Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау
- кесте. Өзге индикаторлар және мектепте зорлық-зомбылыққа ұшырау бойынша қару
жүктеу/скачать 2,14 Mb. Pdf көрінісі
|
Публикация на каз
| 3.19- кесте. Өзге индикаторлар және мектепте зорлық-зомбылыққа ұшырау бойынша қару
алып жүру (сауалнама жүргізу) Іріктеме N=4207 Мектеп аумағында немесе одан тыс қару алып жүрді Қару алып жүрген жоқ n % n % Отбасындағы зорлық-зорлық тәжірибесі 55 34,2% 709 17,6% Ата-анаға бауыр басу деңгейі төмен 22 13,5% 318 7,9% Мектепке бауыр басу деңгейі төмен 19 11,7% 151 3,7% Ашу-ызаға бейімі жоғары 89 54,6% 1 136 28,1% Жеке содырлыққа бейімі жоғары 102 62,6% 1 151 28,5% Мектептегі зорлық-зомбылық және балалар арасындағы кемсітулер куәсі 133 82,6% 2 543 63,1% Балалар тарапынан болатын мектептегі зорлық- зомбылық және кемсітулер құрбаны 91 61,5% 1 789 45,9% Мектепте зорлық-зорлық жасайтын және кемсітетін адам 101 62,0% 915 22,6% Мектеп директоры және мұғалімдер тарапынан болатын зорлық-зомбылық тәжірибесі 75 46,0% 924 22,8% Мектеп директорының және мұғалімдердің тарапынан болатын кемсітулер тәжірибесі 36 22,1% 229 5,7% үйден қашып кету 22 13,5% 92 2,3% Өзіне-өзі зиян келтіру және өзіне-өзі қол салу мінез-құлқы 15 9,2% 138 3,4% жүрмеген балаларға қарағанда (тиісінше, 2,3% және 3,4%), үйлерінен қашып кетуі бес рет жиі (13,5%) болғаны және екі есе жиі өздеріне зиян келтірумен айналысқаны және өздеріне-өзі қол салу мінез- құлықтарының (9,2%) байқалғаны көрсетілген. Сұхбат деректері оқ дәрімен атылатын қару және көзден жас ағызатын газды қоса алғанда, төрт баланың пышақ, қару ұстап жүрген бала- лар туралы айтқанын көрсетті. Олардың екеуі, атап айтқанда, басқа балалардың мектепке қару алып келіп жүргендерін айтты. Бір бала былай түсіндіреді: «Сыныптасым өткен жылы пышақ алып келді» [256]. Екінші бала былай толықтырады: «Мен үлкендердің қалай төбелескендерін көрдім және олардың біреуінде пышақ болды, бірақ ол онымен ешкімге тигізбей тек қана сермеді». [149] Бір бала сондай-ақ мектепке оқ дәрімен аты- латын қару алып келіп жүрген және олардың ортасындағы оқ-дәрімен атылатын қарулары бар балалар туралы айтты. «Біздің негізгі мәселеміз – жоғарғы сыныптар. Осы сыныптардағы ер балалар мен қыз балалар 75 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ Мектептегі зорлық-зомбылыққа қатарластардың жауап қайтаруы Балалардан олардың өздері куә болатын зорлық-зомбылық жағдайларына әдетте қалай әрекет ететіндері туралы сұрадық. 3.20-кесте- де балалардың 30,3%-ы (3-тен 2-сі дерлік) өздерінің зардап шеккен немесе басқа бала не балалар тобы мазақтайтын балаға мектеп- те “ешқашан” көмек беруге тырыспағандарын айтқаны көрсетілген. Бұдан басқа, балалардың 51,1%-ы (2-ден 1-і) өздерінің зардап шеккен не- месе басқа бала не балалар тобы мазақтайтын балаға мектепте “кейде” ғана көмек беру- ге тырысқандарын айтты. Таң қаларлық, бірақ балалардың 18,3%-ы ғана мектептегі зорлық- зорлық көріп жәбірленген балаларға “өте жиі” көмектесетіндерін айтқан. Балалардан, сондай-ақ олардың бір баланың немесе балалар тобының мектепте басқа бала- ны ренжітіп немесе мазақтап жатқанда соңғы рет не істегендері жайлы сұрадық. 3.20-кесте- де балалардың 20,0%-ының (5-тен 1-і) кетіп қалғандарын және араласпағандарын, ал 4,3%- ы қарап тұрғандарын, бірақ араласпағандарын айтқаны көрсетілген. Балалардың 2,1%-ының басқа баланы ренжітіп/келемеждеп жатқан балаларға қосылғаны және 1,7%-ының осыны ойнап айтқандары таң қалдырады. Салыстыру үшін, балалардың 36,6%-ы ғана (3- тен 1-і) ренжітіп және/немесе келемеждеп жатқан балаға арашаға түскендерін және көмектесуге тырысқандарын айтты. Одан басқа, балалардың 34,8%-ы ғана (3-тен 1-і) зорлық-зомбылықты тоқтату үшін мектептен үлкендерді шақырғандары туралы хабарлады. Балалардың 19,2%-ы ғана ренжіткен және/немесе келемеждеген баладан оның өзін-өзі қалай сезінетінін сұраған. Балалардан сондай-ақ өздері куә болған мектептегі зорлық-зомбылық жағдайлары ту- ралы кімге хабарлағаны туралы сұрадық. 3.20- кестеде балалардың 32,4%-ының (3-тен 1-і) зорлық-зомбылық жағдайлары туралы ешкімге хабарламағанының байқалғаны көрсетілген. Егер олар біреу-міреуге зорлық-зомбылық жағдайлары туралы айтқан болса, балалардың 20,9%-ы өздері куә болған зорлық-зомбылық туралы досына немесе басқа оқушыға, 11,2%- ы ата-аналарына және 6,3%-ы ағасына немесе апасына айтып берген. Балалардың 26.2%-ының ғана (балалардың 4-тен 1-і) мұғалімге айтқандары, 9,1%-ының мектеп директорына/ тәрбие ісі жөніндегі орынбасарына айтқаны және 3,5%-ының мектеп күзетшісіне/мектептегі поли- ция инспекторына айтып бергені таң қалдырады. Аталған тұжырымдар балалардың көбісінің мектептегі зорлық-зомбылық жайттары туралы мектеп персоналына немесе әкімшілікке хабар- ламайтындарын көрсетеді. 3.20-кестеге қосымша ретінде 3.21-кестеде сұхбат жүргізілген 402 баланың арасында куә болған (36,6%) және мектепте зорлық-зомбылық (22,9%) көрген балалардың көп бөлігінің мектептегі зорлық-зомбылық туралы ешкімге хабарламағаны көрсетілген. Балалар сұхбат беру барысында түсіндіргендей, олар мектепте зорлық- зомбылық жасайтын адамдар тарапынан болатын кек қайтарудан қорыққандықтан, араласқылары келмейтіндіктен, мектептегі зорлық-зомбылық ту- ралы көбіне ешкімге ештеңе айтпайды. «Мен ешкімге айтқан жоқпын; маған бұл керек емес. Аз білсең, тыныш ұйықтайсың. Менің әлі өмір сүргім келеді». [379] «Мен ешқашан ешкімге ештеңе айтқан емеспін. Оларды жазаламайды, тек оларға ұрысады да, кейін олар саған тағы шабуыл жасайды». [373] «Жоқ, мен ешкімге айтпаймын. Мен қорқамын да, жай ғана алыстан қарап тұрамын». [321] «Мен ешкімге айтқан емеспін. Ол ешкімге айтқан емес, себебі егер айтып қоятын болсаң, онда ұрып-соғады». [247] «Жоқ, біздің арамызда мұндай жоқ және егер де айтып қоятын болсам, сыныптастарымның маған қарсы шығуы мүмкін. Біреу-міреуге айтып қою – бұл өсек және мұндай өсекшілерді жек көріп, мәселені шешуге шақырады.» [164] «Мен ешкімге айтқан жоқпын; әйтпесе маған күлетін болады және мені жек көріп кетеді. Біз егер шағымданатын болсақ бізді қабылдамайды; бұл сатқындық болып саналады». [164] Мектептегі зорлық-зомбылық көрген балалар сондай-ақ өздері көрген зорлық-зомбылық туралы ешкімге айтпайтындарын мәлімдеді, себебі олар бұл жағдайды одан әрі ушықтырудан қорқады. 76 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ зорлық-зомбылық құрбандары болғаны туралы оларға айтуға қорыққандарын хабарлады. «Мен біреу-міреуге айтуға қорықтым және бұны жолға қою үшін ата-анамның мектепке келуінен де, содан кейін өзімнің шынында зардап шегетінімнен қорықтым». [130] «Мен ешкімге айтпаймын. Мен анама шу шығаратындықтан айтпаймын. Егер мен анама айтсам, ол мектепке келіп маған тіл тигізетін балаға ұрысатын болады». [241] Құрбан болған кейбір балалар өздерін жалғыз сезінетіндерін және өздерінің ата-аналарымен немесе мектептегі басқа балалармен қарым- қатынастарының соншалық жақсы емес екенін айтып берді. Олар сондықтан барлығына бәрібір болатынын немесе оларды қорғау үшін ешкімнің жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|