Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Абуханов-лексика
- Бұл бет үшін навигация:
- –нда, -нде ( қаласы-нда, үйі-нде) түрінде жалғанады. 79 - жаттығу.
- 80 - жаттығу.
- § 59 Зат есімнің жіктік категориясы және жіктік жалғаулары
| -на, -не
( қаласы-на, үйі-не ) түрінде жалғанады. 2. Тәуелді септеудің табыс септік жалғауы ІІІ жақта жалғыз –н (қаласы-н, үйі-н) түрінде жалғанады. 3. Тәуелді септеудің жатыс септік жалғауы ІІІ жақта –нда, -нде ( қаласы-нда, үйі-нде) түрінде жалғанады. 79 - жаттығу. Шана, ине сөздерін оңаша тәуелдеу түрінде І, ІІ, ІІІ жақта септеп шығыңдар 80 - жаттығу. Мәтінді оқып шығып, тәуелді септеудегі сөздерді табыңдар. Олардыңай септік жалғау тұлғасында тұрғанын айтып беріңдер. Жар қабаққа тақап салынған тас көпір осы бір күндерде майданның бір тар қылтаңына айналып кетті. Батыстан шығысқа қарай ағылған әскерге аралас көп жұрт көпір аузында қарбаласып, тығындап тастаған екен. Бір ғана бөлімше деп саналатын тоғыз жауынгер алты сағат алысып, әрең дегенде тәртіпке қол жетіп, міне, екі күн бойы шегінген әскер бөлімдері мен жосыған жұртты өткізіп тұрмыз. Полковник Озимин біздің көңілімізді көтергісі келіп: - Бұл бес күннің ішінде майданның ең ауыр жерінің бірі сол елеусіз көпір болды. Соғысқа кірмедім деп ренжімеңдер... Соғысты сол жерден-ақ жақсы көрерсіңдер- деп еді, айтқаны қате кеткен жоқ. Айналамыз астан-кестен. Жер бетіне қорасан шыққандай. Дүниедегі бар үн біздің үстімізге жиналғандай: гүрсілдейді, өкіреді, ұлиды. Аспан біресе жарылғандай, біресе жыртылып кеткендей, енді бір кезде салдыр-гүлдір құлап келе жатқандай болады. Осы маңда секіріп түспеген бір тас қалмаған сияқты. 145 Көпірдің қай жерде екенін дәл белгіліп алған жау самолеттері түн ішінде де келіп, дүркін-дүркін бомбалап кетеді. (Ғ. Мүсір.) § 59 Зат есімнің жіктік категориясы және жіктік жалғаулары Зат есім сөздері сөйлемдегі өзге сөздермен синтаксистік байланысқа ену үшін тек көптеліп, тәуелденіп, септеліп қана қоймайды, сонымен қатар жіктеліп те қолданылады.Жіктік жалғаулары сөйлемнің баяндауышына жалғанатын қосымшалар болғандықтан, зат есім сөздерінің жіктік жалғаулары арқылы түрленуі оның синтаксистік қызметімен байланысты. Мысалы: Мен студенттін, сен студентсің, ол студент дегенде сөйлеуші, тыңдаушы және бөгде адамдардың кім екендіктері көрсетіліп, бір-бірінен аралары ашылып, жіктеліп айтылып тұр. Бұны зат есімнің жіктік категориясы дейді және ол жіктік жалғаулары арқылы көрінеді. Жіктік жалғау, негізінде, зат есім сөздеріне жалғанатын морфологиялық косымша. Сонымен қатар, жіктік жалғау зат есімнің үлгісімен өзге есім сөздеріне де (сын есім, сан есім, есімдік), модальдық сөздерге де жалғанады. Мысалы: Мен жұмысшы жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|