математика және жаратылыстану факультеті Химия кафедрасы «Бекітемін»

Изомерлер мен гомологтарды салыстыру 
Негізгі белгілері 
Изомерлер 
Гомологтар 
Сапалық құрамы 
Сандық құрамы 
Химиялық құрылысы 
Химиялық қасиеттері 
бірдей 
бірдей 
әр түрлі 
әр түрлі 
бірдей 
әр түрлі 
ұқсас 
ұқсас 
 
Изомерия құбылысы химиялық құрылыс теориясы жасалуының алғы шарттарының 
біріболды, сондықтан оның негізгі белгілері осы теорияны ӛткенде анықталады. Қаныққан 
кӛмірсутектері  тақырыбында  кӛміртегі  тізбегінің  изомериясы  жӛнінде  нақтылы  түсінік 
беріледі,  изомерлерді  табуға  және  құрылым  формулаларын  жазуға  арналған  жаттығулар 
орындалады. Осы тақырыпта алғашқы рет ӛтілетін гомология ұғымымен салыстырылады. 
 
Кестеден  изомерлер  мен  гомологтардың  ұқсастығы  мен  айырмашылығы  анық 
кӛрінеді, осы белгілеріне қарап изомерия, изомер, гомология, гомолог, гомологтық қатар 
ұғымдарына  анықтамалар  беріледі,  әр  изомер  гомологтық  қатар  түзетініне,  мұның  ӛзі 
органикалық  қосылыстардың сан алуан болуының тағы бір себебі  екеніне оқушылардың 
назары аударылады. 
 
Этилен  қатарының  қанықпаған  кӛмірсутектерін  ӛткенде  тізбек  изомериясы  қос 
байланыстағы  орынның  изомериясымен  толысатыны  айтылады,  жаңадан  кеңістік 
изомериясы жӛнінде түсінік беріледі. Нақтылай түсу үшін бутен-1 және -2-нің изомерлері, 
бутан-2-нің цис және транс-изомерлерінің құрылым формулалары жазылады. Олефиндер 
мен  циклопарафиндердің  сапалық  құрамы  ұқсас  (С
n
Н
2n
)  болғандықтан,  топаралық 
изомерлер түзетіні айтылып, мысалдар келтіріледі: 
 
С
6
Н
12                    
  Н
2
С = СН – СН
2
 –СН
2
 –СН
2
 –СН
3
 
                                                                             СН
2 
                                                                                                  
                                                                    СН
2                   
СН
2 
 
                                                                    СН
2          
       СН
2 
 
                                                                              СН
2 
            Еселенген  байланыстың  орны  бойынша  изомерия  ацетилен  кӛмірсутектерінде 
бекітіліп,  нығаяды.  Диен  кӛмірсутектерінде  қос  байланыстардың  ӛзара  орналасу 
изомериясы  туралы  жаңа  түсінік  беріледі,  топаралық  изомерлер  ұғымы  дамытылады, 
мысалы:         Ацетилен – С
n
Н
2n
  - Диен  
           Бутин-1 С
4
Н
6
  Бутадиен -1,3 
Аромат  кӛмірсутектерінде  ӛзара  орналасу  және  топаралық  изомерия  ұғымдары 
бекітіледі. 
Мәселен, 
С
6
Н
6 
формуласын 
бензолдан 
басқа 
ацетилен 
қатары 
кӛмірсутектерінен  гексадин  -1,3,  ал  С
8
Н
14 
аромат  кӛмірсутегіне  1,2-диметилбензол,  1,3-
диметилбензол, 1,4-диметилбензол сәйкес келетіні құрылым формулаларын жазу арқылы 
кӛрсетіледі. 
Біратомды спирттерде кӛміртегі тізбегінің изомериясымен бірге функционал тобы 
орнының  изомериясы,  күрделі  эфирлер  мен  аминдерде  атомдар  тобының  әр  түрлі 
орналасуымен байланысты изомерлер жӛнінде жаңа ұғым қалыптасады. 
 
№ 18 дәріс. Органикалық заттардың молекуласындағы атомдардың 

жүктеу/скачать 1,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: