Ауыл шаруашылық ғылымдары агрономия



бет33/33
Дата29.01.2018
өлшемі6,8 Mb.
#35909
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33

Әлеуметтану

УДК: 378.1:808.5.


ІСКЕРЛІК ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ЭТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
А. С. Қыдыршаев, пед. ғылымдарының докторы, профессор,

Д. К. Төлегенова, а.-ш. ғылымдарының кандидаты
М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті


Ғылыми мақалада іскерлік қарым-қатынастың этикалық аспектілері қарастырылады. Қалыптасу үстіндегі жас маманмен іскерлік қарым-қатынаста этикалық нормаларды сақтау мәселесіне акцент беріледі.
В научной статье рассматриваются некоторые этические аспекты деловых отношений, а также ставится важный акцент на каждодневные действия деловых людей.
In this scientific article some ethical aspects of business relations are considered and also the important accent is put on everyday actions of business people.
Кімде – кім адамдармен істес болғысы келсе, жақсы ойлана білуі өз алдына, одан да жоғары ғажап сөйлесе білуі тиіс. Ал іскерлік қарым-қатынас басқарудағы қарым-қатынас этикасы мен іскерлік сөйлеу мәдениетін қамтиды. Мақсат – жергілікті басшыларда қазіргі заман құндылықтарына бағытталған, ізгілік көзқарастарға негізделген адамгершілік идеалдарын қалыптастыру. Біздіңше, осы орайдағы теориялық, практикалық білім негіздері өзара және әлеуметтік іскерлік қарым-қатынас салаларында іскерлік, коммуникациялық жетістіктер, табысты әрекеттер әкелері сөзсіз. Олардың басшы ретінде де, әріптес ретінде де тиісті этикет ережелерін сақтай білулері кәсіби шеберліктерін де шыңдамақ. Қай деңгейдегі де іскерлік қарым-қатынаста да сөйлеу мәдениеті туралы, аудитория алдында сөйлеуге дайындалуға бағыт беру ережелері, өз тыңдаушыларының әлеуметтік – психологиялық ерекшеліктері туралы мағлұматтар ауадай қажет. Нәтижеде осы реттегі практикалық жұмыстар арқылы коммуникативтік дағдылар іске асырылып, іскерлік қарым-қатынас ерекшеліктерін әркім өз тәжірибесі елегінен өткізе алмақ [1, 2].

Іскерлік қарым-қатынас – қызмет жүйесіндегі адамдар арасындағы байланыстар дамуының күрделі де сан қатпарлы үдерісі. Бұған қатысушылар ресми статуста сөйлей отырып, нақтылы міндеттерге негізделген межелі мақсатты нысаналайды. Бұл үдерістің басты ерекшелігі – уақытты мөлшерлі пайдалану. Демек, сөйлеу уақытын мөлшерлі пайдалану – ұлттық мәдени дәстүрлермен, кәсіби этикалық ұстанымдармен айқындалатын бекітілген өлшемдерге бағыну [3].

Бүгінде ресми байланыс орнатудың түрлі жағдаяттарына сәйкесті “жазылған” не “жазылмаған” норма қағидалары мәлім. Сәйкесінше, қызмет барысындағы қабылданған тәртіп жүйесі мен оны орнымен құбылта білу үлгілері іскерлік этикет делінеді. Негізгі функциясы – адамдар арасындағы өзара түсіністікке септесер қағидаларды қалыптастыру. Ал, іскерлік этикет құрамына енер қағидалы ережелер белгілі бір ұжымның өзара тең дәрежелі мүшелері және ұжым жетекшісі мен оның қарауындағылар арасындағы қарым – қатынас жүйесін анықтайтын нормалар ретінде екі арнаға жіктеледі.

Іскерлік қарым-қатынас – адам өмірінің аса қажетті бөлігі, өзгелермен қарым-қатынас жасаудың маңызды түрі. Осы қарым-қатынастың мәңгілік әрі басты қозғаушы тетіктерінің бірі ретінде этикалық нормалар танылады. Өзімізге бағынышты адамдармен, басшымызбен не әріптестерімізбен іскерлік ынтымақтастықта қарым-қатынас жасай отырып, әрқайсымыз қалай болғанда да саналы не стихиялы тұрғыда осы этикалық нормаларға арқа сүйейміз, оларды тірек етеміз. Десек те, адамның моральдық нормаларды түсіну өресіне қарай, оның мазмұнын ұстану деңгейіне қарай, қарым-қатынас кезіндегі ескерілу дәрежесіне байланысты іскерлік қарым-қатынас жеңілдемек. Демек, этикалық нормаларды жөнімен тиімді үйлестіре отырып, алғы межелі мақсатымызға жетуде бірден-бір жәрдемші ете аламыз. Сондай-ақ, оларды орнымен тиімді қолдана алмау арқылы қарым-қатынасты қиындату өз алдына, оны мүлдем кереғар қалыпқа келтіру де әбден мүмкін жағдай.

Жалпы іскери қарым-қатынастағы “вертикальды”, “горизонтальды” байланыстардың этикалық қырлары туралы не білеміз? Енді осыған келелік. Қызметкерлермен тіл табыса қарым-қатынас жасай білу іс-әрекетін танытатыны аян. Бұл арадағы діңгек іспеттес этикалық алтын қағида: өзіңізге бағынышты адамдармен байланысыңыз басшыңыздың сізбен қарым – қатынасының қалай болғанын қалауыңызға сәйкесті келуі. Ал, бұл реттегі іскерлік қарым-қатынастың ұтымды нәтижеге қол жеткізуі басшының өзіне бағыныштылармен байланыста қолданар этикалық нормалар мен қағидаттарымен анықталмақ. Бұлардың сапына қызмет бабындағы этикалық мәдениеттің қайсысы тиімді, қайсысы тиімсіз екендігін ескеру енбек. Алғашқы кезекте бұл бағыттағы нормалы қағидаттар іскерлік қарым-қатынас табиғатын аңғартатындай, басқару үдерісіндегі ұйғарымдардың ненің негізінде және қалай берілуіне, қызметтік тәртіптің неден көрінетініне бірден-бір байланысты. Ал бұл арадағы іскерлік қарым-қатынас этикасының сақталмауы жағдайында көпшілік адамдар ұжымда өзін адамгершілік тұрғысынан қорғаныссыз сезініп, ыңғайсыз күйге енеді. Басшының өз қызметкерлерімен байланысы іскерлік қарым-қатынастың тұтас құрылымына әсер етіп, оның адами-психологиялық табиғатын айқындауға сеп. Нәтижеде дәл осы деңгейлер дәрежесінде қарым-қатынас мәдениетінің эталонды қағидаттары қалыптаспақ.

Бұл орайдағы іскерлік қарым-қатынастың қағидалы үлгілерінің бірқатары төмендегіше:



  • Өз ұйымыңызды қарым-қатынастың жоғары моральдық нормаларына сәйкес бірлігі мықты ұжымға айналдыру. Қызметкерлерді ұйымның алғы мақсаттарына жұмылдыра білу. Адам атаулы өзін ұжым мүшелерімен тығыз бірлікте екендігін толық аңғарғанда ғана өзін адамгершілік жағынан да, психологиялық жағынан да еркін сезінетіндігін ескеру.

  • Басшы атаулының жауапкершілік мәселесіне байланысты проблемалар туындаған жағдайда оның басты себептерін анықтауы. Проблема білімсіздіктен (надандықтан,мәдениетсіздіктен) туындап жатса,онда қарауыңыздағы қызметкерлердің әлсіз, кем тұстарын олардың бетіне басып үнемі айта бермеу. Қайта оның кемшіліктерін жоюға, толықтыруға қандай жәрдем жасай аларыңды ойлану.

  • Қызметкерлерге этикалық нормаларға сәйкесті ескерту жасау. Жағдаят турасында барлық ақпараттарды жинау, сәйкесінше қарым-қатынастың лайықты формасын таңдау. Ескертпелерді көзбе-көз тек оңаша отырғанда ғана айту.

  • Адамның жеке басын емес, оның іс-әрекетін сынау.

  • Қажетіне қарай комплемент айта отырып, сынды сыналап жеткізу амалын қолдану. Іскерлік қарым-қатынасты достық нотасында аяқтау.

  • Өзіңізге бағынышты адамдардың жеке өміріне орынсыз араласпау.

  • Қызметкерлердің бәріне бірдей тең құқылы мүше ретінде қарау.

  • Қызметкерлеріңіздің ұтымды қадамын, жақсы табысын мадақтауға келгенде мүдірмеу, жылы сөзіңізді аяп қалмау.

  • Ортақ іске қатысты жіберілген қателіктерді жасырмау, бүгіп қалмау.

  • Қарауыңыздағылардың алдында әркез адал болу.

  • Белгілі бір ұйғарым жасарда әр түрлі нюанстарға сәйкесті мөлшерлі жағдаятты және қызметкердің жеке тұлғалық қалпын ескеру, т.б.

Ал “төменнен жоғары” қарайғы іскерлік қарым-қатынас қызметкердің өз басшысымен арадағы байланысын аңғартпақ. Бұл орайдағы қарым-қатынас мәдениетінің этикалық қағидасын бір ауыз сөзбен “қарауыңыздағы қызметкерлер сізге қандай қалыпта қарым-қатынас жасауын қаласаңыз, сол деңгейде басшыңызбен де байланыс орнату жөн” деуге болар еді. Жалпы өз басшысымен қандай қарым-қатынаста тіл табыса білудің өзі қарауындағыларға қандай адамгершілік талаптары негізінде байланыс орната алудан бірден-бір кем емес.

Бұл реттегі іскерлік қарым-қатынасқа бірден-бір қажетті этикалық қағидалар үлгілерінің біразы төмендегіше:



  • Ұжымда әділ байланыстарға негізделген адамгершілік тұрғыдағы өзара ниеттес, тілектестік бағыттағы атмосфераны қалыптастыруға көмектесу.

  • Өз көзқарасыңызды тықпалауға не оған ақыл үйретуге ұмтылмау. Өзіндік ұсыныстарыңыз бен ескертпелеріңізді орнымен орнықты да мәдениетті түрде білдіру.

  • Қатқыл түрде кесіп-пішкен тонда үзілді-кесілді бағытта сөйлеспеу.

  • Үнемі адал да әділ, сенімді болу, жағымпаздық, жарамсақтықтан аулақ жүру. Өзіндік мінезіңіз, ұстанымыңыз болғай,т.б.

“Горизонтальды” қарым-қатынас тең дәрежелі әріптестер арасындағы іскерлік байланыстар. Бұл арадағы этикалық қағидалы діңгек: “Іскерлік қарым-қатынаста әріптесіңіздің сізге қалай қарағанын қаласаңы , сіз де онымен сондай қатынас ұстану. Белгілі бір жағдаятта өзіңізді қалай ұстауда қиналсаңыз, өзіңізді әріптес орнына қоя білу.” Әрине, әріптестераралық іскерлік қарым-қатынастың тиімді нормалық қағидаттарын реттеу мен жағымды тон табудың оп-оңай шаруа еместігін де ескеру артық емес.

Бұл орайдағы ұстаным боларлық қағидалы үлгілер төмендегіше:



  • Өзгелер тарапынан өзіңізге белгілі бір ерекше байланыс талап ету.

  • Ортақ істі орындаудағы жауапкершілік пен құқұқтардың нақты да дәл бөлінуіне қол жеткізу.

  • Өз жауапкершілігіңізді қарауыңыздағыларға аудара салмау.

  • Әріптестеріңіз туралы күні бұрын жаман ойда болмау. Олармен қарым-қатынаста мүмкіндік болғанша сенімсіздіктен, өсек-аяңнан ада болу, ондайларды маңыңызға жолатпау.

  • Әңгімелесуші әріптесіңізді өз атымен атап, ретіне қарай бұны жиі қайталап отыру.

  • Дидарласушыңызға жылы қатынасыңызды білдіру мақсатында достық пейілде болу.

  • Қолыңыздан келмейтін нәрсеге уәде бермеу. Өзіңіздің іскерлік мүмкіндіктеріңізді тым асыра бағаламау.

  • Өзіңізді емес, өзгені тыңдауға тырысу.

  • Дидарласушыңыздың сізге жат еместігін, ұнайтындығын сөзбен, көзқараспен, ым-ишаратпен сездіру. Жымия отырып, көзіне тура қарау [4].

  • Әріптесіңізге өзіңіздің жеке мақсатыңызға қол жеткізудің құралы емес, сыйлауға тұрарлық тұлға ретінде қарау, т.б [5].

Қысқасы, бүгінгі қоғамдағы жас мамандардың іскерлік қарым-қатынас аспектілерін жете білуі бастаған ісінің сәтті өрлеуіне кепілдік жасамақ.
ӘДЕБИЕТТЕР

1. Қыдыршаев, А. С. Шешендіктануды оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздері / А. С. Қыдыршаев. – Алматы : Білім. – 2000. – 270 б.

2. Қыдыршаев, А.С. Шешен-лектор профессиограммасы /А. С. Қыдыршаев. –Орал : БҚМУ баспасы. – 2004. – 56 б.

3. Қыдыршаев, А. С. Шешен-маманның этикалық мәдениетін қалыптастыру мәселесі / А. С. Қыдыршаев, Д. К. Төлегенова. // Қазақстан дамуының қазіргі жағдайындағы ғылым және білім беру:тәжірибесі, мәселелері және перспективалары. Халықаралық ғылыми-практикалық конф.мат. / Орал. – 2002. – 20-22 – б.б.

4. Момынова, Б. Қазақ тіліндегі ым мен ишаратттың қазақша түсіндірме сөздігі Казахско-русский толковый словарь мимики и жестов в казахском языке / Б. Момынова, С. Бейсембаева. – Алматы. – 2003. – 136 б.

5. Қыдыршаев, А. С. Шешендік тағылымы / А. С. Қыдыршаев. – Орал : Ағартушы. – 2005. – 142 б.




ПЕДАГОГИКА
УДК 004: 372. 881.111.1
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ ИНОСТРАННЫМ ЯЗЫКАМ
Ж. Ш. Джубандыкова
Западно-Казахстанский государственный университет имени М. Утемисова
Шет тілін оқыту жаңа ақпараттық технологияларды үйренуге негізделген. Компьютерлік технологияны пайдалану білім алушылардың жеке ерекшеліктерін ескеруге негізделген.
Обучение иностранному языку основано на изучении новых информационных технологий. Использование компьютерных технологий основано на учете индивидуальных особенностей обучаемых.
Foreign languages teaching based on new information is considered in this paper. The use of computer technology is based on individual features of pupils.
Поиск эффективных путей использования информационных технологий в целях улучшения обучения – это задача, для решения которой необходима совместная работа педагогов, методистов и индустрии информационных технологий. Компьютеры давно являются мощным инструментом обучения. С их помощью обучаемые получают доступ к новому информационному миру, что позволяет реализовывать их творческий потенциал и обеспечивает широкие возможности для обмена данными и осуществления совместной работы на большом расстоянии [1]. В то же время благодаря Интернету широкие массы людей получили доступ к большому количеству современных образовательных материалов, что дает импульс преподавателям к созданию и распространению учебных программ и ресурсов на весь мир. Б. Гейтс сравнил появление компьютеров в обучении с импульсом, равным воздействию печатного станка [2].

Обучение иностранному языку с помощью компьютера опирается на бихевиористскую теорию и личностно-ориентированный метод в педагогике, основанный на учете индивидуальных особенностей обучаемых, которые рассматриваются как личности, имеющие свои характерные черты, склонности и интересы. Отметим, что для каждого обучаемого характерен тот или иной способ осуществления деятельности при овладении иностранным языком. Компьютерное обучение получило широкое распространение в методике преподавания иностранных языков благодаря разработке индивидуального подхода к обучению, достижениям в области программированного обучения и компьютерной лингвистики, исследованиям возможностей машинного перевода. Широкое распространение компьютера в современной жизни, а также специальные знания, которые необходимы преподавателю при его использовании, позволяют говорить об обучении с помощью компьютера как о направлении в методике преподавания иностранных языков. В 70-е годы создатели программ стали уделять больше внимания их содержательной стороне. Исследования в области искусственного интеллекта позволили значительно усовершенствовать программы и ориентировать их на формирование коммуникативных умений обучаемых. Однако проблема коммуникативной направленности компьютерных программ по-прежнему остается актуальной и далеко от разрешения. В настоящее время выделяются следующие группы программ.

1. Тренировочные программы для индивидуальной работы дома или в компьютерных классах, ориентированные на овладение грамматическими формами, лексическими единицами и отдельными речевыми образцами, а также программы по обучению чтению и письму, предполагающие использование текстового редактора. Создатели данных программ стремятся сделать их интерактивными, т. е. предусматривающими активное участие обучаемых в выполнении заданий.

2. Текстовые программы для индивидуальной, парной и групповой работы, позволяющие модифицировать текст: расставлять знаки препинания, перегруппировывать предложения, редактировать текст и т.д. Программы данной группы в большей степени ориентированы на содержательную сторону обучения. Среди них наиболее распространенной является англоязычная программа «Составь рассказ» (Story Board). В основе программы лежит прием восстановления (reconstruction), когда на экране появляется короткий текст, в котором сохранены знаки препинания и название, а вместо слов оставлены пропуски. Задача обучаемых состоит в восстановлении текста.

3. Игровые программы, базирующиеся на проблемных ситуациях и способствующие повышению мотивации обучаемых. Третья группа представляет собой разнообразные игры, которые широко известны и популярны среди детей и взрослых.

4. Тестовые программы, позволяющие осуществлять различные виды тестирования. Тестовые программы предназначены в основном для осуществления текущего и итогового контроля, оценивания уровня сформированности всех составляющих коммуникативной компетенции и определения уровня владения языком обучаемыми. Эти программы могут быть и обучающими, так как предполагают самостоятельную подготовку обучаемых к различным видам текущего и итогового контроля. Они снабжены ключами и инструкциями, которые помогают обучаемым при самостоятельной работе.

5. Базы данных и программы, разработанные на их основе.

База данных позволяет выяснять сочетаемость искомого слова, его частность, а также знакомят с употреблением того или иного слова в более широком контексте. Обучение с помощью базы данных представляет собой современный подход к обучению, опирающийся на индуктивные процессы познания и языковую базу данных, которая содержит набор аутентичных устных и письменных высказываний.

База данных может состоять из аутентичных устных и письменных текстовых материалов, отдельных слов, фраз, микровысказываний, образцов, образцов аутентичной устной и письменной иноязычной речи, отражающих ее особенности, а также функциональные стили языка, рассчитанные на разнообразные группы пользователей, например, деловой французский, английский (французский, немецкий и т.д.) для медицинских работников, для финансовых работников, юристов и т.д.

Основная цель данного подхода состоит в том, чтобы научить обучаемых самостоятельно извлекать из аутентичного материала различного рода лингвистическую информацию об особенностях его употребления. Обучаемые, как правило, работают индивидуально в компьютерном классе, используют специальные компьютерные программы и без помощи преподавателя анализируют интересующие их лингвистические явления. Согласно данному подходу обучаемому следует развивать умение учиться, он должен выступать в роли исследователя, самостоятельно решать проблемы, связанные с сознанием языковой формы [3, 4]. Данный подход рассматривается как сознательно-ориентированный и основывается на осознании формы лексического и грамматического языкового явления, на данных контрастивной лингвистики и индуктивном способе овладения языком.

Компьютерные программы, с помощью которых осуществляется обучение, позволяют сортировать образцы речи таким образом, чтобы обучаемый мог легко получить интересующую его информацию. Так, группа COBUILD (Collins Birmingham University International Language Detibase) при университете города Бирмингем во главе с Дж. Синклером разработала англоязычную компьютерную программу Look up, которая позволяет выделять интересующую лексическую единицу в ее сочетании с другими словами [5]. Как правило, это одно слово или сочетания слов, представленные в виде «строки сочетаемости» (concordance line): на экране появляется строка из нескольких лексических единиц, в центре строки находится искомое слово «Строка сочетаемости» не является законченным предложением, и программой предусмотрена специальная операция, с помощью которой на экран может быть выведен более широкий контекст. Роль базы данных при обучении иностранным языкам трудно переоценить, так как базы данных могут использоваться не только студентами в процессе, но и преподавателями – неносителями языка в качестве справочного материала, а также в процессе разработки учебников и учебных пособий и других дидактических материалов.

Этот подход способствовал появлению целого ряда компьютерных программ, которые позволили реализовать идеи использования базы данных и оказали существенное влияние на формирование нового подхода к обучению – компьютерного обучения. Следует отметить, однако, что обучение с использованием базы данных имеет определенные ограничения, которые, возможно, будут преодолены в будущем в процессе совершенствования компьютерных и информационных технологий. Учебный процесс носит, как правило, рецептивный характер и не предусматривает заданий на активизацию языкового материала в речи.

Анализ литературных источников по данной проблеме, а также изучение практического опыта в данной области позволили выделить следующие преимущества компьютерного обучения:

Компьютерные программы являются эффективным средством самообучения и материалом для организации самостоятельной работы обучаемых.

Компьютерные программы, предназначенные для формирования, развития и совершенствования коммуникативной компетенции, отражают ход мыслей и стиль коммуникации их создателя. Зачастую они совпадают с логикой обучаемого. Это проводит к тому, что правильная реакция обучаемого может быть отвергнута компьютером как неверный вариант. В обучении иностранным языкам в современных условиях целесообразно использовать:


  • стандартные библиотеки элементарный обучающих модулей (блоков), из которых создается новая технология обучения, который затем адаптируется к различным уровням языковой компетенции обучемых;

  • nesting – технологию, формирующуюся по типу «матрешки»; основной принцип данной технологии – наращивание материала от модуля к модулю;

  • технологию обучения «снизу – вверх» переход от изучения элементарных единиц языка к более сложным языковым конструкциям.

  • технологию обучения «сверху – вниз», которая основана на погружении обучаемого в языковую среду с последующей адаптацией и самообучением.

Решением указанных проблем и разработка предлагаемых технологий будут способствовать совершенствованию методики обучения иностранным языкам, появлению новых технологий и повышению общей компьютерной грамотности.

ЛИТЕРАТУРА
1. Зайцева, Ж. Н. Открытое образование – объективная парадигма ХХI / Ж. Н. Зайцева, Ю. Б. Рубин, Л. Г.Титарев, В. П. Тихомиров и др. ; под общ. ред. Тихомирова В. П. – М. : Изд-во МЭСИ. – 2000. – 204 с.

2. Образование, наука и развитие кадрового потенциала. – ч. 2. Информационные технологии в высшей школе // Информационный бюллетень Microsoft. – Вып. 20. – Май. – 2003. – 60с.

3. Евдокимова, М. Г. Подготовка переводчиков в сфере профессиональной коммуникации и компьютерные технологии обучения // М. Г. Евдокимова. – Профессиональная коммуникация как цель обучения иностранному языку в неязыковом вузе : Сборник научных трудов. – Вып. № 454. – М. : Изд-во МГЛУ. – 2000. – С. 16-23.

4. Озерова, М. В. Содержание профессионально направленного обучения иностранному языку в неязыковом вузе // М. В. Озерова. – Профессиональная коммуникация как цель обучения иностранному языку в неязыковом вузе : Сб. науч тр. – Вып. № 454. – М. : – Изд-во МГЛУ. – 2000. – С. 23-32.

5. Клесникова, И. Л. Англо-русский терминологический справочник по методике преподавания иностранных языков / И. Л. Клесникова, О. А. Долгина. – СПб. : Изд-во «Русско-Балтийский информационный центр «БЛИЦ», “Cambridge University Press”. – 2000. – 224c.

УДК 378. 147. 31


ПОДГОТОВКА И ЧТЕНИЕ ЛЕКЦИЙ С ПОМОЩЬЮ СПУТНИКОВОГО ТЕЛЕВИЗИОННОГО КАНАЛА
Г. Н. Кисметова, кандидат пед. наук
Западно-Казахстанский государственный университет имени М. Утемисова
Бұл мақалада спутниктік телевизиялық арнаны пайдаланып дәріс оқуға практикалық үйретудің 8 үлгісі берілген.
В этой статье раскрыты 8 моделей практического обучения чтению лекции с помощью телевизионного спутникового канала.
The particular traits of eight models of practical education of reading the lectures by means of satellite television channel are discussed. The number of methodical recommendations is given in this article.
В настоящее время в России успешно функционирует открытое акционерное общество «Общероссийский технический информационный канал», предназначенный для передачи больших массивов структурированной информации по спутниковым каналам связи вне зависимости от наличия связи по другим каналам [1]. Система адресации позволяет всю информацию, передаваемую через спутник, разделить на группы, называемые «информационными каналами». При подписке на определенный информационный канал абонент сети получает все сообщения, передаваемые по нему. Возможна передача информации индивидуально для абонента, для чего ему присваивается персональный адрес. Для приема информации у абонента устанавливается программно-аппаратный приемный комплект, включающий спутниковую антенну, конвертор, компьютер с общесистемным и специальным программным обеспечением и плату дешифрации спутникового сигнала.

По сравнению с наземными оптоволоконными каналами спутниковые системы связи обладают следующими преимуществами [2]:



  • -более быстрый доступ к информационным ресурсам, так как в спутниковом Интернете доступ реализуется за один «скачок», а не через последовательность «хостов» (посредников);

  • -огромная скорость передачи информации по прямому спутниковому каналу, до 48 Мб/с;

  • -возможность выбора оптимальной скорости в обратном канале, в случае образовательных каналов востребована пропускная способность в интервале 32-512 Кб/с;

  • -оперативность развертывания абонентских пунктов, поскольку спутниковые системы связи достаточно легко можно установить даже в труднодоступных местах;

  • -относительная дешевизна спутниковых терминалов и абонентских приемных станций;

  • -меньшая стоимость (в два-три раза) спутникового трафика по сравнению с наземным.

На сегодня актуальной задачей является организация взаимодействия учреждений образования различных уровней в осуществлении образовательных программ с применением спутниковых технологий и возможностей телепорта. Как показывает опыт организации образовательных программ по технологиям дистанционного обучения, успешность таких программ зависит от правильно построенной организационно-методической работы. Приводимое далее обсуждение моделей телелекций и методических особенностей их подготовки и чтения предназначено преподавателям вузов, готовым осваивать современные технологии экспорта образовательных услуг, в частности, телевизионных курсов лекций и дистанционных консультаций студентами.

Модель лекции-беседы. Лектор располагается за рабочим столом, использует конспект, книги, наглядные пособия-макеты. Основным приемом представления учебного материала является его вербализация (устное изложение) в сопровождении иллюстраций, таблиц, диаграмм, структурированного по одному или двум уровням текста и заголовков разделов. В самом простом случае лекцией – беседой может быть монолог преподавателя с включением фрагментов видеозаписей каких-либо процессов или событий. Управление дополнительными материалами, как правило, осуществляет сам лектор. Он имеет возможности, во-первых, изменять изображения в кадре лекционного экрана и, во-вторых, переключать это изображение на прямую трансляцию, продолжая изложение лекции за кадром. В предъявлении видеоряда чередуются:

    • общий план лектора за рабочим столом;

    • крупный план изображения лектора с указанием фамилии, имени и отчества лектора, его ученой степени и звания, электронного адреса персонального сайта или электронной почты;

    • полноэкранное прямое представление слайда дополнительных материалов.

Достоинства:

      • самостоятельное управление презентацией дополнительных материалов;

      • относительная простота процедур подготовки и чтения лекции по конспекту, «с листа».

Недостатки:

    • статичность положения лектора без ее пространственного изменения;

    • как правило, преобладание вербализации учебного материала над его визуализацией.

Модель лекции «де-факто». В данном случае реализуется режим телетрансляции (или видеозаписи) «живой» лекции, читаемой для студентов в обычном порядке. Удаленные слушатели и зрители такой лекции становятся не только пассивными но и активными участниками ее в случае получения технической возможности задать лектору вопрос и получить его ответ, например, по окончании основной части лекции.

Достоинства:

    • достоверность и реальность живого процесса учебного занятия;

    • традиционная и привычная форма деятельности преподавателя, естественно с учетом нюансов, связанных с обеспечением телетрансляции его работы в аудитории (более и более аккуратные записи на доске, наличие радиомикрафона у лектора, некоторые ограничения на перемещения и положения лектора у доски и т. д.);

    • минимальные временные и финансовые затраты на подготовку и трансляцию телекурса в данных условиях.

Недостатки:

      • информативность такой лекции может заметно уступать специально подготовленной телевизионной лекции, насыщенной иллюстративным материалом, в электронной форме;

      • технические сложности работы телеоператора, связанные с необходимостью выбора удачных точек и планов показа видеоряда в обычной учебной аудитории;

      • для их нивелирования может потребоваться съемка или трансляция с помощью двух камер, наличие микшерского пульта и режиссера трансляции.

Модель лекции «мастер-класс». Как правило, такие лекции посвящены изложению практических приемов той или иной прикладной или профессионально ориентированной деятельности. В этом виде телевизионной лекции текстовые пояснения сведены до минимума, поскольку поэтапно и предметно раскрывается технология изготовления какого-либо объекта, продукта, блюда или другого изделия. Такого рода лекции могут быть применены для показа лабораторно-практических занятий, технологии проектной деятельности или для демонстрации решения типовых задач по алгоритму.

Достоинства:

      • все очень наглядно и доходчиво, прагматично;

  • выработка конкретных приемов практической деятельности;

  • повышенный интерес у студентов;

Недостатки:

    • Преобладание эмпирического и рецептурного подхода, без особых обобщений теоретического плана;

    • Более высокие требования к работе телеоператора.

Модель лекции- консультации. Она предпочтительна при изучении тем с четко выраженной практической направленностью и может быть построена по нескольким вариантам. Например, за несколько дней до лекции преподаватель получает по электронной почте вопросы студентов, группирует их и в течение очередной или дополнительной лекции дает на них ответы. При этом возможна персонификация общения с конкретными студентами, которым даются частные ответы или же обсуждаются наиболее общие вопросы из числа присланных студентами. Это прием так называемого обратного диалога. В другом варианте студенты заблаговременно получают раздаточные материалы по теме лекции, которые они должны проработать и подготовить по ним свои вопросы лектору- консультанту.

Достоинства:

      • содержание занятия максимально приближенно к интересам обучающихся, в большей степени, чем обычная лекция индивиализирована с учетом понимания материала конкретными студентами;

      • вызывает повышенное внимание студентов, стимулирует их предварительную самостоятельную работу.

Недостатки:

        • необходимость организации оперативной обратной связи с использованием электронной почты, что для части контингента студентов может вызвать затруднения;

        • разделение во времени моментов постановки вопроса студентом и ответа на него преподавателем, при котором актуальность и контекст учебного материала во многом теряется. Здесь следует иметь виду, что при соответствующем программно-техническом обеспечении спутниковый канал связи позволяет организовать оперативную обратную связь от абонентов к лектору. При этом для организации такой связи не требуется выделения канала с высокой пропускной способностью [3].

Очевидна, что выбор преподавателем той или иной модели телевизионной лекции, оптимальной для него и существующих в настоящее время в учебных учреждениях организационно-технических условий будет зависеть специфики дисциплины, по которой планируется подготовка дистанционных курсов, и от уровня готовности преподавателя к освоению выбранной им модели.
ЛИТЕРАТУРА
1. Нестеров, А. Э. Применение спутниковой связи в интересах информатизации сферы образования / А. Э. Нестеров. // Открытое образование. – 2004. – №4. – с. 51-53.

2. Демкин, В. П. Томский региональный телепорт как основа мультисервисной образовательной сети в Сибирском федеральном округе / В. П. Демкин. // Открытое и дистанционное образование. – 2004. – №4(16). – с. 3-7.

3. Карпенко, М. П. Концепция национальной программы развития всеобщего и непрерывного образования на основе информационно-коммуникационных технологии / М. П. Карпенко // Инновации в образовании. – 2005. – №1. – с.6-19.

УДК 796:37. 037


ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ПРИКЛАДНАЯ ФИЗИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА В ВУЗЕ
Н. К. Коломоец, кандидат пед. наук, С. Н. Перепелкин
Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир хана
Профессионально-прикладная физическая подготовка способствует повышению эффективности профессионального обучения и обеспечения в дальнейшем высокой работоспособности при выполнении профессиональной деятельности специалистов разного профиля.
Кәсіби-қолданбалы дене шынықтыру, кәсіби білімді дамытуға ықпал етеді және болашақта әртүрлі бейіндегі мамандардың кәсіби қызметін атқаруда жұмысқа белсенділігін арттырады.
Professional applied physical training promotes the increase of the efficient professional education and provides the high capacity for the future professional activity of the specialists of different profiles.
Профессионально-прикладная физическая подготовка (ППФП) в вузе направлена на воспитание психических и физических качеств студентов, формирование у них прикладно-вспомогательных двигательных умений и навыков применительно к особенностям трудовой или военной деятельности, а также на выработку специфической устойчивости организма к условиям этой деятельности. Такая подготовка способствует повышению эффективности профессионального обучения и обеспечению в дальнейшем высокой работоспособности при выполнении профессиональной деятельности [1].

ППФП студентов на учебных занятиях проводится в форме теоретических и практических занятий.

Программой физического воспитания предусматривается проведение занятий в форме лекций и бесед по обязательной теме «Профессионально-прикладная физическая подготовка студентов», цель которых – вооружить будущих специалистов необходимыми знаниями, обеспечивающими сознательное и методическое правильное использование средств физической культуры и спорта для подготовки к профессиональным видам труда с учетом специфики каждого факультета.

Основными задачами ППФП в вузе являются:

а) воспитание физических качеств, особенно важных для будущей профессиональной деятельности;

б) формирование и совершенствование прикладно-вспомогательных двигательных навыков;

в) воспитание специфических волевых и других психических качеств;

г) повышение устойчивости организма к неблагоприятным воздействиям условий профессиональной деятельности.

Значение теоретических занятий велико, так как в роде случаев это единственный путь для изложения студентам необходимых профессионально-прикладных знаний, связанных с использованием средств физической культуры и спорта.

Практические учебные занятия по ППФП могут проводиться в учебных группах всех отделений (специального, подготовительного и спортивного совершенствования).

В процессе этих занятий могут в той или иной степени решаться все основные задачи ППФП. Однако, главная целевая направленность этих занятий – преимущественное и специальное воспитание прикладных физических и специальных качеств, умений и навыков, особенно необходимых в профессиональной деятельности.

В то же время следует учитывать, что само содержание практических занятий, методических разработок и указаний по одному и тому же виду ППФП, но на разных факультетах может иметь свою специфику.

Кроме учебных занятий (обязательных и факультативных) все более широкое распространение приобретают учебные занятия по ППФП под руководством преподавателей в период учебных практик.

В некоторых вузах различного профиля практикуются самостоятельное выполнение студентами заданий преподавателя физического воспитания, требующих определенных прикладных знаний, способствующих воспитанию и формированию прикладных физических и специальных качеств, умений и навыков.

Выполнение подобных заданий контролируется преподавателем, а в отдельных случаях они включаются в зачетные требования по семестрам. К ним относятся самостоятельное составление и проведение с группой своих товарищей комплексов гигиенической и производственной гимнастикой, приобретение прикладных знаний и умений организаторской, инструкторской и судейской работы по физической культуре и спорту и др.

Одной из форм профессионально-прикладной физической подготовки являются массовые оздоровительные, физкультурные и спортивные мероприятия. Важную роль при этом играют программы и календарь внутри институтских соревнований между учебными группами, курсами, факультетами. Насыщение программы этих мероприятий прикладными видами спорта или их элементами, регулярность проведения подобных соревнований может во многом способствовать качеству ППФП. Следует указать, что имеется достаточный опыт проведения таких мероприятий (соревнований) кафедрами физического воспитания, спортивными клубами совместно с профилирующими кафедрами вузов СНГ и Казахстана.

Большинство исследователей указывают, что высокой эффективности при воспитании профессионально-прикладных физических качеств можно достичь с помощью весьма разнообразных средств физической культуры и спорта.

При этом применяемые в процессе ППФП специальные прикладные упражнения – это те же обычные физические упражнения, но подобранные и организованные в полном соответствии с ее задачами.

В настоящее время еще не существует специальной классификации физических упражнений, ориентированной на задачи ППФП специалистов различных профессиональных групп, поэтому в каждом отдельном случае этот вопрос должен решаться самостоятельно.

Однако, при подборе средств физического воспитания в целях ППФП имеет смысл провести более дифференцированную их группировку, что позволит более направленно и избирательно использовать эти средства в процессе физического воспитания студентов.

Такими группами средств ППФП студентов можно считать: прикладные физические упражнения и отдельные элементы из различных видов спорта; прикладные виды спорта; оздоровительные силы природы и гигиенические факторы; вспомогательные средства, обеспечивающие рационализацию учебного процесса по разделу ППФП.

Средствами ППФП служат главным образом физические упражнения, соответствующие особенностям профессиональной деятельности. Они условно подразделяются на несколько групп по разрешаемым ими педагогическим задачам. При этом имеется в виду то обстоятельство, что одни и те же упражнения могут давать различный тренировочный эффект в зависимости от их методической организации, от того в каком объеме и с какой интенсивностью они используются [2].

Для воспитания профессионально важных физических качеств необходимо применять упражнения «на быстроту», «на силу», «на общую выносливость», «на координацию движений» и др [3].

Эти упражнения преимущественно из основной гимнастики, легкой атлетики, спортивных игр.

Для формирования и совершенствования прикладно-вспомогательных двигательных навыков применяются так называемые естественные движения (прыжки, метания, плавание, гребля, передвижение на лыжах, атлетическая гимнастика), а также другие средства (езда на лошади, мотоцикле, упражнения из прикладного туризма) [2].

Необходимость использования в прикладной подготовке естественных упражнений обусловлена тем, что в некоторых видах трудовой деятельности требуются не элементарные прикладные условия, а хорошо освоенные и прочные навыки.

Для совершенствования психических качеств большое значение имеют направленно используемые физические упражнения и занятия определенными видами спорта. Игры и единоборства, для которых характерны непрерывно изменяющиеся условия деятельности, предъявляют повышенные требования к быстроте восприятия возникающих ситуаций интеллектуальным и волевым процессам в связи с соревновательной борьбой [1].

Для совершенствования волевых качеств исключительно благоприятные возможности представляют занятия всеми видами единоборств, спортивными играми , прыжками в воду, гимнастическими и атлетическими упражнениями, связанными с элементами опасности.

Повышение устойчивости к неблагоприятным воздействиям внешней среды достигается соответствующими упражнениями, которые не только совершенствуют какое-либо качество, но и одновременно дают неспецифический тренировочный эффект. То есть помимо основных средств физических упражнений – используют природные факторы (воду, воздух, солнечные лучи) для повышения устойчивости организма к охлаждению и перегреванию [4].

ППФП строится в единстве с общей физической подготовкой. Необходимость органического сочетания того или другого вида подготовки определяется объективными закономерностями функционирования и совершенствования организма человека. В науке, а также в практике физического воспитания накоплено много фактов, указывающих на то, что разносторонняя физическая подготовленность занимающегося создает положительные предпосылки для специализированного организма [1].

Включение ППФП в программу физического воспитания студентов, все увеличивающаяся и расширяющаяся работа кафедр физического воспитания по этому важнейшему разделу физического воспитания подчеркивают важность и необходимость направленного использования средств физической культуры и спорта в профессиональной подготовке студентов.


ЛИТЕРАТУРА
1. Ильинин, В. И. Профессионально-прикладная физическая подготовка студентов вузов: Научно-методические и организационные основы / В. И. Ильинин. / М. : Высшая школа. – 1978.

2. Пономарев, Н. И. Профессионально-прикладная физическая подготовка студентов / Н. И. Пономарев. – учебное пособие для с.-х. вузов – М. : Колос. – 1977.

3. Полиевский, С. А. Роль спортивной подготовки в овладении профессией / С. А. Полиевский. // Теория и практика физической культуры. / С. А. Полиевский. – 1979. – №5. – С. 23.

4. Гриненко, М. Ф. Труд, здоровье, физическая культура / М. Ф. Гриненко, Г. Г. Саноян. – М. : ФиС – 1978.

УДК 37.01:811.111
ПРИМЕНЕНИЕ УЧЕБНЫХ ДЕЛОВЫХ ИГР НА ЗАНЯТИЯХ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА В НЕЯЗЫКОВОМ ВУЗЕ
С. Б. Кострова
Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир хана
Ағылшын тілінде сөйлей білетін техникалық жоғарғы оқу орнының студенті көп жағдайда сөздік қорының аздығынан қиындықтарға кезігеді. Белгілі бір мөлшерде терминдерді меңгергеннен кейін ол күнделікті ауызекі әңгімеде қиындықтарға кездеседі және арнайы тақырыпта әңгіме айта алмайды. Осыған орай, ойын әдісі арқылы да студенттерді іскерлык қарым-қатынасқа үйрету аса маңызды болып табылады. Сондықтан гуманитарлық емес саладағы студенттерде ағылшын тілінен жетістіктерге жетуіне әбден болады.
Студент технического вуза, говорящий на иностранном языке, чаще всего испытывает затруднения из-за того, что не знает слов. Усваивая определенный слой терминологической лексики, учащийся, тем не менее, не всегда может избежать коммуникативных неудач как в повседневном общении на иностранном языке, так и при общении на специальную тему. Вследствие этого, важным представляется разработка методики, направленной на формирование коммуникативных средств делового общения у студентов неязыкового вуза посредством деловой (ролевой) игры.
The student of technical university speaking in foreign language, experiences difficulties that do not know words more often. Acquiring the certain layer of terminological lexicon, the pupil, nevertheless, not always can avoid communicative failures as in daily dialogue in foreign language, and at dialogue on a special theme. Thereof, important development of the technique directed on formation of communicative means of business dialogue at students of not language high school by means of business (role) game is represented.
Социальный заказ в образовательной области «иностранный язык» заключается в обеспечении владения специалистами иностранным языком как средством межкультурного и профессионального общения, способом стимулирования интеллектуального и эмоционального развития личности обучаемого, его подготовки к объективному восприятию чужой культуры и дальнейшему его приобщению к общечеловеческим ценностям, что в свою очередь обеспечивает реализацию принципов гуманизации и гуманитаризации системы технического и экономического образования.

Студент неязыкового вуза, говорящий на иностранном языке, чаще всего испытывает затруднения из-за того, что не знает слов. Усваивая определенный слой терминологической лексики, учащийся, тем не менее, не всегда может избежать коммуникативных неудач как в повседневном общении на иностранном языке, так и при общении на специальную тему. В связи с этим, представляется чрезвычайно важным обучение деловому общению студентов посредством ролевой (деловой) игры. Общение студентов посредством ролевой (деловой) игры отвечает современным требованиям методики, в соответствии с которыми учебные материалы должны способствовать расширению языкового опыта учащихся в русле значимой коммуникации. Анализ современных учебных пособий для неязыковых вузов показывает, что деловым играм в обучении языку отводиться весьма малое количество. Обычно, содержание обучения, которое предлагает современное пособие для неязыкового вуза, сводиться к обучению чтению, переводу и пересказу. Задания в учебных пособиях в большинстве случаев нацелены на проверку понимания прочитанного и на формирование лексических навыков, а не на развитие способности грамотно и лаконично общаться на иностранном языке. Вследствие этого, важным представляется разработка методики, направленной на формирование коммуникативных средств делового общения у студентов неязыкового вуза посредством деловой (ролевой) игры.

Для студентов вузов неязыковых специальностей предмет «иностранный язык» является непрофилирующим, а потому, чтобы сделать процесс обучения наиболее эффективным и целенаправленным, преподаватель должен четко представлять себе роль и место иностранного языка в жизни и деятельности будущего профессионала.

Наше исследование нацелено на использование учебной деловой игры на занятиях иностранного языка. В современной литературе классификация игр представляется центральной проблемой теории игровой деятельности. Содержание учебных игр должно соответствовать содержанию предмета «иностранный язык» отвечать требованию подготовки специалиста и, следовательно, быть профессионально направленным, а также учитывать потребности и интересы самого студента.

Превосходства игры над другими средствами обучения обнаруживаются в том, что она способна обеспечить не только индивидуальную, но и парную, групповую и коллективную формы работы на занятии, что позволяет каждому обучаемому максимально эффективно использовать учебное время. Главным же при этом является то, что она дает возможность успешно решать основную задачу – обучение общению на иностранном языке посредством общения. Общение в процессе совершенствования игрового действия предполагает использование студентами комплекса знаний, навыков и умений, а это значит, что учебная игра создает условия для соблюдения двух основных принципов обучению иностранному языку, упомянутых выше. Готовность к решению задач по овладению иностранным языком как средством общения предполагает наличие лингвистической, коммуникативной и технической компетенции, т.е. знание лингвистического материала, владение способами, приемами и средствами актуализации этих знаний в конкретной ситуации, владение навыками чтения, аудирования, говорения и письма на изучаемом языке. Она предполагает и способность проявлять умственную и познавательную активность, самостоятельность и самоорганизацию при решении коммуникативно-познавательных задач. Различный уровень владения системой необходимых знаний, навыков, умений, а также различная степень активности и самостоятельности личности определяют и различную степень (или уровень) готовности к принятию самостоятельных решений и совершению самостоятельных действий.

Способность игры проиллюстрировать действие определенного правила (или языкового действия), возможность сразу же опробовать его на практике, а в случае неуспеха повторить вновь и вновь до полного овладения им оправдывают применение игры как средства наглядности и как упражнения. В практической деятельности происходит более глубокое, детальное изучение и исследование конкретного материала проблемы. Особенность учебной игры и в том, что она вводится в учебный процесс в качестве творческого учебного задания и представляет для обучаемых задачу (или проблему, проблемную ситуацию), подлежащую немедленному решению. Следовательно, она обеспечивает реальные условия для активной речевой деятельности, способствуя формированию и развитию иноязычных речевых умений.

Языковые игры, помогая усвоить различные аспекты языка (фонетику, лексику, грамматику, стилистику), делятся соответственно на фонетические, лексические, грамматические и стилистические. Важно подчеркнуть, что деление языковых игр в зависимости от аспекта языка условно, ибо невозможно изучить лексику без фонетики, грамматику без лексики, а стилистику без того и другого вместе. Выделяя языковые (аспектные) игры, мы прежде всего акцентируем внимание на достижении конкретных учебных целей, которые призвана обеспечить конкретная игра. Вместе с тем можно говорить и о смешанных языковых играх на этапе контроля усвоения определенного языкового материала. Применение языковых (аспектных) игр в чистом виде возможно лишь на начальной ступени обучения (или на этапе введения определенного материала).

Рассмотрим кратко описание этих игр.

Главная цель фонетических игр – постановка (коррекция) произношения, тренировка в произнесении английских звуков в словах, фразах, предложениях, отработка интонации. Используются они регулярно, большей частью на начальном этапе обучения иностранному языку (вводно-коррективный курс

Работа с отдельными (изолированными) звуками (если в этом есть необходимость) предполагается лишь на начальной ступени обучения, когда у учащихся еще недостаточно языковых знаний (например, малый практический запас). По мере продвижения вперед фонетические игры реализуются на уровне слов, предложений, рифмовок, скороговорок, пословиц, стихов и песен. При этом последние шесть могут использоваться в качестве фонетической зарядки и на последующих этапах обучения. Полезным является их обыгрывание (театрализация). Опыт, приобретенный в играх этого вида, может быть использован учащимися в дальнейшем на занятиях по иностранному языку (при обыгрывании, например, ситуации), а также в естественных условиях во внеаудиторное время (конкурсы, концерты, встречи с зарубежными гостями). На продвинутых и завершающей ступенях обучения данные игры могут послужить для хорошей разрядки на занятии, создав атмосферу непринужденности.



Лексические игры – сосредотачивают внимание учащихся исключительно на лексическом материале и имеют целью помочь им в приобретении и расширении словарного запаса, проиллюстрировать и отработать употребление слов в ситуациях общения, а также «активизировать речемыслительную деятельность учащихся и развивать их речевую реакцию». Существуют различные виды лексических игр. При обучении лексики целесообразно использовать игры на карточках, загадки, кроссворды, чайнворды, игры типа «найди слово», «найди пословицу» и другое. Особенностью этих игр, как и других языковых игр, является то, что большинство и них относится к играм по правилам, управляющим действиями их участников. Помогая решать задачи фонетических, грамматических и стилистических игр, они на определенном этапе могут быть отнесены и к смешанным (вернее, стать их частью), поскольку лексика составляет материальную основу всех других игр, как языковых, так и речевых.

Грамматические игры призваны обеспечить умение студентов практически применять знания по грамматике иностранного языка, активизировать их речевую деятельность, направленную на употребление грамматических моделей (конструкций) в естественных ситуациях общения.

На начальной ступени обучения, а также при введении определенного грамматического материала на последующих этапах они могут быть чисто грамматическими. Однако, как показывает практика, этот вид игр наиболее эффективен в том случае, если деятельность вокруг какого – либо грамматического явления сопряжена с другой, например, речевой (чтение, аудирование, говорение, письмо) или коммуникативной (общение, взаимодействие) деятельностью.

Разнообразные виды этих игр описаны рядом методистов. Среди них – игры на отработку грамматических структур и явлений, игры с предметом, по правилам. Игры на карточках, на узнавание, имитационные, игры-соревнования и другие. Так же, как и лексические, они носят индивидуальный, парный, групповой или коллективный (фронтальный) характер. В студенческой аудитории наиболее эффективными (особенно на продвинутых этапах) являются игры аналитического характера, а также функциональные игры на доске и игры взаимодействия.

Стилистические игры преследуют цель научить студентов различать официальный и неофициальный стили общения, а также правильно применять каждый из них в ситуациях официально-делового и неофициального общения.

Речевые (видо-речевые) игры – учат умению пользоваться языковыми средствами в процессе совершенствования речевого акта (монологического и диалогического письменного и устного) и отталкиваться от конкретной ситуации, в которой осуществляется речевое действие. Каждому виду речевой деятельности будет соответствовать и определенные вид игры:


  • для обучения чтению;

  • для обучения аудированию;

  • для обучения говорению;

  • для обучения письму;

  • смешанные.

На занятиях не всегда существуют реальные условия, необходимые для общения (совершения речевой деятельности) в рамках определенной тематики. Поэтому необходимо создать искусственные условия, максимально приближенные к естественным, которые будут стимулировать у обучаемых характерные для данной ситуации речевое высказывание и манеру поведения.

Отличительной чертой всех учебных игр, используемых на занятиях по иностранному языку, является их коммуникативная направленность и обусловленность.

Своеобразие и эффективность языковых и речевых игр заключатся в них не потому, что это игра, а потому, что данная ситуация и данные обстоятельства требуют решения заданной задачи, приобретающей для них личностный смысл. Решение же преподавателем задачи обучения общению, диктует необходимость построения и организации игры таким образом, чтобы осуществлялось речевое взаимодействие отдельных учащихся или групп.

Ролевая игра есть одна из форм организации речевой ситуации, используемой в учебных целях. Ее внедрение в учебный процесс способствует достижению целей обучения диалогической речи и расширенному монологическому высказыванию, активизации речемыслительной деятельности студентов, формированию у них навыков и умений самостоятельного выражения лексики. В основе ролевой игры лежит организованное речевое общение студентов в соответствии с распределенными между ними ролями и игровым сюжетом. Вместе с тем особенности организации данного методического приема на занятиях по иностранному языку изучены недостаточно, это приводит к тому, что в практике работы некоторых преподавателей ролевая игра применяется лишь на начальном этапе обучения, в среднем и старшем школьном возрасте она используется не часто, причем игровое общение и самостоятельная речевая деятельность нередко подменяется буквальным воспроизведением заранее выученных текстов ролей, а в вузах ролевая игра практически не используется. В связи с этим следует отметить, что в организации учебного игрового общения важным является создание условий для такого выполнения игрового задания, в котором достигалась на присоединение реплик, взаимодействие участников. Решение этой задачи связано с изучением закономерностей возникновения общения в совместно осуществляемой деятельности, выявлением особенностей речевого взаимодействия партнеров, учетом ограничений, накладываемых иноязычным говорением на форму и содержание речевого общения, поиском путей преодоления таких ограничений и повышением самостоятельности высказываний учащихся.

УДК 338.43:633.1
ЕУРОПА ЖӘНЕ АМЕРИКА ЕЛДЕРІНДЕГІ ЖОҒАРҒЫ БІЛІМ БЕРУДІҢ САПАСЫН БАҒАЛАУ
Т. К. Куангалиева
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Бұл мақалада Еуропа және Америка елдеріндегі ЖОО-да білім берудің сапасын бағалаудың ерекшеліктері мен артықшылықтары қарастырылған.
В этой статье рассматриваются преимущества и особенности контроля качества высшего образования в странах Европы и Америки.
The peculiarities and advantages of the quality controll of higher education in America and Europe countries are focused in this article.
Білім берудегі сапа білім беру қызметінің бәсекелестік қабілеттілігін анықтаушы фактор болып табылады. Бұл мәселе бойынша әлемге танымал, әрі әлемдік білім беру қызметі нарығында ірі экспортерлер болып табылатын Еуропаның және Американың үздік ЖОО-ның білім сапасын бақылау модельдерін қарастыру орынды.

Әлемдік интеграцияның дамуымен көптеген елдер өздерінің білім беру жүйесін еуропалық және американдық білім беру моделіне бағыттайды. Мұның өзі Еуропа мен Американың ЖОО-ң білім беру сапасының жоғары екендігін көрсетеді.

Әлбетте, ЖОО-ды мемлекеттік басқару органдары бар елдерге еуропалық елдер жатады (Германия, Франция, сонымен қатар еуропаның ЖОО-ң дәстүрлерін қабылдаған ТМД-ң кейбір елдері). Жоғарғы оқуды өзіндік реттеу процесін иемденген елдерге бірінші кезекте АҚШ жатады, сонымен қатар американдық үлгіге мойын бұра бастаған Филлипин және Тайван елдерін айтуға болады.

Германияда ЖОО-дың қызметін реттейтін Министерліктер 19 ғасырдан бастау алған, ал онда қызмет ететін профессорлар мен оқытушылар мемлекеттік қызметкерлерге жатады.

Францияда білім беру саясатына халықтық білім беру, ғылыми-зерттеу және технология Министірлігі жауапты. Бірақ та ЖОО-ң қызметін 1984 жылдан бастап жоғарғы оқу туралы заңмен құрылған Ұлттық эксперттік комитет бағалайды. Бұл комитеттің басты міндетіне ЖОО-ң қызметін бақылау жатады. Бұл ұлттық бақылау және бағалау органы тек тікелей Президентке бағынып, басқа басқарушылық құрылымдарға тәуелді емес. Эксперттік комитет үнемі ЖОО-ң жұмысы туралы ақпараттар жинастырып жыл сайын Президентке өзінің жұмысы және ЖОО саласындағы іс-әрекет туралы есеп беріп отырады. Ең маңыздысы Францияда университеттерді тексерудегі және бағалаудағы нәтижелерін кең түрде жария етіп, оны тек мемлекет емес, сонымен қатар қоғамға әрбір ЖОО-ң академиялық деңгейін танытады. Мұндай механизм Францияда ЖОО-ң орталықтандырылған жүйесін қалыптасқандығын көрсетеді. Сонымен қатар Францияда мемлекет таныған ЖОО-на жүргізетін бақылауы бойынша Министерліктер белгісімен дипломдар берілуі мүмкін , бұл еуропалық түсінік бойынша ЖОО-ң сапа туралы белгісі. Францияда бүгінгі таңда бақылаудан орталықтандыру жүйесіне, яғни оқу орнының өзімен байланысты өзіндік бақылау процесіне көшудің бастапқы қадамдары жүруде.

ЖОО-ң сапасын мемлекеттік бақылау көптеген Францияның ЖОО-на қос дипломды қатар беруге мүмкіндік туғызуда (француздық және шетелдік). Еуропалық елдерде ЖОО-ды бағалау жүйесі бойынша алда келе жатқан елдерге Ұлыбритания мен Голландияны жатқызуға болады.



Ұлыбританияда соңғы жылдары университеттерді бақылау жүйесінде көптеген өзгерістер болды. Сапаны бақылау бойынша Агенттіктердің қызметі күмән туғыза бастағасын бүгінгі таңда ағылшын университеттері сапаны, деңгейлерін және рейтингтерін анықтау үшін бірінші кезекте тәуелсіз аудит өткізетін әртүрлі қоғамдық кеңес эксперттеріне ұсыныс береді. Талап бойынша 3 жылдан кем емес түлек шығарған университет ғана аккредитациядан өтеді. Англияда ЖОО-ды бағалау процесі қаржыландыратын үкіметтен бастап өзіндік бағалауға біртіндеп көшуде. Бірақта бұл арнайы жұмысты жақсарту мақсатында құрылған процесс болып табылмайды, өзіндік бағалау бұл жерде қосымша қаржыландыруды тартумен сырттай бақылаушыларды көндіру үшін дайындық. Сонымен еуропалық елдер ЖОО-ры мемлекеттік бақылау жүйесін иемденген.

Скандинавия елдерінде бақылау бұл үкіметтің талабы болып табылады. Швеция, Норвегия, Финляндиядағы ЖОО-ды бақылау жүйелері бастапқыда үкіметпен анықталған. Бұл елдерде сыртқы бақылаудың әртүрлі тәсілдері бар. Мысалы Швецияда негізгі ықпал оқу орнына сәйкесті инфрақұрлымды құруға бағытталса, ал Норвегияда оқу процесімен оқу бағдарламаларын бақылауға басты назар аударады. Мұнда оқу орны өзіндік бақылауды өткізгеннен кейін ғана үкімет қаржыландыратын ұйымдар бағалау процестерін жүргізеді. Финляндияда сырттан бағалаумен өзіндік бағалау үкіметпен қаржыландыратын сыртқы ұйымдар арқылы жүргізіледі. Бұл жерде ЖОО-ң өзіндік бағалауы сыртқы эксперттердің берген ақпараттарына сүйенеді.

Испанияда көптеген жылдар бойы жүргізген эксперименттер негізінде 90-жылдардан бастап университет деңгейінде басқаруды ұйымдастырудағы білім беру процесін талдауға басты назар аударатын өзіндік бақылауға негізделетін бағалау жүйелері қолдануда.

Бірақта университеттің өзіндік бақылау жүйесінің дамыған еліне АҚШ жатады. Бұл американдық университеттердің еуропалық елдерге қарағанда билікпен бақылауға байланысты. АҚШ-та білім Министрлігі бар елдерге қарағанда айырмашылығы ЖОО-р оқу орнының өзімен бақыланады. АҚШ-та білім Департаменті Германиядағыдай Министрлік сияқты мағынаға ие болған емес. Американдық университеттердегі нақты әкімшілік қаржылық билік қамсыздандыратын кеңестерге ие (мемлекеттік университеттерге қаржыны штат бөледі). Бұл әкімшілік штаттың қамсыздандыратын кеңесіне университеттің қызметін бақылауды жүзеге асыру жүктеледі. 90-жылдардан бастап көптеген американдық штаттардың әкімшіліктері тарапынан университеттерді бақылауды күшейту, әсіресе жеке университеттердің білім беру бағдарламаларын лицензиялауды қатаң бақылауға алу көзделгенмен, Америкада өзіндік реттеу әліде басым.

АҚШ-та аккредитация бірінші кезекте үкіметтен тыс ерікті ассосациялар тарапынан жүргізіледі. Мұндай ассосациялар бағалау критерилерін бекітеді, ЖОО-ғы тексерулерді ұйымдастырады, ЖОО-ң аккредитация нәтижелері туралы жария қылады. Университеттер аккредитацияға өздері ұмтылады, өйткені ол бағдарламаларды жетілдіреді, олардың рейтингтерін көтереді, жеке және мемлекеттік қорлардан қаржыландыру мүмкіндігін арттырады. Жоғарғы білім беру аккредитациясы бойынша кеңес (Council for Higher Education Accreditation CHEA) және АҚШ-ң білім беру Департаменті федералды қаржыландыру кезінде назарға алынатын аккредитациялық ассосациялардың қызметін бақылауды жүзеге асырады. Жоғарғы білім беруді аккредитациялау бойынша кеңес (CHEA) – бұл 1996 жылы АҚШ-тың университеттері мен колледждері арасында өткізілген референдум нәтижелері бойынша құрылған колледждер мен университеттердің жеке ұйымы болып табылады. Сонымен қатар арнайы және мамандандырылған аккредитациялық ұйымдар да бар. Оның мүшелеріне арнайы аккредитациялық ұйымдар жатады.

Өткізілген салыстырмалы талдау нәтижелері бойынша Еуропа және Америка елдерінде жоғарғы білім беруді бағалау жүйесі ең маңызды аспектілерді анықтауда, бағалау мақсатын қалыптастыруда, шешім қабылдау тәсіліне және де ұйымның тұтастай білім беру процесінде түйінделетін көптеген мағыналы айырмашылықтардың болуына негізделеді.

Бірақта бұл елдерде қолданылатын критерилер мен ұйымдық шешімдер ҚР-ң жоғарғы сапалы білім беруді қамтамасыздандыруды бағалау жүйелерінде қолдануы мүмкін.

УДК 372.881.111.1


ШЕТЕЛ ТІЛІН ҮЙРЕТУДЕГІ АНА ТІЛІНІҢ РӨЛІ
Б. Б. Өтеғалиева
М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті
Ана тілі – басқа тілді үйренудің негізгі қайнар көзі. Сонымен қатар, грамматиканы түсіндірудің тиімді жолы. Мақалада ағылшын шақ түрлерін қазақ шақ түрлерімен салыстыра түсіндірудің қейбір мысалдары берілген.
Родной язык – главный источник в изучении иностранного языка, а также эффективное средство объяснения грамматического материала. В статье приведены некоторые примеры английских времён сопаставленных с временами казахского языка.
Mother tongue is the main in learning foreign languages. It is also the effective way of explaining grammar material. Some examples of explaining English tense-forms compared with the kazakh tense-forms are given in this article.
Ғалымдар шетел тілін оқытуда оқушылардың ана тілінің ерекшеліктерін шетел тілін оқыту барысында тиімді, тиімсіз ықпалын ескергенде ғана тіл үйрету жолында жақсы нәтижелерге (танытушылық және дамытушылық мақсаттарға) жетуге болатынын көрсетеді. Өйткені, баланың ана тілі шетел тілін меңгеруге елеулі ықпал етеді. Сондықтан шетел тілін ана тілі негізінде салыстыра оқытудың маңызы зор. Сондай-ақ шетел тілін оқытуда ана тілін аластау емес, қайта оқушылардың ана тілін меңгерудегі тәжірибесіне сүйену керек. Бұл көзқарасты көптеген зерттеушілер (Р. К. Миньяр-Белоручев, Э. Г. Вольтер, Д. Аткинсон, С. Крашен, Л. Продромоу, т.б.) ұстанады [1, 2]. Л. Продромоу өз жұмысында ана тілінің рөлі жөнінде айтып, кейбір метафораларды келтірген:

«Шетел тілі сабағында ана тілі бұл:

  1. ем, дәрі (әрине, пайдалы, бірақ кейбір зиянды жақтары да бар);

  2. білім алатын құдық;

  3. оқытуда кесел келтіретін жар;

  4. кең дүниеге терезе (оқушылардың алған тәжірибелерін, дүние жүзін және мәдениетін көруге мүмкіндік береді);

  5. балдақ (ол алға жүруге көмектеседі, сонымен қатар дәрменсіздікті көрсетеді).

Шетел тілін меңгеру өте күрделі үрдіс, әсіресе оқытудың бастапқы кезеңінде өте көп қателіктер болатыны белгілі жәйт. Бұл қателіктер көп жағдайда ана тілінің әсерінен болатынын А. Леонтьев атап көрсеткен. Оқушылардың шетел тілінде сөйлеу тәжірибесі болмағандықтан, ана тілінің сөйлеу тәжірибесімен салыстыра алмайды. Оның санасында ана тілі жүйесінің нормалары шетел тілі нормасынан жоғары болғандықтан көптеген қателер жібереді. «Басқа тілді оқыту кезінде біз, әдетте ана тілінің тілдік құбылыстарын меңгерген оқушылармен істес боламыз, – деп жазады А. Леонтьев, – олар басқа тілді меңгеруде ана тілінде меңгерілген іскерліктер мен дағдыларды пайдаланады». Сөйтіп ана тілінің негізінде екінші бір шетел тілін үйрену жүзеге асырылады. Ал ана тілі – басқа тілді үйренудің негізгі қайнар көзі.

Басқа тілге оқытудың ойдағыдай болуы ана тілін оқыту мазмұнының дұрыс ұйымдастырылуына байланысты. Негізгі тілдік ұғымдарды меңгеру ана тілінде болғандықтан, оқушының ойлауы ана тілінен басқа тілге біртіндеп ауысады, яғни оқушы сол тілдік материалдың ана тіліндегі баламасын тапқан кезде ғана толық түсінік пайда болады. Олай болса, кез келген шетел тілін үйретуде ана тілінің алатын орны ерекше.

Қазіргі кезде ана тіліне сүйене отырып оқыту ұстанымы ана тілі мен үйренетін тілдің ерекшіліктерін салыстыра оқыту кең қолдау табуда. Бұл ұстанымды жүзеге асыру үшін ана тілі мен шетел тілін әр түрлі деңгейде салыстыру және үйренетін тілдік материалды оқушылардың саналы түсінуі қажет. Мысалы, оқушылардың шетел тілінің шақтық формаларын қолдануда көп қате жіберуі, көп жағдайда шақтық формалардың мағыналық айырмашылықтарын жете білмеуінен жиі кездеседі.

Етістік (глагол, verb) – грамматиканың күрделі бір саласы. Етістіктің қимыл, іс-әрекетті білдіретіндігі мәлім. Ал іс-әрекет, қимыл белгілі бір кезеңде іске асады, орындалады. Қимылдың өту кезеңі сөйлеушінің хабарлау кезімен немесе сөйлеп тұрған сәтпен айқындалады. Сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы деп аталады. Сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың шақтық мағынасы мынадай болуы мүмкін: үнемі қайталанып тұратын, дағдыға айналған іс-қимыл, сөйлеп тұрған кезде болып жатқан іс-қимыл, сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып кеткен іс-қимыл, сөйлеп тұрған кезде әлі болмаған, бірақ кейін болуға тиіс іс-қимыл.

Сөйлеп тұрған сәтпен байланысты үш түрлі болады. Соған сәйкес етістік шақтары да үш түрлі болады. Ағылшын тілінде қазақ тіліндегі сияқты шақтар үлкен үш топқа бөлінеді: осы шақтар – Present Tenses, өткен шақтар – Past Tenses, келер шақтар – Future Tenses. Ағылшын тілінде, сол сияқты қазақ тілінде де шақтардың осы 3 үлкен тобы мағынасы мен жасалуына қарай өз ішінде бірнеше түрге бөлінеді.

Шақтарды өткенде қазақ тілі сабағында өтілетін етістіктің шақтарымен салыстыра өткізу тиімді және оқушыларға түсінікті болады. The Present Indefinite Tense –ті қазақ тіліндегі ауыспалы осы шақпен салыстыра өту тиімді. Ауыспалы осы шақтың қазақ тіліндегі ережесін айта отырып, оны ағылшын тіліндегі Present Indefinite ережесімен салыстыруға болады.

Ауыспалы осы шақ қазақ тілінде екі түрлі мәнде қолданылады: бірде дағдылы іс-қимылды білдіріп, осы шақ мағынасын берсе, енді бірде алда болатын іс-қимылды білдіріп, келер шақ мағынасын береді. Сондықтан да осы шақтың бұл тұлғасы ауыспалы деп аталады. Ағылшын тілінде The Present Indefinite is used:

1) to denote the action which is permanent or habitual.

Murat goes to school every day. – Мұрат күнде мектепке барады.

I go to the library every day. – Мен күнде кітапханаға барамын.

2) to denote general truth:

My friend studies at Moscow University. – Менің досым Мәскеу университетінде оқиды.

The sun sets in the West. – Күн батыста батады.

3) with the verbs of motion with regard to the nearest future:

They come at 5 tomorrow – Олар ертең сағат 5-те келеді.

We go to the theatre in the evening – Біз театрға кешкілік барамыз.

Сонымен қатар, The Present Indefinite Tense-тің қазақ тіліндегі ауыспалы осы шақпен сәйкес келетіндігіне көптеген мысалдар келтіріп, оқушыларға екі тілдегі сәйкестілікті түсіндіруге болады.

Осы шақтың екінші бір түрін – The Present Continuous Tense-ті қазақ тіліндегі нақ осы шақпен байланыстырғанда, ол түсіндіру тиімді болар еді.

Нақ осы шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтте болып жатқандығын білдіреді. Бұл ереже қазақ тілі мен ағылшын тілінде де бірдей екендігін айта отырып, оның жасалу жолын ұғындыру.

Мысалы: нақ осы шақ - The Present Continuous Tense жасалады:




To be +Participle I

I am writing an exercise now – Мен қазір жаттығу жазып отырмын.

I am opening the window now – Мен терезені ашып жатырмын.

Ағылшын тілі мен қазақ тілі етістіктерінің шақ формалары өте күрделі. Қазақ тілінде шақтық формаларды жасауда есімше және көсемше жұрнақтары және көмекші етістіктер үлкен рөл атқарады. Нақ осы шақтың күрделі түрі қазақ тілінде негізгі етістіктің –ып, -іп, -п және –а, -е, -й тұлғалы көсемше түрі отыр, тұр, жүр, жатыр деген қалып етістіктерінің көмекші мәніндегі тіркесінен жасалады.

Күрделі етістік құрамындағы қалып етістіктері көмекшілік қызмет атқарады және жіктеледі.

Мысалы: Мен оқып отырмын – I am reading.

Сен ойнап жүрсің –You are playing.

Оқушы кітап оқып отыр – The schoolboy is reading a book.



«Күрделі етістік құрамындағы көмекші етістіктер (отыр, тұр, жатыр, жүр) жіктеліп жұмсалады» деген нақ осы шақтың ережесін пайдалана отырып, ағылшын тіліндегі Present Continuous -ты қазақ тілімен салыстыра түсіндіруге болады.

Ағылшын тілінде көмекшілік қызмет атқаратын to be етістігі және негізгі етістік.

Мысалы: I am reading a book – Мен кітап оқып отырмын.

They are writing a dictation now – Олар қазір диктант жазып отыр.

Мұндағы біріншісі көмекші етістік қызметінде тұрған to be етістігі, ал екіншісі негізгі етістіктер. Сөйлемдерден көрініп тұрғандай, ағылшын тілінде негізгі етістік көмекші етістіктен кейін тұрса, ал қазақ тілінде керісінше болады:

Оқып отырмын – I am reading.

Оқып жаттым – I was reading.

Яғни, жоғарыда көрсетілген үлгіміз нақ осы шақта жасалғансөйлем ағылшын тіліндегі The Present Continuous Tense-тың жасалу жолына келіңкірейтінін түсіндіреміз. Жоғарыдағы үлгіміз етістіктің –ып, -іп, -п және –а, -е, -й тұлғалы көсемше түрі + көмекші етістік түрі.

The Present Continuous Tense-пен нақ осы шақты салыстыра түсіндіру арқылы біз шақтардың жасалу жолын оқушылардың тереңірек түсініп оқуына жағдай жасаймыз.

Л. Ляховицкий өзінің «Неміс тілін оқытудың негіздері» еңбегінде былай дейді: «Шетел тілін меңгеруде ана тілінің ерекшелігін білу студент үшін жаңа тілде кездесетін қиындықтарды түсіну үшін өте қажет. Тек қана ана тіліне сүйене отырып, кездесетін қиындықтарды түсіну өте қажет. Сабақ тек шетел тілінде ғана болса, оқушылар үшін түсініксіз тілдік материалдардың саны көбейе түсіп, ол оқушының шетел тілін меңгеруге қызығуын төмендетеді» [3].

Салыстыра оқыту шетел тілін саналы түрде үйренуге мүмкіндік береді. Ал саналы түрде оқыту – дидактиканың басты ұстанымдарының бірі.


ӘДЕБИЕТТЕР
1. L.Prodromou. The role of the Mother Tongue in the Classroom. Issue 166. April- May 2002.

2. Atkinson D. Teaching Monolingual Classes: Longman, 1993.

3. Ляховицкий, Л. Неміс тілін оқыту негіздері / Л. Ляховицкий. – М. : Изд-во Логос. – 1994. – С. 15-17.


Мазмұны – Содержание



АУЛ ШАРУАШЫЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР
АГРОНОМИЯ

Браун Э. Э., Кушенбекова А. К. Эффективность летних посадок картофеля…....3

Озеранская Н. Л. Ландшафтный подход при организации территории в степных условиях Казахстана…………………………………………………………………..…….6
ЗООТЕХНИЯ
Баяхов А. Н., Максимова О. В., Бозымова А. К., Взаимосвязь продуктивных

качеств овец нового типа с условиями пастбищно-стойлового содержания............10

ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР
Абуталип А., Абсатиров Г. Г., Гусманов М. Г. Мeтоды обнаружения R-антител

при диагностике бруцеллеза верблюдов...............................................................................14

Алпыспаева С. Е. АВ бруцеллездік R-фағының диапазонды литикалық белсенділігін зерттеу……………………………………………………………………………………....17

Днекешев А. К. Случай проведения экзентерации орбиты у собаки…………………..19

Кармалиев Р. С., Рахметов А. И. Мүйізді ірі қараның фасциолезі мен ас қорыту жолы стронгилятоздары кезіндегі препараттардың антгельминттік тиімділігін атырау облысы шаруашылықтары жағдайында сынау…………………………………21

Кушалиев К. Ж., Алимбеков С. А. Сравнительная динамика антителообразующих клеток в лимфоидных органах овец после иммунизации вакцинами из разных

штаммов бруцелл....................................................................................................................24

ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР
Аубакирова И. И., Гумарова Ж. М., Бекказиева Ж. У. Показатели качества воды..........................................................................................................................................26

Ізтаев Ә. І., Байбатыров Т. А. Макарон өндіруге арналған қатты бидай астығына қойылған технологиялық талаптары және дәннің физико-химиялық қасиеттері…....30

Королев А. В., Тюрин А. Н. Перспективные направления повышения качества обработки поверхности деталей…………………………………………………….…..35

Серебрякова В. П. Эффективность применения технологий разработки нефтяных месторождений горизонтальными скважинами…………………………41

Чурикова Л. А., Косарев Ю. Г. Состояние существующих систем улавливания

легких фракций (УЛФ) на нефтебазах……………..……………………………………45

Ширванов Р. Б. О состоянии парка зерноуборочных комбайнов и перспективах его обновления в Западном Казахстане………………………………………………………51

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР
Айдынов З. П. Өндірістік функцияларды құру негіздері..............................................56

Батырғалиева Г. Х., Шаканаев М. С., Жумагулова Ш. Б. Бәсекелестік қабілеттілікті бағалау-ұлттық экономиканың негізі....................................................60

С. Х. Бисенов Тактика становления кредитных товариществ в аграрном секторе экономики................................................................................................................................65

Джапарова А. А., Исенгалиева М. Е., Галимулина М. Р. Современные правовые условия формирования аграрных кооперативов в Республике Казахстан.......................69

Есенгалиева С. М. Агропромышленная интеграция: основы и преимущества.........73

Муталова Е.С. Жер қатынастарының даму жағдайы.................................................77

Нугманова Р. Т., Молдагалиева К. С., Абдулова Н. А. Концепция кадрового обеспечения АПК.....................................................................................................................81

Ибыжанова А. Д. Мировой опыт регулирования инвестиционной деятельности в нефтегазовой промышленности...........................................................................................85

Коровин Ю.И., Базаров М. К. К вопросу обоснования тарифа (Нетто-Ставки страхового тарифа) при страховании урожая сельскохозяйственных культур………………………………………………….……………………........................91

Қырықбаев Ж. Ауылшаруашылық мақсаттағы жердің құнын анықтаудың методологиялық аспектісі………………………………………………………………….94

ЖАРАТЫЛЫС ҒЫЛЫМДАР
ФИЗИКО-МАТЕМАТИКАЛЫҚ
Әлсейітов, А. Қ. Меңдібаева Н. М. Кері тригонометриялық функцияларды қамтитын теңдеулер мен теңсіздіктер туралы.............................................................97

Кушеккалиев А. Н., Бапиев И. М. Перспективы внедрения программы ANSYS в учебный процесс......................................................................................................................99

БИОЛОГИЯ
Аманов Т. Т., Сакташев Б. Ш., Темиртасов У. К., Исмагулов А. Б. Рак молочной железы, ее актуальность, диагностика и лечение………………………………….…..106

Есенгалиева Р. Б., Мухангужина М. Е., Тасмагамбетов М. М., Махмудова Г. М. Өкпе қатерлі ісік ауруының алдын алу және сақтық шаралары………………..……109

Турашева К. К., Аманов Т. Т., Уразов Д. Н., Уразова А. Ж. Заболеваемость раком молочной железы в Западно-Казахстанской области…………………………………..

ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР
ЗАҢ
Ивакин В. И. Органы государственного управления ветеринарией в Российской Федерации…………………………………………………………………………………..113

Тапакова В. Б. Қазіргі кездегі құқықтық тәлім-тәрбиенің қоғамдағы рөлі…………115

ӘЛЕУМЕТТАНУ
Қыдыршаев А. С., Төлегенова Д. К. Іскерлік қарым-қатынастың этикалық аспектілері………………………………………………………………………….............119

ПЕДАГОГИКА
Джубандыкова Ж. Ш. Использование компьютерных технологий в обучении иностранным языкам..........................................................................................................123

Кисметова Г. Н. Подготовка и чтение лекций с помощью спутникового телевизионного канала ………………………………………………...............................126

Коломоец Н. К., Перепелкин С. Н. Профессионально-прикладная физическая подготовка в вузе..................................................................................................................130

Кострова С. Б. Применение учебных деловых игр на занятиях иностранного языка в неязыковом вузе................................................................................................................133

Куангалиева Т. К. Еуропа және Америка елдеріндегі жоғарғы білім берудің сапасын бағалау....................................................................................................................................137

Өтеғалиева Б. Б. Шетел тілін үйретудегі ана тілінің рөлі..........................................................................................................................................139



1ВВС РФ. 1993. № 24. Ст.857.

2Собрание законодательства Российской Федерации. 2000. № 2. Ст.150.

3Собрание законодательства Российской Федерации. 2001. № 26. Ст.2686.

4Собрание законодательства Российской Федерации. 2001. № 37. Ст.3683.

5СПС «Энциклопедия Российского права». 2004. Выпуск № 6.

6Социально-правовые основы ветеринарной деятельности в России. – М., 1995.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет