Қазақ Әдебие­ТІ

7
мә де ни ет жә не ғы лым, әде би ет жә не өнер бө лі мі нің, ал 1974–1983 жыл дар ы 
«Жұл дыз» жур на лын да проза бөлімінің меңгерушісі болып істейді. Өмі рі нің 
соң ғы кү ні не дей ін «Қа зақ әде бие ті» га зе ті нде бас ре дак тор қыз ме тін ат қа р ды. 
Орал хан Бө кей дің шы ғар ма шы лық әле мі қан дай еді?
О.Бө кей дің шы ғар ма шы лық жо лы 1970 жыл дан бас тала ды. Орал хан Бө кей дің 
ал ғаш қы шы ғар ма сы «Са ры ар қа ның жаң бы ры» де ген әң гі ме сі бол са, оның есі мін 
көп ші лік ке та ныт қан – «Мұз тау» ат ты по ве сі. Орал хан Бө кей – қа зақ әде бие ті не өз 
жо лы мен, өз жа ңа лы ғы мен кел ген жа зу шы. Жа зу шы ның кез кел ген шы ғар ма сы нан 
оның ту ған же рі не, жал пы адам зат ба ла сы на де ген са ғы ныш ле бі есіп тұ ра ды. «Орал-
хан – та би ғат пен ма хаб бат ты жыр ла ған Ал тай дың ша быт ты жыр шы сы еді, бір тұ тас 
ұр пақ тың ой ының шы найы әмір ші сі, адам ның ру ха ни жан дү ние сін үл кен ше бер лік-
пен су рет те ген жа зу шы. Орал хан Бө кеев қа зақ әде бие ті нің на ғыз ше бе рі бо лып қа ла 
бер мек» деп, жа зу шы Рол лан Сей сен ба ев айт қан дай, Ал тай дың кер без та би ға тын, та-
мыл жы ған сұ лу лы ғын, он да ғы адам дар дың об ра зын «Қар қы зы», «Атау-ке ре», «Же-
тім бо та», «Жы лы мық», «Жа сын», «Сай тан кө пір», «Мұз тау», «Ұй қым кел мей ді», 
«Мы нау ап пақ дү ние», «Бә рі де май дан» т.б. шы ғар ма ла рын да шы найы бе ре біл ді.
«Орал хан не жаз са да қа ны мен, жа ны мен жа зу шы еді. Қай жанр да жаз ба сын, 
олар дың бір де-бірі қа лам дас та ры мен қа лың қау ым на за ры нан тыс қал май тын. 
Орал хан – бір оқы ла тын жа зу шы емес. Орал хан – қай талап оқу ды қа жет ете тін 
жа зу шы, тү сін ге нің ше оқи бе ре тін күр де лі су рет кер», – деп жа зу шы Ду лат Иса бе ков 
айт қан дай, «Апам ның ас тауы», «Тор тай мі нер ақ боз ат», «Бу ра», «Те рісақ қан», 
«Ке рбұ ғы», «Қас қыр ұлы ған түн де» әң гі ме ле рі идея сы ның со ны лы ғы мен ерек-
ше ле не ді. Мә се лен, «Те рі сақ қан» шы ғар ма сында тек Ағарыс өзені туралы жа за 
отырып, табиғатқа жан бітіріп, кейіптеу тәсілін молынан қолданған автор салт-
дәстүр тақырыбын шебер көрсеткен. Оның «Ал дан ған ұр пақ» три ло гия лық ро ма ны 
қол жаз ба лық ой лар күй ін де аяқ тал май қал ған.
Орал хан Бө кей қа зақ дра ма тур гия сы ның да муы на да өз үле сін қос қан. 
Оның «Құ лы ным ме нің», «Те ке ті рес», «Қар қы зы», «Бар мы сың, ма хаб бат?» 
пьеса ла ры өмір шын ды ғын, за ман ты ны сын ке ңі нен су рет тей ді. 
Жа зу шы ның көп те ген шы ғар ма ла ры ТМД жә не ше тел ха лық та ры тіл-
де рі не: ағыл шын, фран цуз, чех, бол гар, не міс, жа пон, араб, қы тай т.б. ау да-
ры лып, оқыр ман да рын тап ты.
1976 жы лы Орал хан Бө кей «Құ лы ным ме нің» пьеса сы үшін Қа зақ стан 
Рес пуб ли ка сы Жас тар сый лы ғы ның лау реаты, 1978 жы лы «Най за ғай ізі» 
по вес те рі мен әң гі ме ле рі үшін Н.Ост ровс кий атын да ғы Бү кі ло дақ тық әде би 
сый лық тың лау реаты, 1986 жы лы «Біз дің жақ та қыс ұзақ» кі та бы үшін Абай 
атын да ғы Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы ның Мем ле кет тік сый лы ғы ның лау реаты 
атан ды. Сон дай-ақ «Мо ло дая гвар дия» жә не «Жа лын» бас па ла ры ның сый лық-
та рын ие лен ді. «Құр мет бел гі сі» ор де ні мен ма ра пат тал ды.
Қа лам гер 1993 жы лы 17 ма мыр да шы ғар ма шы лық ісса пар ке зін де Үн діс-
тан да қай тыс болды. Орал хан Бө кей атын да Өс ке мен қа ла сын да кі тап ха на, 
мек теп, кө ше бар. Ал ма ты қа ла сын да жазушы тұр ған үйге ес ке рт кіш тақ та 
ор на тылып, көшеге есімі берілген. Елі міз де Орал хан Бө кей атын да ғы көр-
кем сөз оқу ше бер ле рі нің бай қауы өт кі зі ліп тұ ра ды. 

8
Ойталқы
1. Орал хан Бө кейдің шы ғар ма ла ры туралы пікірің қандай?
2. Орал хан про за дан бас қа қан дай са ла ға қа лам тарт ты?
3. Қаламгер шығармалары несімен ерекшеленеді?
4. Жа зу шы ның шы ғар ма шы лы ғы лай ық ты ба ға сын ал ды ма?

жүктеу/скачать 2,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: