-кер2
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
табыс-кер
|
-кер3
|
Есімдерден зат есім жасайтын жұрнақ
|
талап-кер
|
-келі
|
Көсемше жұрнағы
|
кет-келі
|
-кіле
|
Етістіктен етістік жасайтын жұрнақ
|
кес-кіле
|
-кек
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
керіс-кек
|
-кіз
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
сеп- кіз
|
|
-Қ-
|
|
-қыз
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
айт-қыз
|
-қа
|
Барыс септік жалғауы
|
шаш-қа
|
-қан
|
Есімше жұрнағы
|
айт-қан
|
-қалы
|
Көсемше жұрнағы
|
айт-қалы
|
-қар
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
бас-қар
|
-қай
|
Сын есім шырайын жасайтын жұрнақ
|
қоңыр-қай
|
-қыр
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
ұш-қыр
|
-қақ
|
-//-
|
ұрыс-қақ
|
-қ1
|
Жіктік жалғауы
|
бар-са- қ
|
-қ2
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
ақса-қ
|
-қ3
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
тара-қ
|
-қы1
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
жина- қы,шап-қы
|
-қы2
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
қыс-қы
|
-қы3
|
Қалау рай жұрнағы
|
айт-қы-сы
|
-қын,-қыш
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
қаш-қын, ұш-қыш
|
-қыш1
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
айт-қыш
|
-қой
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
сән-қой
|
-қыла
|
Етістіктен етістік жасайтын жұрнақ
|
ат-қыла
|
|
-Л-
|
|
-лар,-лер
|
Көптік жалғау
|
бала-лар
|
-лап,-леп
|
Болжалдық сан есім жұрнағы
|
жиырма-лап
|
-лық1,-лік1
|
Есімдерден зат есім жасайтын жұрнақ
|
бала-лық, екі-лік
|
-лық1,-лік2
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
өлке-лік
|
-лы1,-лі1
|
-//-
|
дене-лі
|
-лы1,-лі2
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
жинау-лы
|
-лау1,-леу1
|
Сын есім шырайы жұрнағы
|
шикі-леу
|
-лау2,-леу2
|
Туынды үстеу жұрнағы
|
ілгері-леу
|
-лай,-лей
|
-//-
|
осы-лай
|
-л
|
Ырықсыз етіс жұрнағы
|
тара-л
|
-ла,-ле
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
сыр-ла
|
-лан,-лен
|
-//-
|
ашу-лан
|
-лас,-лес
|
Есімдерден сын есім жасайтын
|
сыр-лас (дос)
|
-лас,-лес
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
сауда-лас
|
|
-М-
|
|
-мыз1,-міз1
|
Жіктік жалғау
|
келе-міз
|
-м1
|
-//-
|
кел-се-м
|
-мын1,-мін1
|
-//-
|
кел-е-мін
|
-мыз2,-міз
|
Тәуелдік жалғау
|
бала-мыз, үй-іміз
|
-м2
|
-//-
|
бала-м
|
-м3
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
сөйле-м
|
-ман,-мен
|
-//-
|
орал-ман
|
-ма,-ме1
|
-//-
|
шығар-ма
|
-ма,-ме2
|
Болымсыз етістік жұрнағы
|
кел-ме
|
-ма,-ме3
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
бұра-ма,қына-ма
|
-мды, -мді
|
-//-
|
жара-мды
|
-малы,-мелі
|
-//-
|
таңда-малы, бүр-мелі
|
-мен,-менен
|
Көмектес септік жалғауы
|
баламмен , баламен
|
-мақ,-мек
|
Есімше жұрнағы
|
бар-мақ-пыз
|
-майынша
|
Туынды үстеу жұрнағы
|
бар-майыншы
|
-мейінше
|
-//-
|
кел-мейінші
|
|
-Н-
|
|
-ның,-нің
|
Ілік септігінің жалғауы
|
күн-нің
|
-ны,-ні
|
Табыс септігінің жалғауы
|
ана-ны
|
-н1
|
-//-
|
ана-сы-н
|
-н2
|
Өздік етіс жұрнағы/етістікке жалғанса
|
тара-н
|
-н3
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
бора-н
|
-н4
|
Ырықсыз(құрамында л дыбысы болса)етіс жұрнағы
|
тазала-н
|
-на,-не
|
Барыс септік жалғауы
|
ел-і-не
|
-на,-не
|
Етістіктен етістік жасайтын жұрнақ
|
жи-на
|
-нан,-нен
|
Шығыс септік жалғауы
|
үйім-нен
|
-нан,-нен
|
Топтау сан есімі жұрнағы
|
он-нан
|
-нда,-нде
|
Жатыс септік жалғауы
|
төрі-нде
|
-нды,-нді
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
құра-нды
|
-ншы,-нші
|
Реттік сан есім жұрнағы
|
жеті-нші
|
-нікі
|
Меншіктік мәнді білдіретін жұрнақ
|
се(н)-нікі
|
|
-Ң-
|
|
-ңқыра
|
Етістіктен етістік жасайтын жұрнақ
|
шыда-ңқыра
|
-ңкіре
|
-//-
|
сөйле-ңкіре
|
-ңыз1,-ңіз1
|
Тәуелдік жалғау (зат есімге жалғанса)
|
ана-ңыз
|
-ңыз2,-ңіз2
|
Жіктік жалғау (етістікке жалғанса)
|
сөйле-ңіз
|
-ңдар, -ңдер
|
-//-,3-жақ, анайы
|
сөйле-ңдер
|
-ң1
|
-//-,2-жақ
|
жеткізсе-ң
|
-ң2
|
Етістіктен еліктеу сөз жасайтын жұрнақ
|
сыла-ң
|
-ң3
|
Тәуелдік жалғауы,2-жақ
|
ана-ң
|
|
-П-
|
|
-п
|
Көсемше жұрнағы
|
биле-п
|
-пын,-пін
|
Жіктік жалғау,жекеше
|
айтып-пын
|
-пыз,-піз
|
-//-,(көпше түрі)
|
келіп-піз
|
-пен,-пенен
|
Көмектес септік жалғауы
|
үміт-пен
|
-паз
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
өнер-паз
|
-пақ,-пек
|
Есімше жұрнағы
|
кет-пек
|
-палы,-пелі
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
ас-палы
|
-па,-пе1
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
бөс-пе
|
-па,-пе2
|
Болымсыз етістік жұрнағы
|
айт-па
|
-па1,-пе2
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
кес-пе
|
-пайынша
|
Үстеу тудыратын жұрнақ
|
айт-пайынша
|
-пейінше
|
-//-
|
кет-пейінше
|
-пана
|
Есімдерден зат есім жасайтын жұрнақ
|
бас-пана
|
|
-Р-
|
|
-р1
|
Есімшенің жұрнағы
|
оқы-р
|
-р2
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
қысқа-р
|
-р3
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
сөйле-р
|
-рақ
|
Салыстырмалы шырай жұрнағы
|
жақсы-рақ
|
-рек
|
-//-
|
келте-рек
|
|
-С-
|
|
-сың,-сың,-
|
Жіктік жалғауы,2-жақ,жекеше түрі
|
бара-сың
|
-сың-дар,
|
-//-,көпше
|
бара-сың-дар
|
-сің-дер
|
-//-,көпше
|
келе-сің-дер
|
-сын,-сін1
|
Бұйрық рай жұрнағы
|
бар-сын
|
-сыз,-сіз1
|
-//,2-жақ, сыпайы түрі
|
бара-сыз
|
-сыз,-сіз2
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
ұят-сыз
|
-с1
|
Есімшенің болымсыз түрі жұрнағы
|
барма-с
|
-с2
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
төбеле-с( басталды)
|
-с3
|
Ортақ етіс жұрнағы
|
сөйле-с
|
-сын,-сын2
|
Үстеу тудыратын жұрнақ
|
кешкі-сін
|
-сын,-сін3
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
көп-сін
|
-сыра,
|
-//-
|
жалғыз-сыра
|
-сіре
|
-//-
|
жетім-сіре
|
-са,-се
|
Шартты рай жұрнағы
|
бар-са
|
-сы,-сі
|
Тәуелдік жалғауы III ж (жекеше)
|
бала-сы
|
-сы,-сі
|
Жіктік жалғауы
|
бар-ғы-сы
|
-сымақ
|
Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақ
|
ақын-сымақ
|
|
-Т-
|
|
-тың,-тің
|
Ілік септік жалғауы
|
іс-тің
|
-тыр,тір
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
айт-тыр
|
-т1
|
-//-
|
шақыр-т
|
-т2
|
Етістіктен зат есім тудыратын жұрнақ
|
бөге-т
|
-тар,-тер
|
Көптік жалғау
|
дос-тар
|
-тан,-тен1
|
Шығыс септік жалғауы
|
мектеп-тен
|
-тан,-тен2
|
Топтау сан есімінің жұрнағы
|
алпыс-тан
|
-тай,-тей
|
Есімдерден сын есім тудыратын жұрнақ
|
сүт-тей
|
-тай,-тей1
|
Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақ
|
апа-тай
|
-тай,-тей2
|
Үстеу тудыратын жұрнақ
|
қыс-тай
|
-тай,-тей3
|
Болжалдық сан есім жұрнағы
|
он-онбес-тей
|
-таған
|
-//-
|
қырық-таған
|
-тап,-теп
|
-//-
|
бес-бестеп
|
-тау,-теу1
|
Салыстырмалы шырай жұрнағы
|
алыс-тау
|
-тау,-теу2
|
Туынды үстеу жұрнағы
|
кеш-теу
|
-ты,-ті1
|
Табыс септігінің жалғауы (зат есімге жалғанса)
|
шарт-ты (орындады)
|
-ты,-ті2
|
Жедел өткен (етістікке тікелей жалғанса)жұрнағы
|
кет-ті,кетпе-ді
|
-ты,-ті3
|
Жіктік жалғауы(көсемше жұрнағы арқылы жасалса)
|
кет-е-ді
|
-ты,-ті4
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
атақ-ты әнші
|
-тық,-тік
|
-//-
|
қыс-тық (киім)
|
-тікі
|
Меншікті мәнді білдіретін жұрнақ
|
Шымкент-тікі
|
-тайын
|
Үстеу жасайтын жұрнақ
|
қыс-тайын
|
-тал
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
сезім-тал
|
-тас1,-тес1
|
-//-
|
сынып-тас( қыз)
|
-тас2,-тес2
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
дос-тас
|
-та,-те1
|
-//-
|
тіс-те
|
-та,-те2
|
Жатыс септік жалғауы
|
ағаш-та
|
-тан,-тен
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
тамақ-тан
|
|
-У-
|
|
-у1
|
Тұйық етістік жұрнағы
|
Тас-у
|
-у2
|
Еліктеу сөзден зат есім тудыратын жұрнақ
|
дүмп-у
|
-у3
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
көсе-у,еге-у
|
-улы,-улі
|
Етістіктен сын есім жасайтын
|
ас-улы,іл-улі
|
-уық,-уік
|
-//-
|
жыла-уық
|
-уыл,-уіл
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
қара-уыл
|
-уыш,-уіш
|
-//-
|
тіре-уіш
|
|
-Х-
|
|
-хана
|
Есімдерден зат есім жасайтын жұрнақ
|
ем-хана
|
|
-Ш-
|
|
-ша,-ше
|
Туынды үстеу жұрнағы
|
бала-ша
|
-шы,-ші
|
Есімдерден зат есім тудыратын жұрнақ
|
ән-ші
|
-шылық
|
-//-
|
шаруа-шылық
|
-шек1
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
ерін-шек
|
-шақ1
|
-//-
|
мақтан-шақ
|
-шақ2
|
Зат есімнің рең мәнін жасайтын жұрнақ
|
құлын-шақ
|
-шек2
|
-//-
|
іні-шек
|
-шік,-шық
|
-//-
|
қап-шық
|
-ша,-ше1
|
-//-
|
жүрек-ше
|
-ш
|
-//-
|
қалқа-ш
|
-шаң,шең-
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
бой-шаң
|
-шыл,-шіл1
|
-//-
|
ұйқы-шыл
|
-шыл,-шіл2
|
Сын есімнің шырайы жұрнағы
|
ақ-шыл
|
-шылтым
|
-//-
|
ақ-шылтым
|
-шілтім
|
-//-
|
көк-шілтім
|
-шы-ші
|
Өтіну, тілек мәнді білдіретін жұрнақ
|
кел-ші
|
|
-Ы-
|
|
-ымыз
|
Тәуелдік жалғау (зат есімге жалғанса)
|
бабалар-ымыз
|
-ым1,-ың,-ы1,
-ыңыз1
|
-//-
|
бабалар-ым, бабалар-ы бабалар-ыңыз
|
-ы2
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
бай-ы
|
-ыңыз2
|
Жіктік жалғау
|
бар-ыңыз
|
-ы3
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
қазақ-ы (ит)
|
-ып
|
Көсемше жұрнағы
|
айт-ып
|
-ыңдар
|
Жіктік жалғау,2-жақ,көпше түрі
|
айт-ыңдар
|
-ым2,-ық
-ынды1
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
қыс-ым, қаз-ық
жу-ынды
|
-ық2
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
тол-ық
|
-ынды
|
-//-
|
жу-ынды
|
-ыңқы
|
-//-
|
бас-ыңқы
|
-ымды
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
қон-ымды
|
-ыс1
|
Ортақ етіс жұрнағы
|
жаз-ыс
|
-ыс2
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
айт-ыс
|
-ын1,
|
-//-
|
құй-ын
|
-ыш1
|
-//-
|
қуан-ыш
|
-ыш2
|
Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақ
|
Нұртай- Нұрыш
|
-ыра
-ырай
|
Еліктеу сөзден етістік жасайтын жұрнақ
|
былб-ыра
баж-ырай
|
-ыл1
|
Ырықсыз етіс жұрнағы
|
айт-ыл-ды
|
-ын2
|
Өздік етіс жұрнағы
|
жу-ын-дым
|
-ын3
|
Туынды үстеу жасайтын жұрнақ
|
жасыр-ын келу
|
-ыл2
|
Еліктеу сөзден зат есім жасайтын жұрнақ
|
ыр-ыл, гүр-іл
|
-ыл3
|
Есімдерден зат есім жасайтын жұрнақ
|
шу-ыл
|
-ыл4
|
Еліктеу сөзден зат есім жасайтын жұрнақ
|
тарс-ыл
|
-ырақ
|
Сын есімнің шырайлары жұрнағы
|
қызыл-ырақ
|
-ыншы
|
Реттік сан есім жұрнағы
|
қыр(ы)қ-ыншы(қырқыншы)
|
-ыңқыра
|
Етістіктен етістік жасайтын жұрнақ
|
айт-ыңқыра
|
-ыр
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
ас-ыр
|
-ың1
|
Еліктеу сөз тудыратын жұрнақ
|
жылт-ың
|
-ың2
|
Еліктеу сөзден зат есім тудыратын жұрнақ
|
ыз-ың
|
-ыт
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
су-ыт
|
|
-І-
|
|
-і
|
Тәуелдік жалғауы (зат есімге
|
үй-і
|
-ім1, ің
|
жалғанса)
|
үй-ім, үй-ің
|
-іміз, -іңіз1
|
-//-
|
үй-іміз, үй-іңіз
|
-іңіз2
|
Жіктік жалғауы (етістікке жалғанса)
|
кел-іңіз
|
-іңдер
|
-//-
|
кел-іңдер
|
-іп
|
Көсемше жұрнағы
|
көр-іп
|
-ік1
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
бір-ік
|
-ік 2
|
Етістіктен зат есім жасайтын
|
түкір-ік
|
-ім2
|
жұрнақтар
|
біл-ім
|
-іс1
|
-//-
|
жүр-іс
|
-іш1
|
-//-
|
сүйін-іш
|
-інді,-ін1
|
-//-
|
үй-інді, ек-ін(егін)
|
-ір1
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
бүк-ір
|
-ір2
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
кет-ір
|
-ін2
|
Өздік етіс жұрнағы
|
көр-ін
|
-ін3
|
Ырықсыз (құрамында –л дыбысы болса)
|
біл-ін
|
-іс2
|
Ортақ етіс жұрнағы
|
көтер-іс
|
-іл1
|
Ырықсыз етіс жұрнағы
|
кер-іл
|
-іл2
|
Еліктеу сөзден зат есім тудыратын жұрнақ
|
гүр-іл
|
-інді
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
түй-інді( жіп)
|
-іңкі
|
-//-,жұрнақ
|
көтер-іңкі
|
-ілдір
|
Сын есімнің шырайы жұрнағы
|
көг-ілдір (көк+ілдір)
|
-ірек
|
-//-
|
көг-ірек (көк+ірек)
|
-іре
-ірей
|
Еліктеу сөзден етістік тудыратын жұрнақ
|
желб-іре(желп+іре)
шік-ірей
|
-інші
|
Реттік сан есім жұрнағы
|
бес-інші
|
Тұрақты сөз тіркестері/Фразеологизмы
Атасының арқасында – благодаря деду
Бауырына салған – усыновить
Қуанышында шек жоқ – безмерно рад
Бата алмай тұрған – стоял в нерешительности
Кірпіктерінде қуаныш жасы бар еді – слезы радости на глазах
Екі көзі оттай жанады – оживляется
Алды – артына қарамай – несмотря ни на что
Тар жол тайғақ кешу – хождение по мукам
Көненің көзі – свидетель старины
10. Өшпес ізі сайрап жатыр – оставлен неизгладимый след
11. Көздің жауын алады – привлекает взоры
12. Мекен – жайына айналдырған – превратил в жилье
13. Шаң жуытпай кеткен – выйти из воды сухим
14. Қабағынан қар жауғандай – мрачен, туча – тучей
15. Көзімен атып жіберердей – смотреть злым взглядом
16. Қол ұшын берген еді – помог
18. Қадір тұтқан адам – уважаемый человек
19. Ұйып тыңдап отыр – слушает внимательно
21. Қиын – қыстау шақта – в трудное время
22. Қабақ шытқан емес – не проявляют недовольство
23. Қарық боласың – вдоволь наешься
24. Жақсы тілектер айтады – желают всего хорошего
25. Көп жаса – живи долго
26. Өркенің өссін – пусть множится твое потомство
27. Мерейлі бол – пусть всегда сопутствует тебе удача
28. Жұрттың көзі түсті – привлечь внимание
29. Жүнжіп кету – быть в подавленном состоянии
30. Екі иығына екі кісі мінгендей – очень широкоплечий
31. Бетіне түгі шықты – рассердился
32. Қой үстіне тауық жұмыртқалаған заман – мирное время
33. Босбелбеу – бесхарактерный, нерешительный
34. Бет моншағы түсу – стесняться, стыдиться
35. Жүзіктің көзінен өткендей – красивый, статный, безупречный
36. Жылқы мінезді – изменчивый, непостоянный
37. Қой аузынан шөп алмас – робкий, скромный, застенчивый
38. Төбе шашы тік тұрды – волосы встали дыбом
39. Мұрнын көкке көтерді –загордился, задрал нос
40. Бетінен оты шықты – стесняться
41. Қой ішіндегі марқа – умный, физический развитый
42. Көзге шыққан сүйелдей – как бельмо на глазу
43. Көргеннен көзақы алу – просить(вещь)
44. Алпыс екі тамырын шымырлату – душой и телом, всей душой
45. Туа біткен мінез – привычка
46. Тірлік тынысы – дыхание жизни
47. Жаңа толқынның үні – голос нового поколения
48. Білімді мыңды жығады, білекті бірді жығады-умный одолеет тысячу, сильный одного
49. Ұяттың үлкені - өзіңнен өзің ұялу - Лучше всего стыд перед самим собой
50. Екпей егін шықпас, үйренбей білім жұқпас – Не посеяв, хлеба не вырастишь,без учения знаний не приобретешь
51. Бөркін аспанға лақтыру- сильно радоваться
52. Бөрікпен ұрып алу- легко отделаться
53. Тон жамылу – действовать тайно
54. Тонын айналдырып кию – прикинуться порядочным человеком
55. Тон пішу- предполагать.
Достарыңызбен бөлісу: |
