Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ғылым комитеті
жүктеу/скачать 1,5 Mb.
|
treatise187525
| МАҚАЛ МЕН МӘТЕЛ – дәстүрлі танымның жағдайлық филосо- фиясы. М. мен м. жорадан тыс жағдайда туып, халықтың жеке-тұлғалық қиялына, пайымдалуға тиісті белгілі жағдайдың пайда болуына байланысты. Мыс., «Күлтөбенің басында күнде жиын» деген мақал Әз Тәуке хан Жеті Жарғы-сын шығарар алдындағы нақты жағдайдан туындаған немесе «Иттің иесі болса, бөрінің Тәңірісі бар» деген мақал тотемизмнен генотеисттік құдай идеясына көшкенде өмірге келген. Бұл құбылыстың кітаби дәстүрден айырмасы, жағдайы туындамаса, мақал керексіз боп қалады. Ол өзіне тиісті бір жағдай ахуалында туып, тек соған ұқсас жағдайларды суреттеуге жаралған. Егер кітаби білім жағдайды өзі қалыптастыра алса, М. мен м. жағдайға тәуелділігінен танбайды. Мыс., «Қайда барсаң да, Қорқыттың көрі» деген мақал данышпанның бүкіл философиясын ашып беретіндей деңгейде айтылған.
МАҚСАТ – белгілі бір межеге қол жеткізуге бағытталған әрекеттің ой- санадағы көрінісі. М. тікелей міндет ретінде іс қимылды бағыттап, реттеп отырады. Адам өз ерік жігерін бағындыратын ішкі заң еңбегіндегі практи- каға өзек болады. М. адам санасының белсенді жағын білдіре отырып, объективті заңдарға, қоршаған ортаның және субъектінің нақты мүмкіндік- теріне сай келуі керек, сонда сана адамдардың нысаналы қызметінде азат- тық пен қажеттілік арасындағы диалект, қарым қатынас көрініс табады. М. шындықты жүзеге асыру үшін қажет белгілі құралдармен бірлесе іс- қимыл жасағанда ғана оны өзгерте алатын күшке айналады. М. келешек- тегі, таяудағы тікелей жалпылама, жеке, аралық және түпкі мақсаттарға бөлінеді. Шартты мағынада «М.» терминімен ғылымда (биол., кибер.) кері байланыс (мақсатқа лайықтылық) жолымен қол жеткізетін жүйенің жалпы күй-жайы белгіленеді. жүктеу/скачать 1,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|