Атом құрылысы

Нұр-Сұлтан қаласы, №88 мектеп-лицейі

• www.astana-modern.kz

• Тақырыбы: ІІІ А топ металдары. Алюминий және олардың қосылыстары.
• 9 – сынып
• Химия пәні мұғалімі: Тагаева Улмекен Бизаковна

• 9.2.1.5 - атом құрылысы негізінде алюмнийдің қасиеттерін түсіндіру
• ІІІ А топ топша элементтерін біледі;
• алюминийдің қасиеттері мен қолданылуын меңгереді

• Оқу мақсаты

• Бағалау критерийлері

• ІІІ топ элементтері. Алюминий.

• Бор, алюминий, галлий, индий, таллий элементтері ІІІ топтың негізгі (А) топшасын құрайды. Осы элементтердің бәрі әр периодтағы алғашқы р-элементтеріне жатады. Элементтер химиялық қосылыстарында негізінен ІІІ валентті, ал тотығу дәрежелері +3.
• ІІІ А топшасы элементтерінің ішіндегі маңыздысы - алюминий.
• Алюминий – 13 топтың үшінші периодтың элементі. Химиялық таңбасы – Al, реттік нөмірі – 13, Ar (Al) = 27. Ядро заряды +13, атомның құрамы (13 p+, 14 n0)
• Атомның электрондық конфигурациясы – 1s22s22р63s2 3p1.
• Алюминий – қарапайым металл. Ол тотығып, 0 және +3 тотығу дәрежелерін көрсетеді. Алюминий кристалдық торының типі – жақтары центрленген куб.

• Алюминийдің табиғатта таралуы

• Алюминий жер қыртысының массасының 8% құрайды және таралуы бойынша металдар арасында алдыңғы орынды, ал барлық металдар арасында үшінші орынды алады. Алюминий алынатын негізгі материал – құрамында гидратталған алюминий оксиді бар боксит.

• Алюминийдің физикалық қасиеттері

• Алюминий – күмістей ақ металл, тығыздығы 2.7 г/см3 тең және балқу температурасы 660°С. Электр тогын және жылуды жақсы өткізеді.
• Алынуы. Алюминий өте белсенді болғандықтан, оны Жер бетінен айырып алу қиынға соғады. Алюминий өте тұрақты және айыруға қиын қосылыстар түзеді. Алюминийді айырып алу үшін көптеген химиялық процестер қолданылады.
• 2Al2O3 → 4Al + 3O2↑

• Химиялық қасиеттері

• Алюминий күшті тотықсыздандырғыш
• А) жай заттармен әрекеттесуі:
• 4Al + 3O2 = 2Al2O3
• 2Al + 3Cl2 = 2AlCl3
• 4Al + 3C = Al4C3
• Ә) күрделі заттармен:
• Арнайы тазартылған алюминий сумен және қышқылмен әрекеттесіп сутегін бөледі.
• 2Al + 6HOH = 2Al(OH)3↓ + 3H2↑
• 2Al + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2↑

• Химиялық қасиеттері

• Алюминий оксиді мен гидроксиді екідайлы қасиет көрсетуіне байланысты алюминий сілтімен әрекеттескенде натрий алюминаты және сутегі бөлінеді
• 2Al + 2NaOH + 2H2O = 2NaAlO2 + 3H2↑
• Al + 4HNO3 = Al(NO3)3 + NO↑ + 2H2O
• Al + 4HNO3 (конц) → әрекеттеспейді, себебі алюминийдің беті Al2O3 оксидтік қабыршақпен қапталып қалады, оны пассивтену деп атайды.
• Алюминий химиялық белсенді болғандықтан өзінен белсенділігі төмен металдарды олардың қосылыстарынан ығыстырады.
• 2Al + 3CuSO4 = Al2(SO4)3 + 3Cu
• 2Al + Fe2O3 = Al2O3 + 2Fe (алюмотермия реакциясы)

• Алюминийдің қолданылуы

• 1-тапсырма. Мына реакциялардың теңдеулерін аяқтап, электрондық баланстарын құрып теңестіріңдер.
• Al + HNO3 (сұйық) =
• Al + NaOH + H2O =
• Al + HCl =

• Бекіту тапсырмалары

• Дескриптор:
• - реакция өнімдерін жазады;
• - реакцияны электронды-баланс әдісімен теңестіреді.

• Бекіту сұрақтары

• 2-тапсырма. Егер 1 кг кеннен 756 г алюминий оксиді алынса, алюминийдің боксит кеніндегі массалық үлесін (%) есепте?
• Есепті шығару алгоритмі:
• Алдымен 1 моль алюминий оксидінің (Al2O3) массасын есепте.
• 1 моль m (Al2O3) = ______ г
• Одан кейін, 1 моль алюминий оксидінде (Al2O3), яғни 102 г-да қанша грамм алюминий бар екенін есепте.
• 1 моль (Al2O3)-тегі m (Al) = _______ г
• Енді, 756 г алюминий оксидінде (Al2O3) қанша грамм алюминий бар екенін есепте. Нәтижені ең жақын бүтін санға дейін дөңгелектеп көрсет.
• кендегі m (Al) = _______ г
• Ең соңында, кендегі алюминийдің массалық үлесін есепте.
• кендегі ω (Al) = ________ %

• 3-тапсырма. Массасы 1 т темір алу үшін қанша алюминий керек және осы кезде қанша жылу бөлінеді?
• Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe + 829 кДж

• Бекіту тапсырмалары

• Дескриптор:
• - алюминийдің массасын анықтайды;
• - бөлінетін жылудың мөлшерін есептейді.

Қорытынды

• Бүгінгі сабақта:
• 3 А топша металдарын білдім;
• алюминийдің табиғатта таралуы мен қолданылуы;
• алюминийдің физикалық және химиялық қасиеттері туралы білімді меңгердім.

Оқу тапсырмасы

• Алюминий ыдыста ас содасын сақтауға болады ма? Дәлелді жауап беріңдер.
•