Ауыл шаруашылығы халық шаруашылының ең ежелгi және табиғат жағдайларына тiкелей тәуеллi саласы. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы неғұрлым кең тараған сала
жүктеу/скачать 2,55 Mb.
|
САНСЫЗБАЙ САЛАМАТ
| 2.1 Шаруашылыққа сипаттама
Жүзім шаруашылығы – ауыл шаруашылығының жүзім өсірумен айналысатын саласы. Жүзім шаруашылығы халықты жас және кептірілген жүзіммен, шарап және консерві өнеркәсібін шикізатпен қамтамасыз етеді. Осыған байланысты Жүзім шарушылығының 4 өндірістік бағыты бар: асханалық Жүзім шаруашылығы - жергілікті тұтынуға, басқа жерлерге тасымалдауға және сақтауға арналған жүзім жемісін өсірумен айналысады; кептірілген жүзім өндірісін шикізатпен қамтамасыз ететін - Жүзім шаруашылығы мейізді, киш-мишті сұрыптарды өсіреді; шарап, шампан, коньяк өндіретін заттарды шикізатпен қамтамасыз ететін Жүзім шаруашылығы жүзімнің шараптық сұрыптарын өсіреді; Жүзім шаруашылығының төртінші бағыты шырын, сусын, тосап, маринад, т.б. алкогольсіз өнімдер өндіретін консерві өнеркәсібін шикізатпен қамтамасыз етеді. Қазақстанда жеміс-жүзім кеңшарлары 20 ғ-дың 20 – 30-жылдары құрыла бастады. Жүзімдіктер, негізінен, Оңтүстік Қазақстан, Алматы, Жамбыл облыстарында суармалы жерлерде орналасқан. 1941 жылы Қазақстандағы жүзімдіктер аумағы 1850 га болса, 1980 жылы 21 мың га-ға жетті (орташа өнімд. 81,1 ц/га). Жүзім сабақтарын қысқа қарай үсіктен сақтау үшін жылы жерлерде жабады, аязды жақтарда топыраққа көмеді; Жүзімнің биологиялық ерекшеліктерін зерттеп, оны өсіру әдістерін, мол өнім алу жолдарын зерттейтін ғылым саласы. Ол бірнеше салаға бөлінеді: жалпы Жүзім шаруашылығы – жүзімнің биологиясын, экологиясын және агротехникасын зерттейді; жеке Жүзім шаруашылығы – әртүрлі өндірістік бағыттағы жүзімдіктер үшін әртүрлі топырақтық-климаттық жағдайларға арнап жүзім агротехникасын, сондай-ақ жылыжайда өсірілетін жүзім агротехникасын жасайды; ампелография жүзімнің түрлері мен сұрыптарын зерттейді; жүзім селекциясы жүзімнің жаңа сұрыптарын шығарумен айналысады. Жүзім шаруашылығы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын Қазақ жеміс-жидек және жүзім шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты жүргізеді. Институтта Р.Т. Технеряднованың жетекшілігімен Қазақстандағы жүзім генефондының негізін құратын жүзімнің 340 сұрпының үлгілері бар ампелографиялық коллекция жасалып, 30-ға жуық жүзімнің жаңа сұрыптары шығарылды (В.П. Понамарчук, Р.Т. Технеряднова, Л.И. Бекетаева, т.б.). Елімізде жүзімнің 28 сұрпы аудандастырылған (оның ішінде 12 сұрпы – асханалық, 2 сұрпы – әмбебап, 14 сұрпы – техникалық). Жалпы жүзімдіктер көлемінің 75%-ын тех. сұрыптар құрайды. Ең көп тараған сұрыптар: ркацители жүзімі, саперави жүзімі, рислинг жүзімі, т.б.[1] Жүзiмдi баптау және қайта өңдеу - жұмысшылар мен мамандардың арнайы бiлiмiн, тәжiрибесiн және кәсiби дағдысын қажет ететiн күрделi, еңбек көп жұмсалатын технологиялық үдеріс. «Сарыағаш жер сыйы» ЖШС-де Франциядан 17 мыңға тарта аласа сұрыпты көшеттер алынған. Бұл егістіктің жалпы көлемі 54 гектарға созылып жатыр. Осы егістікте жұмыс істеудің өзі оңай шару емес. Көшеттерді отырғызу, оларды күтіп баптау, өнімін алу өте күрделі әрі жауапты жұмыс. Оның үстіне бұл біздің елдегі дәстүрлі ағаштан өнім алу емес, бұның ерекшелігі сонда, қортық ағаштар деп аталуында. Олардың бойының ұзындығы ары кетсе 2-2.5 метрге ғана жетеді. Түркістан облысында жүзім шаруашылығы жақсы жолға қойылған. Оңтүстік өңірінің тұрғындары бау-бақшаны кеңейтіп, жүзімдікті молайтумен айналысады. 2013 жылдың басында жаңа тұқымдық өнімдер алынған. 2013 жылы жүзім шаруашылығын нығайту мақсатында үкіметтен 513 млн. теңге мемлекттік субсидия алынып отыр. Жеке шаруашылық серіктестігі 545 гектар жүзім мен 115 гектар көшет ағаштарын отырғызды. Бұл аймақтa тек жүзім, алма ғана емес алша, лимон, анар, банан, киви және т.б. өнімдерін өндіруге де жол ашқан. Оның үстіне осы аймақтың ауа райы өте қолайлы, халқы еңбекқор. Бау-бақша мен жүзім шаруашылығының көбейе түсуі нарықта витаминдік өнімнің сұранысының артуына, сондай-ақ отандық шырын, шараптың өнделуіне де көп мүмкіндік ашып отыр. Шарап өндірісінің бұл негізгі компоненті 90 мың жылдан астам уақыт бұрын қалыптасқан, бірақ оны Каспий мен Қара теңіз арасындағы, сондай-ақ Ауғанстан мен Иранның тұрғындары өсірді. Мәдени өсімдік ретінде жүзім барлық дерлік аймақтарға таралды, бірақ оны өсіру технологиясы әр түрлі климаттық аймақтарда ерекшеленеді. Өсімдіктердің көбеюінің вегетативті әдістері ең тиімді болып саналады, оның ішінде итальяндық әдіс, әсіресе Еуропада, онда топырақ филлоксермен ауырмайды. Шынында да, Италия шарап жасаудың отаны болып саналмайды. Жүзімнің шоғырларының негізгі түрлері: 1 - цилиндрлік; 2 - конустық «қанатымен»; 3 - «қанатсыз» конустық; 4 - тармақталған. Ғалымдар бүгінгі өсірілген жүзім сорттарының ата-бабалары жүзімге өрмелейтінін есептеді, және олар әрдайым күн сәулесінің мол болуын және топырақта ылғалдың жеткілікті мөлшерін іздеді, сондықтан жақсы жүзім бұтасын өсіру үшін бұл талаптарды мүмкіндігінше сақтау керек.Жүзім жүзім тұқымдасына жатады (Vitaceae Juss), оның 14 ұрпағы және мыңнан астам түрі бар. Өсімдіктің барлық дерлік түрлері 70 түрді біріктіретін Vitis тұқымдасына жатады. Табиғатта бұлар көпжылдық өсімдіктер, көпжағдайда бұйра бұталарды береді. Жүзімнің құрылымы: 1. Пятки тамырлары, 2. Жер асты стамб, 3. Беткі тамырлар, 4. Буштың басы, 5. Жеңдер, 6. Жемісті қашу, 7. Жеміс байланысы, 8. Баррен қашу, 9 жаста. Степсон, 10 жаста. Шуббери, 11 жаста. Жыл сайынғы қашу, 12. Жеміс жебесі, 13. Ауыстыру түйіні, 14. Мүйіз. Мәдени жүзім бұтасы жер асты және жер асты бөліктерінен тұрады. Жер асты бөлігі жер асты стендінен және тамыр жүйесінен тұрады. Штамптың ұзындығы 40-50 см құрайды және бағбандар оны отырғызу материалы ретінде пайдаланады, өйткені ол топырақ қабатын қыста төмен температурадан және жазда кеуіп кетуден сенімді қорғайды. Тамыр жүйесі өсімдікті нәрлендіреді, топырақтан пайдалы заттарды сіңіреді, сондықтан тамырларға ерекше назар аудару керек: топырақты ылғалдандырып, қопсытып, ұрықтандыру керек.Жоғарыда орналасқан жер - бұл жер астындағы штамт, бұтаның жеңі, оның басы, өскіндер деп аталатын екінші ретті өсінділер мен өсінділер, олар гүлденуден кейін шырынды дәмді жидектердің үлкен кластерлеріне айналады. Жерасты сабағының негізі пятки деп аталады. Басы - бұл жер бетінде немесе одан төмен орналасқан бұтаның бөлігі, біздің елде көп таралған өсіру әдісі бар. Басынан басталатын көпжылдық жүзімдер, егер олардың ұзындығы 35 см-ден асса, жеңдер деп аталады, ал ұзындығы 35 см-ге жетпесе, мүйіздер деп аталады.Бұтаның түбінен шығатын бір жылдық жүзім қалыптастыру түйіні деп аталады, ал жемісті жүзімге жапсарласу алмастыру түйіні деп аталады. Жеміс жүзімдерін жебелер деп атайды, егер оның үстінде 5-8 көз қалса, доға, егер олар 9-12 болса, қамшы, егер 12 адам болса, бұлар алмастыру түйінімен бірге жеміс бөлімдерін қалыптастырады және барынша күтімді қажет етеді. жүктеу/скачать 2,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|