Қазақ тілі мен әдебиеті пәндері бойынша тыңдалым жұмыстарының топтамасы Астана – 2012
жүктеу/скачать 155,99 Kb.
|
Етістіктер
ІV. Берілген сөз тіркестерін пайдаланып, сөйлемдер құрастыр. атақ – данққа жеткен ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ итальян жылқы өсірушісі Федерико Тезио ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ елдің мерейі ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ V. Шығармашылық деңгейдегі тапсырмалар 1. Сөйлемдерді оқып, “иә” немесе “жоқ” – деп белгіле.
2. Сөйлемдердің дұрыс ретін белгіле. _____А) Одан талай ұрпақ тарады ____ Ә) Жылқы өсірушілердің халықаралық жюриі оны әлемдегі ең таңдаулы спорт аты деп бағалап қоладан ескерткіш орнатылды. ____ Б) Ал Римдегі Олимпиадада Абсент алтын медаль алғаннан сеньор Тезио чек кітапшасын ашып қалаған сомаңызды өзіңіз жазыңыз деп тағы қолқалады. ____ В) Халықаралық ат спорты федерациясы Абсентті сұлулықтың эталоны деп жариялады. ____ Г) Абсент өмір бойы өз жерімізде қалады. ____ Д) Абсент 1975 жылы өлгенде тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды. ____ Е) Көзінің тірісінде ескеркіш орнатылған адамдар тарихта бірлі – жарым, ал жылқы баласында мұндай атақ – данққа жеткен жалғыз Абсент қана. VI. Мәтінге сай дұрыс ақпаратты таңдаңыз. 1. Мәтінді қорытындылап, ойды нақтылайтын пікірді көрсетіңіз. А) Үш бірдей Олимпиаданың жүлдегері болған Абсент 1975 жылы өлгенде ежелгі дәстүр бойынша ноқта – жүгенімен, алтындаған жабуымен аяғынан тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды. В) Үш бірдей Олимпиаданың жүлдегері болған Абсент 1975 жылы өлгенде ежелгі дәстүр бойынша ноқта – жүгенімен, алтындаған жабуымен жерленбедң, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды. С) Үш бірдей Олимпиаданың жүлдегері болған Абсент 1975 жылы өлгенде ежелгі дәстүр бойынша ноқта – жүгенімен, алтындаған жабуымен аяғынан тұрған қалпында сақталған. D) Атты жерлеуге тыйым салынған.
А) Абсент туралы халық аңызы бар ма? В) Ахалтеке тұқымы қалай бағаланған? С) Федерико Тезио араб жылқысына қандай баға берді? D) Жылқы өсірушілердің халықаралық жюриі Абсентті әлемдегі ең таңдаулы спорт аты деп бағалап қоладан ескерткіш орнатылды ма?
А) Федерико Тезио итальян жылқы өсірушісі В) Үш бірдей Олимпиаданың жүлдегері болған Абсент С) Өлгеннен кейін аты жазылған мәрмәр тас орнатылды. D) Федерико Тезио ағылшын жылқы өсірушісі
А) Жылқы өмірі В) Төрт түлік мал туралы С) Ұлттық мақтаныш D) Қазақ халқы және жылқы баптау өнері 3. «қиылды» сөзінің қандай мағына білдіретінін көрсетіңіз А) бұйырды В) өтінді С) баптады D) мақтау І нұсқа бойынша дұрыс жауаптар І. Тест сұрақтарының жауаптары :
ІІ. Берілген сөздерді сәйкестендіре отырып, сөз тіркестерін құраңыз.
ІІІ. Мәтіннен берілген сөздердің синонимін тап. Есім сөздер
Етістіктер
V. Шығармашылық деңгейдегі тапсырмалар 1. Сөйлемдерді оқып, “иә” немесе “жоқ” – деп белгіле.
2. Сөйлемдердің дұрыс ретін белгіле. __7___А) Одан талай ұрпақ тарады __2__ Ә) Жылқы өсірушілердің халықаралық жюриі оны әлемдегі ең таңдаулы спорт аты деп бағалап қоладан ескерткіш орнатылды. __5__ Б) Ал Римдегі Олимпиадада Абсент алтын медаль алғаннан сеньор Тезио чек кітапшасын ашып қалаған сомаңызды өзіңіз жазыңыз деп тағы қолқалады. __3__ В) Халықаралық ат спорты федерациясы Абсентті сұлулықтың эталоны деп жариялады. __6__ Г) Абсент өмір бойы өз жерімізде қалады. __4__ Д) Абсент 1975 жылы өлгенде тұрған қалпында жерленіп, аты жазылған мәрмәр тас орнатылды. __1__ Е) Көзінің тірісінде ескеркіш орнатылған адамдар тарихта бірлі – жарым, ал жылқы баласында мұндай атақ – данққа жеткен жалғыз Абсент қана. VI. Мәтінге сай дұрыс ақпаратты таңдаңыз.
VІІ. Тыңдалым мәтініне сәйкес келетін дәлірек тақырыпты таңдаңыз.
Тыңдалым №4 Ежелгі дәуір әдебиеті Қазақ әдебиетінің тарихы үш кезеңге бөліп қарастырылады. Олар: ежелгі дәуір әдебиеті, орта ғасырлар әдебиеті және XIХ ғасырдан бергі әдебиет. Біз бүгін ежелгі дәуір әдебиеті туралы сөз қозғайтын боламыз. Біздің дәуірімізге дейінгі VІІ-V ғасырлардан бастап біздің заманымыздың ХІV ғасырын қоса 2000 жылдай уақытты қамтитын аралықта туған шығармалар осы ежелгі дәуір әдебиетіне жатады. Тарихи деректерге сүйенсек, ХV-ХVІ ғасырларда қазақтар халық болып қалыптасқан. Сонда осыған дейінгі әдебиет біздікі емес пе деген сұрақтар да туады. Халқымыздың төл әдебиеті ежелгі дәуір әдебиетінен бастау алады. Өйткені, бұл туындылардың барлығы – түркі халықтарына ортақ мұра. Атап айтсақ, Алып Ер Тоңа, Орхон-Енисей жазба ескерткіштері, Қорқыт ата кітабы, Әбу Насыр әл-Фараби, Ахмет Йасауи, Жүсіп Баласағұн, Махмұт Қашқари, Рабғузи, Сәйф Сараи, Ахмет Йүгінеки т.б. Аты аталған шығармалар мен тұлғалар ежелгі дәуір әдебиетінің ең көрнектілері десек болады. Біздің заманымызға дейінгі VІІ-V ғасырларда өмір сүрген сақ бекзадасының алтын киімі мен қабірі Есік қаласының маңынан табылғаны мәлім. Бекзаданың алтын тостағанында жазылған сөздер мен Орхон-Енисей ескерткіштеріндегі сөздер бірдей екендігі ғылымда дәлелденген. Қазақтың эпостық және лиро-эпостық жырларының да тамыры осы ежелгі дәуір әдебиетінде жатыр. Ежелгі дәуір әдебиетінің негізіне қыпшақ тілінде дамыған кезеңінде туған "Кодекс куманикус", "Махаббатнама", "Жүсіп-Зылиха", "Гүлстан", "Домбауыл", т.б. қиссалар, дастандар, шежірелер, тарихи мұралар енеді. Бастыны еңкейтті, Тізеліні бүктірді, Бек ұлдары құл болды, Пәк қыздары күң болды, – деген Күлтегін жырының үзіндісі «Алпамыс батыр» жырына өте ұқсайды. Жалпы сабақтастық пен бір халықтың шығармасы екендігі жырлардың өне бойы мен құрылымынан да байқалады. Қорыта айтар болсақ, ежелгі дәуір әдебиетінсіз бүгінгі әдебиетті елестету мүмкін емес. Бұл дәуірде туған әдеби шығармалар сол уақыттағы халықтың өмірінен, тұрмыс-салтынан, тарихи оқиғаларынан көп мәлімет береді. Осыған сүйене отырып, бұл мұраларды әлемдік қазына деп атасақ да асылық емес. (263 сөз) І нұсқа Нұсқаулық: Өзегеге кедергі келтірмеңіз!!! Жұмыс барысында «Академиялық адалдық» саясатын басшылыққа алыңыз. Мәтінді мұқият тыңдаңыз. Төмендегі сұрақтар мен тапсырмаларды орындаңыз. 1. Мәтінде есімі аталмаған тұлғаны табыңыз. А) Сәйф Сараи В) Құт әл-Құлыб С) Ахмет Йүгінеки D) Жүсіп Баласағұн Е) Махмұт Қашқари 2. Мәтінге тән ақпаратты табыңыз. А) Бекзаданың алтын тостағанында жазылған сөздер В) Бекзаданың алтын қалқанында жазылған сөздер С) Бекзаданың алтын қанжарында жазылған сөздер D) Бекзаданың алтын қылышында жазылған сөздер Е) Бекзаданың алтын киімінде жазылған сөздер 3. Мәтінде қай жырдан үзінді берілген? А) «Алпамыс батыр» В) «Кодекус куманикус» С) «Күлтегін» D) «Махаббатнама» Е) «Домбауыл» 4. Сақ бекзадасы шамамен қашан өмір сүрген? А) б.д.д IV-V ғ. В) б.д.д IV-Vғ. С) б.д.д IV-VI ғ. D) б.д.д V-VII ғ. Е) б.д.д VII-V ғ. 5. Қазақ халық болып қай кезде қалыптасты? А) ХІІ-ХIV ғ. В) XIV-XV ғ. С) XV-XVII ғ. D) XV-XVI ғ. Е) XVI-XVII ғ. II. Сұрақтарға жауап жазыңыз. "Кодекс куманикус", "Махаббатнама", "Жүсіп-Зылиха", "Гүлстан", "Домбауыл" жырлары қашан туды? ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ «Бастыны еңкейтті,Тізеліні бүктірді» деген өлең жолынан не түсіндіңіз? ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Омонимдерге жай сөйлеммен мысал жазыңыз. Жыр: а. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________ ә.________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Сақ. а. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________ ә.______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
ІV. Мәтін мазмұнына қатысты екі мақал немесе қанатты сөз жазыңыз. 1._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ V. Мәтінге сәйкес емес ақпаратты табыңыз. 1. А) Қазақ әдебиетінің тарихы үш кезеңге бөліп қарастырылады. В) Сонда осыған дейінгі әдебиет біздікі емес пе деген сұрақтар да туады. С) Халқымыздың төл әдебиеті ежелгі дәуір әдебиетімен қорытындыланады. D) Халқымыздың төл әдебиеті ежелгі дәуір әдебиетінен бастау алады. Е) Өйткені, бұл туындылардың барлығы – түркі халықтарына ортақ мұра. 2. А) Олар: ежелгі дәуір әдебиеті, орта ғасырлар әдебиеті және XIХ ғасырдан бергі әдебиет. В) Тарихи деректерге сүйенсек, ХIV-ХVІ ғасырларда қазақтар халық болып қалыптасқан. С) Осыған сүйене отырып, бұл мұраларды әлемдік қазына деп атасақ да асылық емес. D) Cақ бекзадасының алтын киімі мен қабірі Есік қаласының маңынан табылғаны мәлім. Е) Жалпы сабақтастық пен бір халықтың шығармасы екендігі жырлардың өне бойы мен құрылымынан да байқалады. VI. Мәтінде айтылған мәліметтерді теріп жазыңыз. Төмендегі шығармалардан мәтінде айтылғандарын теріп жазыңыз. «Кодекс куманикус», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу», «Махаббатнама», «Күлтегін, «Жүсіп-Зылиха», «Ер Тарғын», «Гүлстан», «Домбауыл», «Арқалық батыр», «Алпамыс батыр». __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Мәтінде айтылған жер-су аттарын теріп жазыңыз. Сығанақ, Орхон, Онон, Енисей, Есік, Сайрам, Ақмешіт, Отырар, Шам, Бұхара, Самарқан. ___________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________
Бес жасар Бектай атасымен бірге бақ аралап, әткеншек тепті, серіппеде секіріп ойнады. «Поезға» мініп, «жол жүрді», «зымыранға» мініп, зымырады. Бір кезде тәмпіш мұрны тершіп, қарақаттай көзі күлімдеп, ол: - Ата, шөлдедім, - деді. Атасы ақ күмістей сақалын тарамдап, күлімдеді де: - Шөліңді қандыр, жарығым, -деп, оған салқындаған алма шырынын сатып әперді. Бекжан құтыдағы салқын, тәтті алма шырынын құшырлана жұтып алды да: - Ата, балмұздақ жегім келеді, - деп, ентіге сөйледі. Ақжарқын атасы Бекжанға балмұздақ сатып әперді де: - Ботам, балмұздақтан көп жеме, тамағың ауырып қалады, деп ескертті. Бектай атасы алып берген балмұздақтан біраз жалады да: - Ата, шоколад жегім келеді, деп, күлімдеді. - Жарығым, әр нәрсенің шамасы бар. Қанағат керек. - Ата, қанағат деген не? – деп, Бекжан сұрақ қойды. - Күнім-ау, «қанағат» деген – әр нәрсенің шама-шарқын біліп, соған риза болу, тамақ ішудің де шегін, ретін білу... Қанағат қылмай, не болса соны талғамай, іше берсең, ауырып қаласың – деп атасы ақыл айтты. - Онда... Мақұл! – деп, Бекжан ойланып қалды. Атасының ақылын түсініп, айтқанын істеген Бекжан бақта сергек сейілдеп, жақсы демалды. (200 сөз) Әдібай Табылды І нұсқа Нұсқаулық: Өзегеге кедергі келтірмеңіз!!! Жұмыс барысында «Академиялық адалдық» саясатын басшылыққа алыңыз. Мәтінді мұқият тыңдаңыз. Төмендегі сұрақтар мен тапсырмаларды орындаңыз. І. Тест сұрақтары 1. Оқиға қай кезде болды? A) мамыр айында B) шілде айында C) маусым айында D) тамыз айында E) күзде
2. Баланың көзі қандай? A) қоңыр B) қарақаттай C) көкшіл D) қой көзді E) бота көзді 3. Атасының мінезі қандай? A) ақкөңіл B) момын C) қатал D) ұлтжанды E) ақжарқын 4. Мәтінде айтылмаған ақпаратты табыңыз. A) Шөліңді қандыр, жарығым. B) Ата, балмұздақ жегім келеді. C) Атасы оған шие шырынын сатып әперді. D) Жарығым, әр нәрсенің шамасы бар. E) - Онда... Мақұл! – деп, Бекжан ойланып қалды. 5. Мәтінге қай тақырып сай келеді? A) Көзіңді жас кезіңнен сақта B) Ата мен бала достығы C) Бақытты балалық шақ D) Бала арманы E) Қанағат – денсаулық кепілі. ІІ. Тапсырмалар А) Бала қандай ойындар ойнады? __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ В) Ата мен баланың өзара қарым-қатынасын өз сөзіңмен сипаттап жаз. __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ D) Сөздердің синонимдерін табыңыз. Салқын _________________________________________________________________ Ата __________________________________________________________________ Ақыл __________________________________________________________________ Е) Төмендегі тіркес мағыналарын таратып жазыңыз. «Бой түзеген шыршалар» ______________________________________________________ ____________ __________________________________________________________________ Шама-шарқын білу ___________________________________________________________ _______ __________________________________________________________________ Қанағат қылу _______________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________
жүктеу/скачать 155,99 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|