Атты Республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы 4 сәуір 2022 жыл
жүктеу/скачать 12,12 Mb. Pdf көрінісі
|
collection-of-the-conference-chemistry
| Түйін сөздер:
Өндірістік қалдықтар, ағынды су тұнбалары, шөгінді тұнбалар, техногендік қалдық,жол-құрылыс материалдары. Табиғи және техногендік шикізатқа негізделген заманауи ресурс үнемдейтін жол- құрылыс материалдары жолдардың құнын едәуір төмендетуге және құрылыс аудандарының экологиялық жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді. Жол құрылысындағы экономикалық және экологиялық алғышарттарды ескере отырып, минералды материалдар мен топырақты өңдеу үшін қымбат байланыстырғыштар ең аз мөлшерде қолданылады, материалдың негізгі бөлігі техногендік шикізат пен өнеркәсіп қалдықтары, оның ішінде ағынды сулардың тұнбасы болып табылады [1, 1-2 б]. Ағынды суларды қайтаөңдеудіңнегізгіәдісіқазіргіуақыттамеханикалық дегидратация, сусыздандырылған шөгінді тұнбаларды тұнба карталарында немесе шөгінді тұнба жинақтаушыларда сақтау және жинақтау болып табылады. Қайта өңдеуге жарамсыз ағынды су тұнбаларының жыл сайын артуы оларды орналастыру үшін көбірек алаңдар қажет етеді, ал бұл өз кезегінде сақтау орындарын пайдалану мен техникалық қызмет көрсету шығындарының тұрақты өсуіне әкеледі. Ағынды сулардың тұнбаларын шөгінді тұнба алаңдарында сақтау жерүсті және жерасты суларының, топырақтың, өсімдіктердің ластануының экологиялық тәуекелдерімен қатар жүреді. Бұл қазіргі заманғы экологиялық және техникалық талаптарға жауап бермейді. Сондықтан ағынды сулардың тұнбаларын өңдеу қоршаған орта нысандарына теріс әсерді азайтуға және алдын алуға бағытталған өзекті, басым міндеттердің бірі болып табылады[2, 78-82 б]. Әлемнің көптеген елдерінде шөгінді тұнбалардың уақыт өткен сайын тұрақты түрде артып отырған едәуір қоры бар, оларды арнайы өңдеуден кейін жер төсемін толтыру үшін құнды және қымбат әкелінетін материалдардың орнына пайдалануға болады. Автомобиль жолының жертөсемі мен жолжамылғысын сенімді пайдаланудың негізгі шарттарының бірі топырақтың тұрақтылығы болып табылады, ол негізінен оның тығыздығына байланысты болады. 72 Топырақтың тұрақтылығының төмендеуі жердің ылғалмен қанығуына байланысты. Жер төсемі мен жол жамылғысы жер төсемінің бетіне жауын-шашынның түсуі, жолға іргелес жатқан жерден жер үсті суларының және капиллярлар бойынша жер асты суларының келуі, сондай-ақ ылғалдың үлдірлі және булы орын ауыстыруы есебінен қалыптасатын жер үсті суларымен ылғалдандырылады. Жер төсемінен судың ағуы, судың булануы және одан терең қабаттарға ағуы аталған ылғалдану көздерінің жиынтық әсерін біршама төмендетеді[3, 6-7 б]. Қазақстан Республикасының күрделі топырақты, гидрогеологиялық және климаттық жағдайлары қазіргі заманғы автомагистраль құрылысы кезінде ұзақ уақыт бойы пайдалану қабілеті мен қауіпсіздігін сақтай алатын жер төсемін жасауды талап етеді. Қолданар алдында ағынды су тұнбалары сусыздандырылып, зарарсыздандырылады. Алынған тұнба массасының азаюы-дегидратация: - Механикалық сусыздандыру; - Шөгінді тұнба алаңдарында тығыздау және кептіру; - Флокулянтты қолдана отырып, шөгінді тұнба алаңдарында қоюлату және кептіру. Тұнбаның органикалық заттарын тұрақтандыру: - Биогазды өңдеу мен кәдеге жаратуды қоса алғандағы, сұйық тұнбаларды анаэробты тұрақтануы; - Тұнбаларды компосттау; - Тұнбаларды термиялық кептіру; - Тұнбаны жағу[4, 1-5 б]. Ұсынылған зерттеу жұмысының мақсатыағындарды сулардың шөгінді тұнбаларын жол құрылысында жер төсемдеріне арналған үйінділер ретінде қолданылу мүмкіндігін анықтау болып табылады. Зерттеу үлгілерінешөгінді тұнбалар алаңдарының сегіз нүктесінен таңдалғаншөгінді тұнбалар алынды. Үлгілерге химиялық анализМЕМСТ 26483-85 талаптарына сай жүргізіліп, шөгінді тұнбалардың рН көрсеткіші анықталды. Шөгінді тұнбаларды жол құрылысында қолдануда құрамындағы органикалық заттардың мөлшерін, жалпы тұнбалардың ылғалдылығын анықтау өте маңызды болып табылады [5, 14 б]. Осыған байланысты МЕМСТ 26213-91, МЕМСТ 5180-84 талаптарына сай зертханалық жағдайда үлгілердің құрамындағы органикалық заттардың пайыздық мөлшері және ылғалдылығы анықталды. Зерттеуге алынған шөгінді тұнбалардың сегіз үлгісінің зертханалық тәжірибе арқылы анықталғанрН көрсеткіші1 суретте келтірілген. Сурет 1 – жүктеу/скачать 12,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|