Аудандық мәслихаттың 2016 жылғы 23 желтоқсандағы

2. Ағымдағы ахуалды талдау.

Алға ауданының әлеуметтік-экономикалық жағдайы нақты сектордың қалыпты дамуы денсаулық сақтау, білім беру және әлеуметтік қорғау салаларының оң динамикасының сипатымен бағаланады.

Әкімшілік – аумақтық жағынан 12 селолық округке, 30 ауылдық елді мекендерге бөлінеді. Аудан аумағында Алға қаласы орналасқан.

Аудан аумағында зерттелген және әлі де зерттелмеген қатты пайдалы қазбалар қоры бар, оның ішінде:

• 
  фосфориттер – 1965 және 1983 жылдары барланған өндірістік қажеттілікке арналған қоры бар, оны қарапайым фосфорит тыңайтқышын-фосфорит ұнын алу үшін пайдалануға болады. Өндіру карьерлік әдіспен ұйымдастыруға болады. Шикізат қоры Тамды селолық округі аумағында және Алға қаласының батысынан 25 км жерде орналасқан. Қазіргі күнде фосфорит қорын алу жұмыстары басталған жоқ;
  
• 
  саз – керамзит алу үшін. 1986 жылы барланған өнеркәсіпке қажетті қор бар, ол Тамды селолық округі аумағында орналасқан. Кен шығаруды карьерлік әдіспен жүргізуге болады;
  
• 
  құрылыс құмы – құрылыс ерітінділері үшін; қор 1984 жылы барланған және Алға станциясыныңоңтүстік-батысына қарай 30 км. жерде орналасқан.
  

Алға ауданы бірнеше жыл бойы әлеуметтік – экономикалық дамуда позитивті нәтижелерге қол жеткізіп келеді. Өнеркәсіп, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру өсіп, жұмыссыздар саны бірте – бірте азаюда, жалақы мөлшері де көбейіп келеді.

Өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2015 жылдың 1 – қаңтарына 5716,8 млн.теңгені құрады, немесе 2013 жылға қарағанда 116,4 пайыз. Нақты көлем индексі 91,0 пайызды құрады.

Халықты ауылшаруашылық өнімдерімен және ішкі сауда нарығының тұрақтылығының негізгі факторымен қанағаттандыруға кепіл болып табылатын ауданның агроөнеркәсіптік кешені өндірістің бірқалыпты дамуымен, тиімділігінің артуымен сипатталады.

Ауданның негізгі капиталына тартылған инвестиция көлемі 2015 жылдың қорытындысы бойынша 10371,6 млн.теңгені немесе 2013 жылмен салыстырғанда 204,9 пайызды (5060,9 млн.тг) құрады. Негізгі капиталға құйылған инвестицияның нақты көлемінің индексі 104,2 пайыз.

2015 жылдың 1 – қаңтарына аудан аумағында жұмыс жасап тұрған шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 1502, немесе 2013 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 109,2 пайыз. Ондағы жұмысшылар 4969 адам (2013 жылға қарағанда 102,4 пайыз).

Бөлшек тауар айналымы 1691,0 млн.теңге құрады, бұл 2013 жылдың деңгейімен салыстырғанда 106,4 пайыз.

Қайтадан ашылған және бос жұмыс орындарына жұмыс іздеп келген 1758 адамның 1380-і жұмысқа орналастырылды, оның ішінде 731 жұмыссыз, жұмысқа орналастыру деңгейі 78,5 пайызды құрайды.

Уақытша қоғамдық жұмыспен 392 жұмыссыз қамтылды, немесе жылдық жоспардың 103,2 пайызы (380).

2015 жылдың 1 – қаңтарына жалпы жұмыссыздық деңгейі 5,2 пайызды құрады. Тіркелген жұмыссыздық деңгейі экономикалық белсенді тұрғындар санына шаққанда 2013 жылға қарағанда 0,1 пайызға азайып, 0,3 пайызды құрады.

Туудың көбеюі мен өлімнің деңгейінің азаюы салдарынан демографиялық индикаторлар жақсарды. Халықтың табиғи өсімі 446 адамды құрады.

Халықтың басқа мемлекетке және Қазақстан Республикасының елді-мекендерінің арасында көшуі тоқтады. Көші-қон сальдосы 2014 жылы 553 адамды құраса, 2013 жылы 111 адамды құрады. Соңғы жылдары сәбилер өлімі мен туберкулезбен ауыру деңгейлері азайды.

Өткізілген шаралардың оң нәтиже бергендігіне қарамастан, бәсекеге қабілетті факторлардың көзқарасынан ауданның экономикалық әлеуетінің өсімі әлі де қамтамасыз етілмеген.

Ауданның демеуқаржыға тәуелділігі ең басты кілттік мәселе болып табылады. Бұл басты кілттік мәселені шешу үшін кәсіпкерлік субъектілерін несиелік ресурстармен қамтамасыздандыруға, нарықтық инфроқұрылымды дамытуға, ауыл шаруашылығы өнімдерінің нарығын игеруге, ауданда жаңа өнеркәсіп кәсіпорындарын ашуға мемлекеттің көмегі қажет.

Ауданның өндірістік потенциалын дамыту үшін бизнес жүргізуге қолайлы инвестиция салуға пайдалы аумақ ретінде ауданның оң имиджін қалыптастыру мақсатында жұмыстар жүргізу қажет.

Қаржы тапшылығынан агроөнеркәсіп кешені салаларын техникалық және технологиялық модернизациялау тиісті дәрежеде жүргізілмей отыр.

Негізгі проблемалардың бірі, өнеркәсіп өнімдерін нарыққа шығару қиындығы.

Аудан қаржылық демеушілікке тәуелді болғандықтан ивестициялық жобаларды қаржыландыру негізінен республикалық және облыстық бюджеттерден бөлінген трансферттерге және шаруа субъектілерін несиемен қамтуға байланысты. Бөлінген қаржы дамыған транспорттық инфрақұрылымды құруға, ауылдық жерлерде тұратындарды ортылықтандырылған сумен және газбен жабдықтауға, аудан халқын тұрғын үймен қамтуға және құрылыс жұмыстарын жүргізуге жеткіліксіз.

Ауданның әлеуметтік – экономикалық дамуына ішкі және сыртқы фокторлар да әсер етуде.

Өнеркәсіпті дамытуға банктен несие алуға қол жетімсіздігі және өнеркәсіп өнімдерін өткізудегі қиындықтар кері ықпалын тигізуде.

Қазіргі қаржы нарығы шағын және орта бизнесті бастауға, әсіресе ауылда ауыл шаруашылығы өндірістік қызметі немесе ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеумен айналысқысы келетін ауыл тұрғындары үшін мүмкіндік бере бермейді.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілердің жұмысы ауа райына тәуелді болғандықтан аграрлық секторда өсімдік өнімдерін өндіру көлемінің жедел артуына жағдай жоқ. Өткізу нарығы болмағандықтан құс және шошқа етін өткізу нарығындағы дисбаланс та ішкі негативті факторға айналуы мүмкін.

Инфляция да экономикаға диструктивті ықпал етеді.

Экономиканың даму қарқының артуына көп жағдайларда ішкі факторлар әсер етеді.

Минералды шикізат базасының квалификациялы жұмыс күшінің жоқтығы жеткіліксіз қаржыландыруға байланысты өнеркәсіп инфрақұрылымының нашарлығы аудан экономикасының дамуына тежеу болып отыр.

Өнеркәсіп секторындағы негізгі проблемалар:

• 
  негізгі қорлардың әбден тозуы;
  
• 
  инновациялық белсенділік дәрежесінің төмендігі;
  
• 
  инновациялық өнімді нарыққа шағыру жөніндегі сервистің нашар дамуы;
  

Ауылдық жерлерде кәсіпкерліктің дамуына ауылдық кәсіпкерлердің қажетті кепілді мүліктерінің болмауы және халықтың қаржылық сауаттылығының төмендігі тежеуіш болуда.

Дотациялық аудан болғандықтан, аудан бюджетінің шектеулілігі инвес-тициялық қызмет факторының әлсіздігі, сондай-ақ жеке секторға инвести-циялық қолдауға мүмкіндік бермей отыр.

Ауданның әлеуметтік – экономикалық дамуындағы игі фактор - әлеуметтік тұрақтылық, транспорттық – коммуникациялық инфроқұрылымның барлығы және облыс орталығына жақын орналасуы, ауыл шаруашылығын дамыту үшін жер ресурсының жеткіліктілігі, ауданның негізгі тағам өнімдерімен өз-өзін қамтамасыз ету мүмкіндігі, еңбек ресурстарының барлығы, электр қуаты мен сумен қамтамасыз етілуі, ауыл шаруашылығы өндірісін дамыту үшін жағдайдың жеткіліктілігі, халықты шағын және орта бизнесті дамытудағы белсенділігі және халықтың әлеуметтік қорғалуы.

Экономиканың өсуіне ықпал ететін фактор, банктердің қажетті дәрежеде несиемен қамтамасыз етуі де игі нәтижесін берері сөзсіз.
2.2. Аумақтың әлеуметтік – экономикалық жағдайына талдау.

2.2.1. Аймақ экономикасы.
2015 жылдан бастап ауданның әлеуметтік – экономикалық дамуы, әлемдік қаржы дағдарысының тереңдеуі және экономиканың нақты секторындағы даму қарқының баяулауы жағдайында өтуде. Осыған қарамастан аудан экономикасының ахуалы барлық салаларда қалыпты тұрақтылықты сақтады.

Ауданның агроөнеркәсіптік секторының экономикасы мен өндірістің дамуының жоғарылауы байқалуда. Мысалы, 2013 жылы ауылшаруашылығында нақты өнім өндіру көлемі 2012 жылмен салыстырғанда 100,3% - ға көбейіп, 10653,9 млн.теңгені құрады. Мемлекеттік бюджетке салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің түсу көлемі 13,0 %, жергілікті бюджеттің кірісі 4,5 % өсті. Өнеркәсіп өндірісі көлемінің индексі 109,4 % көбейді. Негізгі капиталға құйылған инвестициялық өсім 104,2 % құрады.

2014 жылы ауданның әлеуметтік – экономикалық дамуында дағдарысқа қарсы қабылданған шаралардың нәтижесінде экономиканың барлық салаларында даму үрдісі сақталды.

Өнеркәсіп өндірісі, инвестиция, бюджетке салықтық түсім, шағын және орта бизнесті дамыту динамикасының өсуі қамтамасыз етілді. 2014 жылдың қорытындысы бойынша 2013 жылмен салыстырғанда өнеркәсіп индексінің көлемі 109,4 %, ауыл шаруашылығының нақты өнімінің өсу қарқыны – 116,7 % құрады, негізгі капиталға салынған инвестиция 216,4 %, шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 9,2 % көбейді.

«Жұмыспен қамту жол картасы - 2020» бағдарламасын жүзеге асыруға байланысты жұмыссыздар санының көбеюіне тосқауыл қойылып қана қоймай, оның дәрежесі де біршама төмендеді. Жұмыссыздық деңгейі 2013 жылмен салыстырғанда 0,5 % - дан 0,3 % - ға дейін кеміді.

Аудан халқының тұрмысын жақсартуға және экономиканың қалыпты дамуына демографиялық және көші – қон жағдайының қалыптылығы мен балалардың дүниеге келуінің көбеюі де ықпалын тигізді. Айлық орташа жалақы 68060 теңгені құрады, немесе 2008 жылға қарағанда 10,0 % -ға көбейді.

2013 жылы экономика саласында өнеркәсіп өнімінің көлемі 4 млрд. 913,2 млн.теңгені құрады. Негізгі капиталға 5,1 млрд.теңге көлемінде инвестиция тартылды, немесе 2012 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 104,2 пайыз.

Өнеркәсіп өнімінің көлемі 2014 жыл ішінде 5,7 млрд. тг құрады /91%/. Бұл көрсеткіштің азаюы алкоголь өнімдерін шығаратын «АкРоссПищепром» кәсіпорнының желтоқсан-маусым айларында объективті себептермен өндіріс тоқтатуынан болды.

Бұл салада 2015 жылы жобалық құны – 2100,0 млн.тг құрайтын «Үдемелі индустриалды-инновациялық даму» бағдарламасына «Молочные истории» ЖШС-нде «Ет өңдеу кешенінің құрылысы» жобасы енгізіліп, іске қосылды.

«Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасының аясында су, электр, кәріз желілері жүргізіліп, жол салынды.
Индустриалық даму

Агроөнеркәсіп кешенін индустриялизациялау- оның салаларын техникалық жарақтандыруды қамтамасыз ету, ғылыми негізделген агротехнологияны сақтау, ғылыми жетістіктер мен инновациялық жаңалықтарды енгізу, нақты сектордың мұқтаждығына сәйкес кадрлар жүйесін қалыптастыру арқылы қамтамасыз етіледі.

Алға ауданы бойынша 2013-2015 жылдар аралығында Индустриаландыру Картасына барлығы 3 жоба енгізілді.

2013 жылы:

1. 
   «Ақтөбе Дриллинг Сервис» ЖШС – жылына 2000 м³ полистеролбетонды блок шығыратын цех,жобаның құны 70,0 млн.тенге, ашылған жұмыс орны 16.
   

1. 
   «Неохим» ЖШС– жылына 36,0 мың тонна известь өндіретін цех, жобаның құны 858,0 млн.тенге, ашылған жұмыс орны 80.
   

1. 
   «Молочные истории» ЖШС- жылына 7200 тонна ет өндіретін ет өндіру кешені, жобаның құны 2200 млн.тенге. Ашылатын жұмыс орны -88.
   

Алға қаласының солтүстік-батыс бөлігінде жалпы көлемі 100 га құрайтын «Алға» индустриалдық аймағы» орналасқан.

Индустриалды аймақ (ИА) 2 функционалдық аймақтан құралған:

1-функционалдық аймағы - 14га. Өндірістік кәсіпорындар үшін «ПарисаАВ» ЖШС /гофратара өндіретін завод (жылына 12 мың дана/, «Асылбек» ш/қ /картон- қағаз фабрикасы – айына 20 т өнім /, «ПолиВест» ЖШС / полиэтилен өнімін шығаратын завод – айына 100 тонна/.

2-функционалдық аймақ - 84га. Ауылшаруашылық және өнеркәсіптік өндіріс «Молочные истории»ЖШС / ет өңдеу комбинаты сағатына 15 бас ірі қара, 150 бас қой, жылыжай кешені 20 000 тн /, ЖК Курмантаев А. / трансформатор құрайтын цех 150 трансформаторов жылына/, «Фирма Янка» ЖШС / ЖБИ заводы жылына 12 мың дана/ , «Каир ЛТД» ЖШС /кабель өнімдері, пластик трубалар өндіретін завод -5400 км, оптикалық талшықтар-7560 км, электр кабелдері -6480 км, пассивті компоненттер 4,4 млн.дана/, ИА басқаратын компания нысаны. Жалпы тартылатын инвестиция көлему 6,4 млрд.теңге құрайды. Жаңадан 624 жаңа жұмыс орны ашылады деп жоспарлануда.

.

Аграрлы-өнеркәсіптік кешен

Өсімдік шаруашылығы.

Ауданның егін шаруашылығы астық өсіруге бағытталған. Негізгі дақылдар жаздық бидай, арпа және тары. Егістік алқабында жетекші орынды жаздық бидай алады, оның үлесі 70 %, алайда, соңғы жылдары табиғаттың қуаңшылығына байланысты дәнді - дақылдардың шығымдылығы төмендеп кетті. 2010 жылмен салыстырғанда дәнді дақылдардың егістік алқабы 66,9 мың га, ал жалпы егістік алқабы 52,6 мың га төмендеген. Майлы дақылдар егістік алқабы көбейіп келеді. 2015 жылы 5,5 мың га құрады немесе2010жылмен салыстырғанда 3,3 га жоғары.

Соңғы 6 жыл қорытындысына толық талдау жасай келе ауданға дәнді дақылдар егістік алқабын ұлғайтудың тиімділігі жоқтығын байқауға болады. Сондықтан мал шаруашылығын дамыту мақсатында мал азығы алқаптары 14,4 мың га көбейтілді.