Қазақ мәдениетінің типологиясы

 

 

Әрбір

 

ұлттық мәдениет бос 

 

кеңістікте емес,

 

адамдандырылған 

 

қоршаған

 

ортада әрекет 

 

етеді. Мәдени кеңістік 

 

оқшау, мәңгіге берілген 

 

енші емес. Ол тарихи 

 

ағынның өрісі болып 

 

табылады. 

 

Қазақ

 

мәдениеті 

 

еуразиялық Ұлы дала 

 

көшпелілерінің мұрагері 

 

болып табылады.

 

 

 

Қазақтың

 

төл мәдениетінде 

экологиялық мәселе әдептіліктік 

 

Белгілі бір парасаттылық, ізгілік, 

 

жүйесіндігі  обал  және  сауап 

деген ұстамдылық,

 

интуициялық жоғары қабілеттері 

 

ұғымдармен

 

тікелей 

 

байланыстырылды.  Табиғат 

жоқ адамдар қатал далада өмір аясындағы мәдениетті қатыпсүре алмас еді. 

Кеңістікке  сеніп  қалған,  өзгеріссіз  әлем  үйлесімді  мәдениетте  адам  мен 

дейтін  пікірлер  де  әдебиетте  жиі  табиғаттың  арасында  «қытай  кездеседі. 

Алайда,  бұл  осы  қорғаны» 

тұрған 

жоқ. 

Керісінше, 

мәдениетке тынымсыз қозғалыс 

мәдениет  олардың  арасындағы 

тән 

екендігін 

аңғармаудан 

туады. 

нәзік 

үндестікті 

(гармонияны) 

 

Ш

ексіз 

далада 

білдіретін 

дәнекер қызметін атқарады. 

 

.

 

Мәдени кеңістіктің маңызды қасиеті 

 

—

 

оның тылсымдық сипаты. Мысалы, «ата 

 

қоныс

»

 

ұғымы

 

көпшелілер үшін қасиетті, ол өз 

 

жерінің тұтастығының кепілі және 

 

көршілес жатқан мекендерге де қол 

 

сұғуға

 

болмайтындығын мойындайды. 

 

Қауымдық

 

қатынас мекендер

 

егемендігінен туады. 

 

Ата қоныстың әрбір жағрафиялық белгілері 

 

халық санасында киелі жерлер деп есептелінеді, 

 

яғни қоршаған орта киелі таулардан, өзен

 

-

 

көлдерден, аңғарлар мен төбелерден, аруақтар 

 

жататын молалардан т.б.

 

тұрады. Олардың қасиеттілігі аңыз әпсаналарда, 

 

жырлар мен көсемсөздерде

 

болашақ ұрпақтарға

 

мұра ретінде қалдырылған.

 

 

 

Енді қарастырып отырған өркениеттің 

 

кеңістікті игеру құралдарына тоқталып 

 

өтейік. Бұл

 

жерде ең алдымен 

 

көшпелілер өміріндегі жылқының 

 

ерекше бір қызметіне назар аударған 

 

жөн. Жылқыны адам еркіне көндіру

 

арқылы адамзат кеңістікті меңгеру 

 

ісінде үлкен қадам жасады. К.Ясперстің 

 

пікірі бойынша,

 

тағылықтан 

 

өркениетке

 

өтуде жер суару жүйелерін 

 

жасаумен, жазудың ашылуымен, 

 

этностардың пайда болуымен қатар 

 

жылқыны

 

пайдалана білу адамзат үшін 

 

өте

 

маңызды болды.

 

 

 

 

Жалпы мәдениет сөзі Еуропаның «цивилизация» ұғымының баламасы ретінде пайда болған. 

Еуропалықтар әлемді отарлау саясаттарын заңдастыру мақсатында осы ұғымды шығарып, 

өздерінің басқа халықтарды отарлап, қанау және тонау саясатын оларға цивилизацияны 

жайып жатырмыз, оларды ағартып, көгертіп жатырмыз деп түсіндірген. Бұл ұғыммен он 

жүктеу/скачать 342,52 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: