директорға Сорокиннің жайын айттық. (С. М.) 3)
Әбішпен бірге күймеге Пәкизат отырды. (М. Ә.) 4)
Арқама қаққысы келіп еді, мен кейін шегініп кеттім. (Ғ. Мүсір.) Бұл
сөйлемдердегі
Жанатқа, директорға деген сөздер к і м г е? деген сұраққа
жауап беріп,
күймеге, арқама деген сөздер н е г е? н е м е? деген
сұрақтарға жауап беріп толықтауыш қызметін атқарып тұр.
Барыс септік жалғауындағы мекендік, мезгілдік, көлемдік, кеңістіктік
мағынасы бар сөздер қ а й д а ? деген сұраққа жауап болып тұрса, сөйлемде
пысықтауыш қызметін атқарады. Мысалы: 1)
Енді Москваға барып оқығым келеді. (Ғ. Мүсір.) 2)
Келесің бе енді бұл ауылға? (М. Ә.) деген сөйлем-дердегі
Москваға, ауылға сөздері
қайда? деген сұраққа жауап беріп, мекен
пысықтауыш болып тұр.
72-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп, барыс септік жалғауларын сызықшамен бөліп
жазыңдар. Барыс жалғаулы сөздің сөйлемде атқарып тұрған қызметін түсіндіріңдер.
Мен база жақтағы егіншілерге соғып қайтайын.
(Ғ. С.) 2. Орталыққа келсе,
кейінгі шанада отырған бір әйел жоқ.
(С. М.) 3. Бұл жайды да Абайға Әбіш
кұпия қып оңашада айтты
(М. Ә.). Таңертең облыстық соғыс бөліміне келдім.
(Ғ. Мү сір.) 5. Есік қағып ену — қазақ колхоздарында әлі салтқа енбеген
тәртіп.
(Ғ. М.) 6. Бір табақ кағазға он шақты сөзді зорға сыйғызыпты.
(Ә. С.) 7.
Білімдіден шыққан сөз талаптыға болсын кез.
( А. К.) 8. Ал Сәуле екеуіміздің
мақсатымыз — осы шабуылға бүкіл Қарағандыны көтеру.
(Ә. Ә.) 9. Мұрат
деревняға дейін төрт жүз метр шамасы барын тез топшылады. (Т. А.)
4.
Табыс септік. Табыс септік жалғауындағы сөз етістіктегі айтылған
қимыл-амалдың әрекетіне ұшыраған нәрсені, яғни қимылдың объектісі болған
нәрсені білдіреді. Қейбір етістіктердің лексикалық, қимылдық мағынасы
затпен тікелей байланысты болады да, сол өзіне байланысты заттың қатар
айтылуын талап етеді.
Табыс септік жалғаулы сөз сабақты етістікке меңгеріледі де,қимылдың
объектісі болған нәрсені білдіріп, сөйлемде тура толықтауыш болады.
Мысалы: 1)
Даңқымыздың
