ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ ПРОГРАММ ПРИ ОБУЧЕНИИ ЛЕКСИКЕ НА УРОКАХ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА В НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЕ

В данной работе рассматривается возможность использования компьютера на всех этапах обучения лексике на примере обучающих программ "Winnie The Pooh" и "REWARD intern@nive".

Компьютерное обучение несет в себе огромный мотивационный потенциал. Не только новизна работы с компьютером, которая сама по себе способствует повышению интереса к учебе, но и возможность регулировать предъявление учебных задач по степени трудности, поощрение правильных решений позитивно сказываются на мотивации.

Развитие лексических навыков для последующего их включения в речевую деятельность учащихся является основной задачей в овладении лексикой. Применение компьютерных технологий при формировании лексических навыков значительно усиливает эффективность данного процесса. Как известно, навыки подразделяются на две группы: продуктивные и рецептивные лексические навыки. В компьютерной программе для обучения лексике "Winnie the Pooh" и "Reward" компьютерное ознакомление позволяет выполнить следующие операции с лексическими единицами:

Рецептивный аспект:

1. Распознавание графического образа слова на основе его звукового образа: компьютер произносит слово, учащимся следует найти его в списке слов.

2.Распознавание значения слова на основе его звукового образа: компьютер произносит слово, ребята находят соответствующую картинку (или слово родного языка).

3. Распознавание значения слова на основе его графического образа: компьютер показывает слово, школьники подбирают соответствующую картинку (или слово родного языка). Графическая форма: на экране даны буквы i, l, k, e. Ребятам предлагается составить из них слово.

4. Распознавание графического образа слова на основе его значения: компьютер показывает картинку, ученики находят слово иностранного языка, соответствующее картинке.

5. Классификация имеющихся слов по значению: компьютер показывает слова, учащимся следует подобрать к каждой картинке слово из имеющихся слов, помещая их на соответствующие картинки.

     Рецептивно-продуктивный аспект:

Актуализация графического образа слова по его звуковому образу: компьютер произносит слово, школьнику следует написать его. Продуктивный аспект:

1. Актуализация графического образа слова по его значению: компьютер показывает картинку, ученик пишет соответствующее слово.

     2. На экране появляется русский перевод слова. Ученик произносит это слово на английском языке до тех пор, пока все слова не будут произнесены правильно. Преимуществом данного приема является осуществление немедленной обратной связи. Компьютер объективно оценивает результаты усвоения лексики.

     Все эти операции с лексическими единицами выполняются в строгой последовательности. Компьютер не пропускает учащегося к следующей операции, пока предыдущая операция со всеми лексическими единицами не будет полностью выполнена правильно. Многократное выполнение этих операций способствует более простому закреплению каждой лексической единицы. Кроме того, благодаря компьютеру такие упражнения не отнимают много времени.

     Для отработки значения слова может служить, например, упражнение на распределение слов по тематическим группам (vegetables: tomato, potato, cabbage, carrot; fruit: orange, lemon, apple).

Для тренировки в употреблении слов с помощью компьютера можно, например, предложить учащимся составить предложение из данных слов: is, a, big, there, window, bedroom, in, my (there is a big window in my bedroom).

     На этапе тренировки и применения лексики для продуктивной деятельности определяющими будут операции по соединению слов, исходя из содержания высказывания. С целью формирования продуктивных лексических навыков учитель использует компьютер для тренировки учащихся в действиях по сочетанию лексических единиц. Приведем пример упражнения для отработки от операции из программы "Winnie the Pooh":

- скажи, какими могут быть перечисленные предметы (envelope, stamp, paper, letter). Школьник должен правильно составить словосочетания из данных прилагательных и существительных, перемещая их из соответствующих колонок на строки снизу. При этом количество незаполненных строчек подсказывает ученику, что есть другие возможные словосочетания, которые он еще не составил. Учащийся, составивший словосочетаний больше других, получает большее количество баллов. Поскольку все дети работают одновременно, компьютер сразу же сообщает, кто стал победителем, и включает результаты каждого школьника в журнал успеваемости.

С целью формирования продуктивного навыка выполняется упражнение по заполнению пропуска в высказывании. Показателем правильности в данном случае является соответствие смыслового значения подставляемой лексической единицы той, с которой она сочетается. Например, учащимся предлагается заполнить пропуски в диалогах подходящими лексическими единицами. Или, например, дается задание выбрать фразу для ответа на вопрос.

Would you like some cabbage?

    a)You are welcome

    b) Yes, please

   c) Help yourself

 Быстрое выполнение подобных упражнений дает возможность увеличить объем изучаемой лексики за счет сэкономленного времени. Компьютер позволяет также интенсифицировать процесс обучения лексике на основе выполнения детьми разных, но равных по сложности заданий. Приведем пример упражнения на употреблении лексических единиц в речевой деятельности: ребятам предлагается составить целостный диалог из разрозненных реплик.

1. - Yes, yes. Take it, please.

Школьники, которые составили одинаковые диалоги, объединяются в пары. Они читают и заучивают диалоги по ролям. После этого диалоги проигрываются перед всем классом. При этом у детей, которые прослушивают диалоги, формируются рецептивные лексические навыки. При выполнении таких заданий возможна работа двух учащихся с одним компьютером, т.е. компьютер кроме обеспечения вариативности заданий способствует формированию у ребят умения работать индивидуально и в парах.

Проведенная работа по формированию лексических навыков позволяет нам перейти к формированию речевых навыков диалогической речи, что является объектом нашего следующего исследования. Использование нами компьютерных программ при формировании навыков учащихся на уроках во время практики показало, что компьютерные технологии обучения полностью отвечают целям, поставленным при обучении лексике иностранного языка в начальных классах. Компьютерные технологии применялись нами наравне с традиционными средствами обучения. Однако практика применения компьютерных программ показывает, что компьютерные технологии имеют много преимуществ перед традиционными методами обучения. Среди них индивидуализация и интенсификация самостоятельности учащихся, повышение познавательной активности и мотивации, интенсификация обучения и создание комфортной среды обучения.     
ЛИТЕРАТУРА
  1. Бухаркина М.Ю. Мультимедийный учебник: что это? // ИЯШ - 2001 - №4 - С. 29-33
    2. Грейдина Н.Я., Миракян З.Х. Как "Профессор Хигинс" помогает изучать английский язык. // ИЯШ - 2001. - №6. - С. 96-100.
    3. Карамышева Т.В. Изучение иностранных языков с помощью компьютера: в вопросах и ответах. - СПб, 2000. С. 191.
    4. Кацук С.М. Использование компьютерных обучающих программ на занятиях по французскому языку. // ИЯШ - 2000. - №5. - С. 38-42.
    5. Протасеня Е.П. , Штеменко Ю.С. Компьютерное обучение: за и против. // ИЯШ - 1997. - №3. - С. 10-13.
    6. Т Т.И., Сидоренко А.Ф. Использование компьютерных программ на уроках английского языка.// ИЯШ - 2002 - №2 - с. 41-43
    7. Ушакова С.В. Компьютер на уроках английского языка // ИЯШ - 1997. - №5. - С. 40-44.
    8. Цветкова Л.А. Использование компьютера при обучении лексике в начальной школе. // ИЯШ - 2002. - №2. - С. 43-47.
РЕЗЮМЕ
В статье рассматривается возможность использования компьютерных программ при обучении лексике на уроках английского языка в начальной школе.
ТҮЙІНДЕМЕ
Мақалада бастауыш мектептің ағылшын тілі сабағы аясында лексиканы үйретуде компьютерлік бағдарламаларды пайдаланудың мүмкіндігі қарастырылады.
Ә Д Е Б И Е Т Т А Н У

О. БӨКЕЙДІҢ «ҚАМШЫГЕР» ӘҢГІМЕСІНДЕГІ

КОМПОЗИЦИЯ ЖӘНЕ ЫРҒАҚ
Әбілов Алдажар – ф. ғ.к., доцент

(Қызылорда қ., Қорқыт ата атындағы ҚМУ)

Көркем шығарманың бүтіндігі, тұтастығы шарт екені белгілі. «... сюжеттің жаны мен жүрегі – тартыс. Ал тартыстан сюжет құрап, қалыптастыратын – композиция.

Композиция... – бірер сөзбен айтқанда, көркем шығарманың құрылысы. Алайда мұны құрылыс деген сөзге қарап тек пішінге ғана байланысты ұғым деуге болмайды, композиция мазмұнмен тікелей байланысты нәрсе; ол – әдеби шығарманың сыртқы түрінің ғана симметриясы емес, сонымен қатар ішкі сырының гармониясы» - дейді /5.184./ академик З.Қабдолов. Ал енді осындағы ішкі сырының гармониясы - деп отырғанымыздың өзі нақтылай айтсақ, үндестік емес пе? Олай болса композицияның ішкі сырының үндесуі қалай жүзеге асады деген сауалдың өмірге келері де заңды деп білеміз. Бұл – сөз жоқ, өте күрделі мәселе. Міне, бізді ойландырып отырған да осы жәйт. Бұл ырғаққа тікелей қатысты, мейлі прозалық, мейлі поэзиялық, мейлі драмалық шығарма болсын, композиция ырғақтан тыс бола алмайды. Бұл жайында оры әдебиеттануында зерттеулер аз емес және олардың біразы проза ырғағын зерттеуге арналған. Мәселен, В.Каверин: «Я убежден что ритм художественной прозы не просто существует, но органический связан с композицией в целом, с развитием характеров и – более того – играет известную роль сфере идеии» - /4. 23./ деген пікірде. Иван Бунин туралы еңбегінде орыстың аса көрнекті қалам қайтаркері К. Паустовский: «Бунин (И.А.) говорил, что начиная писать о чем бы то ни было, прежде всего он должен «найти звук» ... «Найти звук» - это найти ритм прозы и найти основное озвучание» /6.22./ - деп жазады. Иә, бұл тек қана проза ырғағының барлығын ғана емес, бұл – проза ырғағының маңыздылығын көрсетеді. Ал осы мәселенің қазақ әңгімелеріндегі жай–жапсарына қатысты біз О.Бөкейдің «Қамшыгер» әңгімсін жұмыс желісі етіп отырмыз. Шығармада ырғақ бірнеше сипатта көрінеді. Біріншісі, ырғақ шығармадағы айтылар ойды, идеяны тұтастырушы. Мәселен, осы әңгімеде ойдың, шығарманың басталуындағы ырғақ шығарма соңында да дәл сол қалпында қайталанады. Салыстырып көрелік.

«Ай астында: Қанжылап, жетімсіреген қараша үй қалды; қара жамылған жесір әйелдің мұңдықты басы қалды.

Ай астында: Марғауланып ер мен елдің осыншама еркелігін, осыншама қасіретін кеудесіне сыйғызып, қазақтың күреңселі даласы жатты» /3.271./.

Бұл шығарманың басталуы. Ал, енді әңгіме соңы тура осы үзіндідегідей болып аяқталады.

«Ай астында: Қанжылап, жетімсіреген қараша үй қалды; қара жамылған жесір әйелдің мұңдықты басы қалды.

Ай астында: Марғауланып ер мен елдің осыншама еркелігін, осыншама қасіретін кеудесіне сыйғызып, қазақтың күреңселі даласы жатты»

«Бірақ осы аңғал – саңғал Алтай тауында өткен уақиғаның бәрі – бәрі де баяғының садағасы еді...» деген /3.288./

Бұл үзінділерден байқарымыз - алғашқы үзіндідегі мәтінге жаңадан тек қана «Бірақ осы аңғал – саңғал Алтай тауында өткен уақиғаның бәрі – бәрі де баяғының садағасы еді...» деген /3.288./ сөйлем ғана қосылғаны. Оның үстіне тағы бір қызықтысы – О.Бөкейдің осы үзінділерді тек шығарманы қорытындылаушы не бастаушы ретінде ғана танып қоймай, оған бөлімдер міндетін жүктеуі. Бұл да біздің жоғарыдағы пікірімізді тиянақтай түседі. Осы үзінділердің де өзіндік ішкі ырғақтары бар, ол бөлек проблема, өз алдына бөлек мәселе болғандықтан, проза ырғағының басқа қырына қатысты кейіндеу айтылатындықтан басы ашық күйінде қалдырып отырмыз. Жоғарыда айтып өткен жәйт проза ырғағының шығарманы, шығармадағы ойды бастаушылық және қорытындылаушылық қызметін көрсетеді. Жалпы осы әңгімедегі ырғақтар бітімін қарастырар болсақ, мұны сыртқы ырғақ ретінде тануға болады. Сонымен қатар, бұл тек сыртқы ырғақ қана емес, бұл – негізгі ырғаққа, негізгі үнге барар басқыш болары ақиқат. Бұдан аңғарарымыз – ырғақтың композициялық құрылымның басы мен соңын айқындаушы. Міне, бұл ырғақтың екінші бір сипатта көрінуі. Үшіншісі, ырғақ — идеяны жеткізудің негізгі тірегі. Мәселен, әңгімеде бұл міндетті қамшыгер, қамшы сөздерімен берілетін ырғақтар атқарады. О.Бөкейдің өзге шығармаларымен ұқсас тұстары бар болғанмен, өзгелеріне ұқсамайтын тұстары да мол, табиғаты бөлек, көркем шығарма ретінде көтерер жүгі үлкен осы бір әңгімедегі негізгі екі ырғақ та іштей бір–бірімен тығыз байланысты. Олар – Қамшыгер және қамшы. Осы екі ой ырғағы тұтаса келіп, үндесе келіп автордың айтпақ ойын жеткізеді. Ойды дәйектей түсу үшін қажет деген тұстардың астын сыза отырып, салыстырулар жасалық.

«Керегеде салбырап ілулі тұрған бұзау тіс он екі өрім қамшының ұшынан сүт ағып тұр...? Сүт тамшысы тұп–тура төрде жатқан жігіттің көз ұясына құйылады. Қамшының сабы, өрімдері құп–құрғақ бәз қалпындай дымсыз. Жып–жылымшы әрі саумалдай дәмді мәйектің қайдан ғана шыпылдап шығып тұрғаны беймәлім. Әйтеуір жезбен орамдап, тас қып түйіп тастаған ұшынан мөлт етіп ағады да, жігіттің көзіне сырт етіп үзіліп түседі.... Жігіт жұмған аузын ашпастан қалың дүрдек ернін жымқырып көп жатты. Көп жата да алмады. Не де болса татып көрейін деп аузын ашып еді, қып – қызыл қан дәмі таңдайына тақ ете қалды... /3.273 - 274./ Үзіндідегі жігіт, шығарманың бас кейіпкері – қамшыгер Садақбай. Бұдан соң қамшыгер тірлігі қамшымен бірге өріледі, тіпті бақилыққа аттанғанда да өзімен бірге көміледі. Түс пен өң, сүт пен қан, өмір мен өлім, әлсіз бен күшті, адамдық пен жауыздық кезектесе көрініп, шағын әңгіменің өзінде де тұнып тұрған өмірлік пәлсапаны, адам баласы тіршілікте тәлім алар талай-талай тылсымның сырын ашады. Осылардың барлығын тұтастырушы негізгі ырғақ – жоғарыда біз айтып өткен қос өрім ырғақ, қамшы мен қамшыгерге қатысты ырғақтар. Жоғарыдағы үзінді қамшыгер Садақбайдың құздан құлап, мертігіп жатқанына дейінгі кезіне қатысты болса, келесі үзінді оның барымтадан қайтқанда мертігіп, үйінде жатқан тұсына қатысты, екеуі де қамшыгердің түсі. «... Керегеде ілулі тұрған он екі таспа қамшының ұшынан бір жылы су ағып тұр. Қамшыгердің көзіне тырс–тарс тамады. Нұрлы қақтың суындай мөлдір өзі. Кеберсіген ерінін өзі тосты қамшыға. Ындыны құрып қомағайлана жұтып–жұтып жіберіп еді. Тым–тым удай ащы, кермек татиды. Көздің жасы екен...» /3.286./ Осы екі үзіндінің алғашқысында керегеде салбырап тұрған бұзау тіс он екі өрім қамшының ұшынан сүт ағып тұрады да, қамшыгер татып көрген кезде ол қанға айналып кетеді, ал екіншісінде бір жылы су ағып тұрады да, татып көрген кезде көздің жасы болып шығады. Осы тұста автор ойы, ол не айтпақ болды, бұл не үшін керек болды деген мәселелер бой көрсетеді. Біз мұны былайша тұжырымдар едік; бұл – тек қан мен көз жасы ғана емес, қамшыгер әрекеттерінің нәтижесі де. Иә, автор осыны оқырманына мәтін астарында жеткізеді. Оның қамшының ұшынан сүт ағып тұр – дей келіп, көп нүкте мен сұрау белгісін қоюы да, оқырманынын ойға, ойлануға шақыруы еді. Міне, бұл айтылған жәйттер прозалық шығармаларда да композицияның ырғақтан тыс бола алмайтынын көрсетеді.

Әңгіменің ішкі ырғақтары осы екі негізгі ырғақ төңірегіне үйірілгенмен, бұдан да басқа толып жатқаны ырғақтылыққа әкелер қолданыстар аз емес. Солардың бірі – баяндаудың өткен шақтық үлгіде берілуі. Мәселен, «Қараша үйден кейде қолында құманы бар бөкебайлы әйел шығар еді; шығар еді де қаздаңдай басып Шарықтыбұлақтан су алар еді. Су алған күйі киіз үйге қайта кіріп жоқ болар еді. Бұдан соң оның төбесін қайтып көрмейсің. Жым – жырт... меп – иеңіреу тыныштық ұйып, қаймағы бұзылмастан мелшиеді – ау кеп. Аңғарды құлазыған өлі тыныштық жайлайтын...Өлі тыныштық жайламайтын кейде. Құлаққа: Шарықтыбұлақтың арсыл – гүрсіл арыны, әупілдектің әні шалынатын; мұрынға: боз көденің исі келіп, қытықтайтын, тау қызғалдақтары қызықтыра мен мұндалайтын. Қазір тау қызғалдақтары жоқ – тын. Күз ғой, солған, қуарып қалған...» /3.272./ деген үзіндінің өзі жоғарыдан біз айтқан пікірге дәйек болумен қатар, түрлі ырғақтар тоғысын да байқатады. Біріншіден, көркемдікке келісімін таба қызмет еткен қос сөздер қолданылысы ырғақтылық тудырса ( жым – жырт, меп – меңіреу, арсыл – гүрсіл), екіншіден, ой қарсылығы арқылы керемет иірім жасалады (Аңғарды құлазыған өлі тыныштық жайлайтын, Өлі тыныштық жайламайтын кейде). Үшіншіден, ой жалғаспалылығы – ырғақ жалғаспалылығына әкелген. Сөйтіп іс - әрекеттің кезектілігі,ой кезектілігі ырғақ кезектілігіне ұласқан. Мәселен, Қараша үйден кейде қолында құманы бар бөкебайлы әйел шығар еді; шығар еді де қаздаңдай басып Шарықтыбұлақтан су алар еді. Су алған күйі киіз үйге қайта кіріп жоқ болар еді. Төртіншіден, «келіп» сөзінің ауызекі сөйлеу стиліндегі «кеп», ал «болатын» сөзінің «тын» түріндегі қолданылу жағдайын жазушы ішкі ырғақты сақтау үшін шебер пайдаланады. (мелшиеді – ау кеп, қызғалдақтары жоқ – тын) Бесіншіден, «Құлаққа: Шарықтыбұлақтың арсыл – гүрсіл арыны, әупілдектің әні шалынатын; мұрынға: боз көденің исі келіп, қытықтайтын, тау қызғалдақтары қызықтыра мен мұндалайтын» деген тұста ырғақты сақтау міндеті құлаққа, мұрынға сөздеріне жүктеліп тұр. Міне, көріп отырғанымыздай шағын ғана үзіндінің өзінен ырғаққа қатысты талай нәрсені аңғаруға болады екен. Оның үстіне, бұл тұста біз тыныс белгілердің және т.б. ырғаққа әкелуі деген мәселені тіпті әңгіме етіп отырғанымыз да жоқ, тек анық, байқалуы айқын ырғақтар хақында ғана сөз қозғап отырмыз. Бұл үзіндіге ерекше тоқталып отырғанымыздың басты себебі – О.Бөкейдің осы әңгімесіндегі ырғақтар жүйесінің кұрделілігін, ырғақтар табиғатының байлығын көрсете өту ғана. Сонымен қатар, бұл тұста композиция және ырғақ мәселесі дегенде оларды ішкі бірлікке, ішкі үндестікке әкелер ырғақ екендігін аша түсуді де мақсат еттік.

Әңгіменің ішкі ырғақтары жоғарыда атлып өткен екі негізгі ырғақ төңірегіне үйірілгенмен, осы екі ырғақпен қабат жүріп, осы екі ырғақтың өзін байланыстырушы ой ырғағы бар, ол – қараша үй. Иә, қараша үйге қатысты ой ырғағы әлгі негізгі ырғақтарды байланыстырушы болғандықтан, осыған қатысты ішкі ырғақтар да байланыстырушы міндеттін атқарады. Қараша үй әңгімені бастаушы және қорытындылаушы ырғақта негізгі ой ырғағы ретінде қызмет атқарады. Салыстыруға көшелік, тағы да мана мысал ретінде алынған үзінділерге барамыз.

«Ай астында: Қанжылап, жетімсіреген қараша үй қалды...» /3. 271, 288./

Иә, бұл тек осы үзіндіге ғана қатысты аікір. Бірақ, дегенмен, шығарманың өне бойында «қараша үй» ұғымы көп кездесетіндіктен оқырман негізгі ырғақ осы екен деп қалуы да мүмкін. Шынтуайтында, бұл - шығармадағы негізгі ырғаққа барар жол ғана. Ал, оның шығармада көп кездесуі – байланыстырушылық қызметке қатысты және О.Бөкей шығармашылығына тән ерекшелік - ой ырғақтарының қабаттаса берілуі, қабаттаса өрілуі, жарыса бой көрсетуі, жазушының бір ойдың астарында бірнеше ойды жеткізуімен байланысты. Енді «қараша үйге» қатысты ой ырғағына оралалық. Өз алдына бөлім ретінде берілген алғашқы екі сөйлемдегі «қараша үй» ойынан соң бұл мына жағдайларда көрінеді. Жазушы Түйетас аңғары туралы баяндап келеді де, былайша суреттейді.

«...Түйетастың құбыласын иектей жұпыны ғана қараша киіз үй тігілген – ді. Тасты ықтап отырғандықтан бұл үйді аңырқайдан соққан аңызақ ала алмайтын... Үй жалқы ғана. Көз көрімде ел жоқ; тек ұзын сонар құж – құж тастар, сойдақ – сойдақ қарағайлар, алапат таулар ғана қаумалай қоршап, күргейлеп тұрады. Қараша үйдің жанынан ербең еткен баланы да, өріп жүрген жетім лақ та көрмейсің...» /3. 271 – 272./

Бұл өзі - бір ой, яғни бір ой ырғағы, бірақ іштей бірнеше ырғақтарға бөлінеді. Осы үзіндінің өзінде «үйге», яғни үй ұғымына қатысты бір – бірімен байланысты төрт ой айтылады да, ой ырғақтары бірін – бірі жалғай, үзіндінің ой ырғағына ұласады. Бұл үй, киіз үйге қатысты ойдың екінші бөлігі. Енді келесіге көшелік.

«Қараша үйден кейде қолында құманы бар бөкебайлы әйел шығар еді; шығар еді де қаздаңдай басып Шарықтыбұлақтан су алар еді. Су алған күйі киіз үйге қайта кіріп жоқ болар еді. Бұдан соң оның төбесін қайтып көрмейсің. Жым – жырт... меп – иеңіреу тыныштық ұйып, қаймағы бұзылмастан мелшиеді – ау кеп. Аңғарды құлазыған өлі тыныштық жайлайтын...Өлі тыныштық жайламайтын кейде. Құлаққа: Шарықтыбұлақтың арсыл – гүрсіл арыны, әупілдектің әні шалынатын; мұрынға: боз көденің исі келіп, қытықтайтын, тау қызғалдақтары қызықтыра мен мұндалайтын. Қазір тау қызғалдақтары жоқ – тын. Күз ғой, солған, қуарып қалған...» /3.272./

Бұдан соңғы ой осы ойды жалғасырады, яғни бір ой ырғағы екіншісіне жалғасады. Иә.бұдан кейінгі абзац төмендегіше:

Проза ырғағының, жалпы ырғақтың көркемдіккі жұмсалуы деген мәселеге қатысты пікірімізге негізгі тін етіп О.Бөкейдің «Қамшыгер» атты әңгімесін ала отырып ой қорытықанда, қаламгер шығармаларының ырғақтылығы күрделі де, қызықты екендігін атап өтуге тиіспіз.

1. Әбілов А. Көркем аударма шеберлігі Алматы;Қаз.унив. 1997

2..Березкин М. Биологиялық ырғақтар жайында // Сөзстан,

7-кiтап. Алматы. Жалын, 1986

3. Бөкеев О. Үркер ауып барады Алматы; Жалын,1981

4.Гиршман М.М Ритм художественной прозы Москва; Сов. п, 1982

5.Қабдолов З Сөз өнері Алматы; Мектеп, 1976

6..Пустовойт П.Г. И.С.тургенев – художник слова Москва; Изд.МГУ, 1980

ТҮЙІНДЕМЕ
Мақалада О.Бөкейдің «Қамшыгер» әңгімесіндегі ырғақ пен композиция мәселесі қарастырылады.

РЕЗЮМЕ