Қазақстан білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 363,12 Kb.
|
бизнесті ұйымдастыру лекции на каз (1)
| Кәсіпорынның өтімділігі дегеніміз – кәсіпорынның мін-
деттемесін соның ішінде төлем мерзімінің уақытына дғл орында- луын атамыз (борышкерлігі бойынша). Кәсіпорын кірісін сараптай келе кәсіпорынның толық сенімділігін, соның ішінде несие беруші алдындағы сенімділігін нақты бекітуге болмайды. Жоғары өтімді активтерге – ақшалай түрдегі активтер жатады немес ондай күйге жақын арада ауысатындар жатады. Ереже бойынша, оларға барлық айналым капиталы, қатысты тауар қорын қоспағандағы. Қысқа мерзімді борышкерлік кәсіпорынның қарызды міндеттемесін айтады. Кәсіпорын әдетте өтімділік коэффициенті 0,9 – дан төмен болмаса, оның өтімділік көзқарасынан сенімді болып саналады. Ағымдағы активтердің кез келген тапшылық маңыздылығы экономикалық шарттармен тығыз байланысты. Соның ішіде кәсіпорынның жұмыс істеуі, қимылы (құнсыздану ортасы немесе жоқ), сонымен қатар кәсіпорынның өзінің жұмысынан да байланысы бар. Дебиторлық борышкерлік айналым кезеңін компанияның саяси несиелік қатынасы бойынша, соның ішнде өздерінің клиент теріне қатынас жағдайын көрсетеді. Кәсіпорынның жылдық есептемесіндегі талдау, соның ішінде пайда және шығындар бойынша есептеме ең маңызды сұрақтарға жауап береді – кәсіпорын өзіндік пайданы жеткілікті мөлшерде қамтамасыз ете алады ма? Көрсеткіштер қатарына кәсіпорынның рентабельдігі жатады. Кәсіпорын рентабельдігі деп – оның салынған капиталды өсіруге деген қабілеттілігін айтамыз. Рентабельді түрде жұмыс істейтін кәсіпорын жаңа өндірістің ұлғаю қабілеттілігіне ие болады. Кәсіпорын активтері меншіктік және қарыз есебінен негізгі түрде қаражаттандырылады. Басты индикатор болып – салынған капиталдың ұлғаюын бейнелейтін жалпы рентабельділік деңгейі болып саналады. Жалпы рентабельділік деңгейі = жалпы пайда активтер*100. Айналым рентабельдігі барлық (кәсіпорынның) түсімдерінің және оның шығындарының арасындағы тәуелділікке қатысты: Айналым рентабельдігі = жалпы пайда / барлық түсім * 100. Айналым капиталының саны барлық түсімдерге қатынасы оның капиталының ұлғаюына байланысты. Айналым капиталының саны = барлық түсім / активтер. Жалпы рентабельдіктің деңгейі кәсіпорында айналым рента бельдігінің жүргізілуіне тең болады және капитал айналымының санымен де бірдей болады. Меншік капиталының рентабельдігінің деңгейі = жалпы пайда / меншік капитал х 100. Өндірістердегі кәсіпорындарда ереже бойынша айналым рентабельдігі жеткілікті түрде жоғары болады. Бұл капитал айналымының орташа санына да қатысты түрде болады. Көптеген сауда кәсіпорындарында жалпы рентабелдіктің қажетті деңгейі –төменгі рентабельдік айналым барысындағы капитал айналымының үлкен сан есебінен көтеріледі (азық-түлік және күнделікті сұраным бойынша сауда кәсіпорыны). Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық бағалану бары- сында маңызды көрсеткіш болып – кәсіпорынның кірісі саналады. Кірістілік – ол жалпы түрде кәсіпорын кірістерінің оның шығындарға деген қатынастары. Аталған жағдайда мақсатқа лайықты туындаған барлық шығындар кәсіпорындарда тұрақты және өзгермелі шығын ретінде көрінеді. Басты индикатор болып, кәсіпорын кірісінің дәрежесін баға лайтын, орнын толтыру коэффициенті саналады. Орнын толтыру коэффициенті шама қатынасы бойынша орын толтырудың пайыз түрінде валюталық түсімін айтады. Нарықтық шаруашылықтың бір категориясы болып банкроттық табылады (банкротқа ұшырау). Бұл сот шешімімен анықталған немесе несие беруші мен жағдайы келмейтің борышкер арасыдағы мәміле бойынша және соттаң тыс тәртіпте арнайы хабарланса, онда оның тарауына осы жағдайлар негіз болып табылады. ҚР «Банкрот туралы» Заңына сәйкес (07.04.95ж.№2173) к/о жағдайы келмеушілік дегенді «Несие берушушінің ақшалай міндеттемелері» бойынша борышкердің қабілетсіздігі, яғни кредитор талабын қанағаттандыра алмайтындығы түсіндіріледі. Соның ішінде еңбекақы төлемін талап етуді қосқанда, бюджетке міндетті төлемді қамтамасыз етуде кіреді және бюджеттен тыс қорлардың, оның мүмкіндік есебінен есептелінуі қоса қарастырылады. Басқаша айтқанда шаруашылық субьектінің қызметті қаржыландыруға қабілетсіздігі танылады және өзінің мүліктері бойынша борышкердің міндеттемесін өсуімен байланысты, мерзімді міндеттемені орындай алмағандығы да жатады. Осыдан басқа борышкердің баланс құрылымын қанағаттандыра алмағандығында айтуға болады. Баланс құрылымын қанағаттандыра алмау - бұл борышкер мүлік есебінен өз уақытында міндеттемені орындауды қамтамасыз ете алмауы және несие берушінің алдыңда борышкердің мүлкінің өтімділігі дәрежесінің жетіспеуіне де байланысты. Мұндай жағдайда мүліктің жалпы құны борышкер міндеттемесінің жалпы ақшасымен тең болуы немесе одан асуы қажет. Борышкер төлемге қабілетсіз болып табылады, егер ол өзінің міндеттемесін мерзімнің келген уақытынан бастап үш ай көлемінде төлемеген жағдайда. Банкротқа ұшырау жағдайы сот арқылы қарастырылады. Бұл жағдай егер несие берушіге жиыны 150 айлық есептік көрсеткішінде сома жиналса, онда несие беруші сотқа шағымдануға толық құқығы бар. Банкротқа ұшырау мүмкіндігі бағасын қаржылық талдау көмегімен шығаруға болады. Тек талдау кәсіпорынның банкротқа ұшырауын болжаудың негізгі құралы болып табылады және өз уақытында ойлануға мүмкіндік береді, әрі кәсіпорынның дағдарыстан шығу шараларын қарастырады. Кәсіпорындардың жалпы банкротқа ұшырауы, әлеуметтік жайларға келеңсіз жағдай туызады. Сондықтан көптеген елдердің экономикалық нарығында кәсіпорынды толық құлаудан сақтайтын және ескертетің белгілі механизм жұмысы қалыптасқан. жүктеу/скачать 363,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|