Қазақ тілі мен әдебиеті пәндері бойынша тыңдалым жұмыстарының топтамасы Астана – 2012



бет2/4
Дата04.07.2018
өлшемі155,99 Kb.
#46404
1   2   3   4

Алғы сөз
Берілген көмекші құрал 7, 8-сыныптарында қазақ тілі мен әдебиетін негізгі пән ретінде оқытатын мектеп мұғалімдеріне арналған. Көмекші құралдың мақсаты – оқушылардың тыңдалым дағдыларын қалыптастыра отырып, қазақ тілі мен әдебиеті пәндеріне деген танымдық қызығушылықтарын арттыру. Астана қаласындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінде білім беру үрдісі кіріктірілген бағдарламаға негізделген.

7-сыныптарға «Алғашқы газеттер», «Ғаламтор тарихы», «Абсент» ,

8-сыныптарда «Атаның ақылы», «Тоңған торғай», «Ежелгі дәуір әдебиеті» тақырыптары бойынша мәтіндер алынды. Мәтіндер арнайы дискілерге жазылған, тест сұрақтары мен тапсырмалар және дұрыс жауаптары әдістемелік құралда қоса берілген.

Оқушы өз ана тілінде тыңдаған мәтінін түсінуі және өз жұмысын ұйымдастыра алуы В критерийі негізінде жасалған арнайы рубрикамен бағаланады.

Бұл топтама оқушылардың мәтін мазмұнын тереңінен түсінуіне және ойлау қабілеттерінің сыни тұрғыдан дамуына септігін тигізеді деп ойлаймыз.

Көмекші құралды құрастырушылар:


  1. Байшагирова А.П.

  2. Барлубаева А.Қ.

  3. Ганиев Т.Ж.

  4. Кушербаева Г.П.

  5. Сейсенбаева Ж.Ш.


Тыңдалым № 1

Тоңған торғай

Мұқаш құстарды жақсы көреді. Аспанда ұзақ қалықтап қанатын қақпай демалатын қырандарға деген ықыласы өте ерекше. Барлық құстардан қорықпайтын қыранның батылдығын, батырлығын әңгіме ғып өзінің інісі Қожанға айтып отырады.

Алматыны ақ қар басты. Қара қарға, суық торғайлардан басқа құстар жылы жаққа ұшып кеткелі де біраз болды. Кешке мектебінен қайтып келе жатқан Мұқаштың алдын бір суық торғай кескестей берді. Мұқаш ұмтылып ұстайын деп еді, әлгі торғай отырған жерінен қозғалмады. Мұқаш торғайды ұстаған бойы қойнына тықты. Әбден мұздаған болуы керек, Мұқаштың дүрсілдеп соққан жүрегін тыңдап отыра берді тоңған торғай.

Мұқаш үйге қуанып кірді. «Ата, апа, мен торғай ұстап әкелдім» деп қойнындағы торғайын үйдегілерге көрсетіп шықты. Бүріскен торғай көзін ашты. Әбден әлі біткен болуы керек, қорқуды, қашуды ойына да алмады. Мұқаш нан қоқымдарын алдына қойып еді, шоқып жей бастады. Сөйтіп біздің үйді бір торғай қыстай мекендеді. Көктем шықты. Мұқаштың торғайы даланы аңсап терезеден сыртқа көбірек қарауды шығарды. Апасы Мұқашқа:



  • Торғайыңды қоя бер. Оның отаны анау кең дала, анау биік аспан. Өз Отанына қоя бер, - деді. Мұқаш біраз ойланды да торғайын қоя берді. Торғай алғаш терезе алдындағы жас талға қонды... Содан соң әрі қарай қанатын қағып ұшып кетті. «Торғайым, жолың болсын» - деді Мұқаш қуанып. Мүмкін екі-үш ай үйде бірге болған торғайын Мұқаш аяп тұрған да болар, кім білсін.

  • Торғайың қыста, мүмкін, қайтып келер, - деп жұбатты Мұқашты үлкен апасы. Мұқаш апасының сөзіне шынымен-ақ сенгісі келеді. Өйткені, ол торғайын өте жақсы көріп кетіп еді.

(232 cөз)

І нұсқа

Нұсқаулық: Өзегеге кедергі келтірмеңіз!!! Жұмыс барысында «Академиялық адалдық» саясатын басшылыққа алыңыз.

Мәтінді мұқият тыңдаңыз. Төмендегі сұрақтар мен тапсырмаларды орындаңыз.

І. Тест сұрақтары

  1. Мұқаштың қандай құстарға деген ықыласы ерекше болды?

A) лашындарға

B) қырандарға

C) бүркіттерге

D) көгершіндерге

E) қарғаларға

2. Мұқаш торғайды ұстаған бойы не істеді?

A) қойнына тықты

B) алақанына салды

C) басына қойды

D) қалтасына салды

E) арқалады



3. Мұқаш торғайды немен тамақтандырды?

A) сүтпен

B) сумен

C) нанмен

D) маймен

E) етпен



4. Мұқаш торғайға кандай тілек айтты?

A) Торғайым, ақ жол

B) Торғайым, таудай бол

C) Торғайым, өркенің өссін

D) Торғайым, жолың болсын

E) Торғайым, биікте самғай бер



5. Мұқаш кімнің сөзіне сенгісі келді?

A) апасының

B) атасының

C) әкесінің

D) ағасының

E) анасының



ІІ. Тапсырмалар

А) Мұқаш өзінің інісі Қожанға не туралы айтып отыратын?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

В) Мұқаш мектептен келе жатқанда қандай оқиға болды?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

D) Торайдың үйге кіргеннен кейінгі әрекеті?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Е) Апасы Мұқашқа не айтты? Мұқаштың торғайға деген тілегі туралы жазыңыз.

____________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________



І нұсқа бойынша дұрыс жауаптар
1.Тест сұрақтарының жауаптары:



жауап

1

В

2

А

3

С

4

D

5

A


ІІ. Тапсырмалар бойынша жауаптар:
А) Мұқаш өзінің інісі Қожанға не туралы айтып отыратын?

- Қыранның барлық құстардан қорықпайтын, батылдығын, батырлығын әнгіме ғып айтып отыратын.

В) Мұқаш мектептен келе жатқанда қандай оқиға болды?



- Мұқаштың алдынан бір суық торғай кескестей берді. Ол тоңған торғайды үйіне әкеледі.

D) Торайдың үйге кіргеннен кейінгі әрекеті?

- Бүріскен торғай үйге келгесін көзін ашып, әлі біткендіктен қорқуды, қашуды ойына алмай, Мұқаштын берген нанын шоқып жей бастады.

Е) Апасы Мұқашқа не айтты? Мұқаштың торғайға деген тілегі туралы жазыңыз.

- Апасы Мұқашқа: Торғайды қоя беруін, оның Отаны кең дала, биік тау екенін түсіндіріп айтты. Апасының ақылын тындап Мұқаш «Торғайым, жолың болсын» деп тілегін айтып ұшырып жіберді.

ІІ нұсқа

І. Тест сұрақтары
Мұқаштың інісі кім?

A) Қожан


B) Асқар

C) Азамат

D) Алмас

E) Үсе


2. Қара қарға, суық торғайдан басқа құстар қайда кетті?

A) алыс жаққа

B) суық жаққа

C) жоғары жаққа

D) жақын жаққа

E) жылы жаққа



3. Не себепті торғай отырған жерінен қозғалмады?

A) жылынғандықтан

B) тонғандықтан

C) терлегендіктен

D) ұша алмағаннан

E) шаршағандықтан



4. Мұқаш торғайды кімдерге көрсетіп шықты?

A) үйдегілерге

В) көршілерге

C) достарына

D) туысқандарына

E) балаларға



5. Торғай қайда қонды?

A) терекке

B) бәйтерекке

C) бұтаққа

D) жас талға

E) қайыңға


ІІ. Тапсырмалар

А) Мұқаштың ұнататын қыранын сипаттаңыз.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

В) Мұқаш неге қуанды?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

С) Торғайдың Отаны қайда?

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

D) Мұқаштың мейрімділігі қай жерде байқалады?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

ІІ нұсқа бойынша дұрыс жауаптар
І.Тест сұрақтарының жауаптары:




жауап

1

А

2

Е

3

В

4

А

5

D


ІІ. Тапсырмалар бойынша жауаптар:

А) Мұқаштың ұнататын қыранын сипаттаңыз.



- Қыран – барлық құстардан қорықпайды, батыл, батыр.

В) Мұқаш неге қуанды?

- «Ата, апа, мен торғай ұстап әкелдім» деп қойнындағы торғайын үйдегілердің бәріне көрсетіп шықты.

С) Торғайдың Отаны қайда?

- Кең дала, биік аспан.

D) Мұқаштың мейрімділігі қай жерде байқалады?

- Мектептен келе жатқандағы алдынан шыққан тонған тойрғайды көргенде.

Тыңдалым № 2

Алғашқы газеттер

Қазақ тарихындағы ең алғашқы газет — «Түркiстан уәлаяты». Ол 1870-1882 жылдары Ташкент қаласында шыққан. Одан кейін «Дала уәлаяты», «Қазақ» газеттері шыққан. Қазақ тiлiндегi тұңғыш журнал «Айқап» 1911 — 1915 жылдары жарық көрген. 1913 жылы қазақ тілінде 11 газет шығып отырған. Газеттерде сол кездегі қазақтың зиялылары қызмет еткен. Саясат, дін, әдебиет пен мәдениет мәселелері осы газеттерде өз көрінісін тапқан. Кейде белгілі, кейде белгісіз себептермен газеттер жабылған. «Айқап» журналы «Ай, қап!» деген екі сөзден құралған, яғни, өкіну мағынасын береді. Уақыт өтіп, білім мен ғылымнан артта қалып «Ай, қап!» деп өкініп қалмайық деген мақсатты ұстанған журнал да осылай аталған. Ол кезде қалың бұқара жазу-сызуды білмегенмен, көкірек көзі ашық азаматтар ел қамын, ұлт болашағын ойлап, елді білімге шақырған. Бүгінгі таңдағы бұқаралық ақпарат құралдарының бастауы, алғашқы қадамдарын біз осы газет пен журналдардан көреміз.

(Ғаламтор материалдарынан, 126 сөз)

І нұсқа

Нұсқаулық: Өзегеге кедергі келтірмеңіз!!! Жұмыс барысында «Академиялық адалдық» саясатын басшылыққа алыңыз.

Мәтінді мұқият тыңдаңыз. Төмендегі сұрақтар мен тапсырмаларды орындаңыз.

І. Тест сұрақтары


  1. Ең бірінші қазақ газеті не деп аталған?

A) «Дала уәлаяты»

B) «Қазақ»

C) «Айқап»

D) «Түркістан уәлаяты»

E) «Қазақстан»

2. «Айқап» журналының атауы қандай мағына береді?

A) реніш


B) өкіну

C) қуаныш

D) қайғы

E) үрей


3. Ең алғашқы газет қай қалада шыққан?

A) Жамбыл

B) Ташкент

C) Омбы


D) Орынбор

E) Қазан


4. Мәтінде айтылмаған ақпаратты табыңыз.

A) 1913 жылы қазақ тілінде неше газет шығып отырғаны туралы дерек бар.

B) Алғашқы қазақ газеттері туралы айтылған.

C) Алғашқы басылымдарда көтерілген мәселелер айтылған.

D) «Айқап» журналының атауы туралы айтылған.

E) Газеттердің жабылып қалу себептері нақтылап көрсетілген.


5. Мәтінге қай тақырып сай келеді?

A) Бұқаралық ақпарат құралдары

B) «Айқап» журналы

C) Алғашқы қазақ газеттері

D) ХХ ғасырдағы қазақ газеттері

E) Газеттер мен журналдар



ІІ. Тапсырмалар

А) Ең бірінші қазақ газеті қай ғасырда шыққан?

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

В) Алғашқы басылымдар қандай мәселелерді көтерген?

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

D) Сөздердің синонимдерін табыңыз.

Алғашқы _________________________________________________________________

Болашақ _________________________________________________________________

Е) Төмендегі тіркес мағыналарын таратып жазыңыз.

Қазақ зиялылары ____________________________________________________________ _______

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Ғылымнан артта қалу _____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

І нұсқа бойынша дұрыс жауаптар

І. Тест сұрақтарының жауаптары :



жауап

1

D

2

B

3

B

4

E

5

C

ІІ. Тапсырмалар бойынша жауаптар:

А) Ең бірінші қазақ газеті ХІХ ғасырда шыққан.

В) Алғашқы басылымдар саясат, дін, әдебиет пен мәдениет мәселелерін көтерген.

D) Сөздерің синонимдерін табыңыз.

Алғашқы : тұңғыш, бірінші.

Болашақ: келешек.

Е) Төмендегі тіркес мағыналарын таратып жазыңыз.

Қазақ зиялылары : Сол кездегі саясат пен әдебиеттен, мәдениеттен хабардар оқыған азаматтар.

Ғылымнан артта қалу: Жалпы білім мен ғылымның жетістіктерін білмеу, ғылым жаңалықтарынан хабарсыз болу.

ІІ нұсқа

Нұсқаулық: Өзегеге кедергі келтірмеңіз!!! Жұмыс барысында «Академиялық адалдық» саясатын басшылыққа алыңыз.

Мәтінді мұқият тыңдаңыз. Төмендегі сұрақтар мен тапсырмаларды орындаңыз.

І. Тест сұрақтары


  1. Ең бірінші қазақ журналы не деп аталған?

A) «Қазақстан»

B) «Дала уәлаяты»

C) «Қазақ»

D) «Айқап»

E) «Түркістан уәлаяты»

2. «Айқап» журналы қашан шықты?

A) 1910-1913

B) 1911-1914

C) 1911-1915

D) 1910-1915

E) 1911-1916



3. Ең алғашқы қазақ газеті қай жылы шыққан?

A) 1870


B) 1871

C) 1872


D) 1873

E) 1874



4. Мәтінде айтылмаған ақпаратты табыңыз.

A) Қазақ зиялылары қызмет еткен.

В) «Ай, қап» деп өкініп қалмайық.

C) Қалың бұқара жазу-сызуды білмеген.

D) Қалың бұқара жазу-сызуды жақсы білген.

E) Білім мен ғылымнан артта қалып.



5. Алғашқы қазақ басылымдарында кімдер қызмет еткен?

A) бай балалары

B) сол кездегі әкімдер

C) сол кездегі ақындар

D) сол кездегі қазақ зиялылары

E) орыс тілін білгендер



ІІ. Тапсырмалар

А) 1913 жылы қазақ тілінде неше газет шығып отырған?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

В) «Айқап» журналы қандай мақсатты ұстанған?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

С) Омоним сөздердің мағынасын тіркеспен көрсетіңіз:

Бас:

1. _____________________________________________________________________



2. _____________________________________________________________________

Ашық:


1. _____________________________________________________________________

2. _____________________________________________________________________

D) Төмендегі тіркестердің мағынасын таратып жазыңыз.

Жарық көрген _____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Газеттерде көрініс тапқан _____________________________________________________ _______________

_____________________________________________________________________

ІІ нұсқа бойынша дұрыс жауаптар

І. Тест сұрақтарының жауаптары:




жауап

1

D

2

C

3

A

4

D

5

D


ІІ. Тапсырмалар бойынша жауаптар:

А) 1913 жылы қазақ тілінде 11 газет шығып отырған.

В) «Айқап» журналы ғылым мен білімнен артта қалып қоймау мақсатын ұстанған.

С) Омоним сөздердің мағынасын тіркеспен көрсетіңіз:

Бас:

1. Адамның басы



2. Таудың басы

3. Көрмегендей бас салды.

Ашық:

1. Есік ашық еді.



2. Ашық түсті көйлек.

D) Төмендегі тіркестердің мағынасын таратып жазыңыз.

Жарық көрген: БАҚ-та басылған мақала. Газет, журнал немесе кітаптың басылып шығуы.

Газеттерде көрініс тапқан: Газеттерде көтерілген, басылғын мақалалар тақырыбы мен өзекті мәселелер.



Тыңдалым №3

АҢЫЗ БОЛҒАН АБСЕНТ

Көзінің тірісінде ескеркіш орнатылған адамдар тарихта бірлі – жарым, ал жылқы баласында мұндай атақ – даңққа жеткен жалғыз Абсент қана. Жылқы өсірушілердің халықаралық жюриі оны әлемдегі ең таңдаулы спорт аты деп бағалап, қоладан ескерткіш орнатылды. Халықаралық ат спорты федерациясы Абсентті сұлулықтың эталоны деп жариялады. Үш бірдей Олимпиаданың жүлдегері болған Абсент 1975 жылы өлгенде ежелгі дәстүр бойынша ноқта – жүгенімен, алтындаған жабуымен аяғынан тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды.

Абсент бірінші рет Швейцарияның Сант – Гален қаласындағы жарыста озғанда итальян жылқы өсірушісі Федерико Тезио Абсентті 340 мың долларға сатыңдар деп қиылды. Ал Римдегі Олимпиадада Абсент алтын медаль алғаннан кейін сеньор Тезио чек кітапшасын ашып қалаған сомаңызды өзіңіз жазыңыз деп тағы қолқалады.

Бірақ қазақ жылқысы мен ахалтеке тұқымынан өсірілген, дүние жүзіне Қазақстанның даңқын жайып елдің мерейі болған Абсент өмір бойы өз жерімізде қалады. Одан талай ұрпақ тарады.

(136 сөз)

І нұсқа

Нұсқаулық: Өзгеге кедергі келтірмеңіз! Жұмыс барысында «Академиялық адалдық» саясатын басшылыққа алыңыз.

Мәтінді мұқият тыңдаңыз, сұрақтарға жауап беріңіз


  1. Мәтін мазмұнына сәйкес келетін дәлірек тақырыпты таңдаңыз.

А) Қазақ жылқысы

В) Аңыз болған Абсент

С) Жылқы туралы аңыз

D) Рим олимпиадасындағы Абсент



2. Мәтінге сай дұрыс ақпаратты таңдаңыз.

А) Абсент спорт аты деп есептелмейді

В) Абсент бірінші рет Голландиядағы жарыста озған

С) Абсент үш бірдей Олимпиада жүлдегері

D) Абсентке мыстан ескерткіш орнатылды

3. Мәтінге сай емес ақпаратты таңдаңыз.

А) Римдегі Олимпиадада Абсент алтын медаль алды.

В) Итальян жылқы өсірушісі Федерико ТезиоАбсентті 340 мың долларға сатуды сұрады.

С) Халықаралық ат спорты федерациясы Абсентті сұлулықтың эталоны деп жариялады.

D) Ақалтеке тұқымы одан да жоғары бағаланды.

4. Ойды қорытындылаңыз.

«Ең таңдаулы спорт атыАбсент» деп бағалаған- ... .

А) Жылқы өсірушілердің халықаралық жюриі

В) Жылқы өсірушілер мен шабармандар

С) Жылқы өсірушілердің әлемдік зауыты

D) Жылқы өсірушілердің халықаралық бапкері



5. Мәтінге сай дұрыс ақпаратты таңдаңыз.

А) Абсент 1975 жылы өлгенде аяғынан тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды.

В) Абсент 1971 жылы өлгенде аяғынан тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды.

С) Абсент 1965 жылы өлгенде аяғынан тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды.

D) Абсент 1999 жылы өлгенде аяғынан тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды.
ІІ. Берілген сөздерді сәйкестендіре отырып, сөз тіркестерін құраңыз.

1. Дәстүр, мәрмәр, медаль сөздеріне сәйкес сөз тіркестерін құрастырыңыз.

А) Дәстүр, мәрмәр, медаль - терең, тұңғиық, ескі

В) Дәстүр, мәрмәр, медаль - ежелгі, тас, алтын

С) Дәстүр, мәрмәр, медаль - үлкен, баспалдақ, арық

D) Дәстүр, мәрмәр, медаль - кәрі, үшкір, дөңгелек

2. Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойыңыз.

Бірақ қазақ жылқысы мен ... тұқымынан өсірілген, дүние жүзіне Қазақстанның даңқын жайып елдің мерейі болған Абсент өмір бойы өз жерімізде қалады.

А) абсент

В) араб жылқысы

С) ахалтеке

D) адассын


3. Сөздерді орнына қоя отырып сөйлемді дұрыс құрыңыз.

Абсентті федерациясы сұлулықтың халықаралық деп спорты жариялады эталоны ат.



__________________________________________________________________

__________________________________________________________________
ІІІ. Мәтіннен берілген сөздердің синонимін тап. Есім сөздер

Сөз

Синонимдік қатар

ер- тұрман




атақ




дүние жүзіндегі





  1. Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет