Қазақ тілінің ережелері 1-11 сыныптар үшін

ә) Күрделі нақ осы шақ (сложная форма) образуется путем сочетания основного глагола и одного из вспомогательных глаголов

жүктеу/скачать 185,26 Kb.

бет	6/9
Дата	18.03.2017
өлшемі	185,26 Kb.
	#11712

1 2 3 4 5 6 7 8 9

ә) Күрделі нақ осы шақ (сложная форма) образуется путем сочетания основного глагола и одного из вспомогательных глаголов:
отыр(сидит), тұр(стоит),жатыр(лежит), жүр(ходит).
Основной глагол принимает суффиксы деепричастий – п,-ып,-іп.
Глаголы БАР,КЕЛ,АПАР,ӘКЕЛ принимают суффиксы –а/-е и сочетаются только с глаголом ЖАТЫР.

Вспомогательные глаголы принимают личные окончания.

Жақ (лицо)	Жіктік жалғау	Мысалдар
Жекеше (единственное число)
1. Мен (я)	Сөйле+п отыр+мын - разговариваю Бар+а жатыр+мын - иду
2. Сен (ты)	Сөйле+п отыр+сың - разговариваешь Бар+а жатыр+сың - идешь
2. Сіз (вы) – уваж.ф.	Сөйле+п отыр+сыз - разговариваете Бар+а жатыр+сыз - идете
3. Ол (он, она)	Сөйле+п отыр - разговаривает

Жақ (лицо)	Жіктік жалғау	Мысалдар
Көпше ( множественное число)
1. Біз (мы)	Сөйле+п отыр+мыз - разговариваем Бар+а жатыр+мыз - идем
2. Сендер (вы)	Сөйле+п отыр+сыңдар- разговариваете Бар+а жатыр+сыңдар - идете
2. Сіздер (вы) – ув.ф.	Сөйле+п отыр+сыздар - разговариваете Бар+а жатыр+сыздар - идете
3. Олар (они)	Сөйле+п отыр - разговаривает Бар+а жатыр - идет

2) Ауыспалы осы шақ (настоящее переходное время)
обозначает непрерывное действие.

Жақ (лицо)	Жұрнақтар	Жіктік жалғау	Мысалдар
Жекеше (единственное число)
1. Мен (я)	-а, -е, -й	- мын, мін	Күнде бар+а+мын
2. Сен (ты)	-а, -е, -й	- сың, - сің	Күнде бар+а+сың
2. Сіз (вы) ув.ф.	-а, -е, -й	- сыз, - сіз	Күнде бар+а+сыз
3. Ол (он, она)	-а, -е, -й	-	Күнде бар+а+ды

Жақ (лицо)	Жұрнақтар	Жіктік жалғау	Мысалдар
Көпше (множественное число)
1. Біз (мы)	-а, -е, -й	- мыз, міз	Күнде бар+а+мыз
2. Сендер (вы)	-а, -е, -й	- сыңдар, - сіңдер	Күнде бар+асыңдар
2. Сіздер (вы) – ув.ф.	-а, -е, -й	- сыздар, - сіздер	Күнде бар+а+сыздар
3. Олар (они)	-а, -е, -й	-	Күнде бар+а+ды

Келер шақ – будущее время:

Келер шақ – будущее время:
1) болжалды келер шақ
(будущее предположительное время)
2) мақсатты келер шақ
( неопределенное время)
3) Ауыспалы келер шақ (переходное будущее время)

1) Болжалды келер шақ (будущее предположительное время)
имеет оттенок «возможно, может быть»

Жақ (лицо)	Жұрнақтар	Жіктік жалғау	Мысалдар
Жекеше (единственное число)
1. Мен (я)	-ар, -ер, -р	- мын, - мін	Бар+ар+мын Возможно пойду
2. Сен (ты)	-ар, -ер, -р	- сың, - сің	Бар+ ар +сың Возможно пойдешь
2. Сіз (вы) ув.ф.	-ар, -ер, -р	- сыз, - сіз	Бар+ ар +сыз Возможно пойдете
3. Ол (он, она)	-ар, -ер, -р	-	Бар+ ар Возможно пойдут

Жақ (лицо)	Жұрнақтар	Жіктік жалғау	Мысалдар
Көпше (множественное число)
1. Біз (мы)	-ар, -ер, -р	- мыз, - міз	Бар+ ар +мыз Возможно пойдем
2. Сендер (вы)	-ар, -ер, -р	- сыңдар, - сіңдер	Бар+ ар+ сыңдар Возможно пойдете
2. Сіздер (вы) – ув.ф.	-ар, -ер, -р	- сыздар, - сіздер	Бар+ ар +сыздар Возможно пойдете
3. Олар (они)	-ар, -ер, -р	-	Бар+ ар Возможно пойдут

2) Мақсатты келер шақ ( неопределенное время)
имеет оттенок намерения.
Жекеше (единственное число)

Жақ (лицо)	Соңғы дыбыс	Жұрнақтар	Жіктік жалғау	Мысалдар
1. Мен (я)	Дауысты, Р,Л,Й,У	- мек,- мақ	пын,пін	Кел+мек+пін Намерен пойти
	Ұяң, М,Н,Ң	- бақ, - бек	пын,пін	Жаз+бақ+пын Намерен написать
	Қатаң	- пеқ, - пек	пын,пін	Айт+пақ+пын Намерен сказать
2. Сен (ты) Сіз (вы) ув.ф	Дауысты, Р,Л,Й,У	- мек,- мақ	сың,сыз сің,сіз	Кел+мек+сің Намерен пойти
	Ұяң, М,Н,Ң	- бақ, - бек	сың,сыз сің,сіз	Жаз+бақ+сыз Намерены написать
	Қатаң	- пеқ, - пек	сың,сыз сің,сіз	Айт+пақ+сың Намерен сказать
3. Ол (он, она)	Дауысты, Р,Л,Й,У	- мек,- мақ	-	Кел+мек Намерен пойти
	Ұяң, М,Н,Ң	- бақ, - бек	-	Жаз+бақ Намерен написать
	Қатаң	- пеқ, - пек	-	Айт+пақ Намерен сказать

жүктеу/скачать 185,26 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9

©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

Басты бет