Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «мектепке дейінгі балалық шақ»

Қарым-қатынастың қарапайым тәсілдерін қалыптастыру: сыпайы амандасу, басқа адамның сәлеміне жауап беру, өзінің өтінішін, алғысын білдіру. Балалардың бір-бірімен өзара қарым-қатынасқа ынталандыру.

Ұқыптылық дағдыларына үйрету – мұрнын сүрту, өзінің қолдарының және бетінің кірін байқау, киім-кешегіндегі кем-кетік тұстарын реттеу, кіреберісте аяғын сүртіп кіру, тамақтану әдебі, үлкендермен және құрбыларымен қарым-қатынастарда өзін-өзі ұстау ережелеріне үйрету. Өтінішін білдіру, көмегі мен көңіл аударғанына «рақмет», «мархабат» сөздерімен білдіру.

Балаларды бір-бірімен және бейтаныс үлкендермен қарым-қатынасқа үйрету. Ескертусіз өзінің орындығы мен заттарын белгілі орынға қоюға үйрету. Балаларда жақын адамдарының түрлі эмоционалдық көңіл күйін (қуаныш, қайғы, ашулы) сезу қабілеттерін дамыту. Балалардың құрбыларына қызығушылығын ояту, екеуара ортақ іске байланысты онымен қарым-қатынасқа (екеуі қуыршақты серуенге шығаруға, еденге отырып допты бір-біріне домалатуға) қызығушылығын тудыру.

Қолды жоғары көтеру және түсіру, қолды алға созу, артқа жасыру; алақанды жұмып ашу; отырып тұру. Заттарды бір-біріне беру арқылы оңға, солға бұрылу.

Ойыншықтарды құтыларға, қораптарға салуға және одан шығарып алуға үйрету. Әртүрлі түрдегі және пішіндегі сақиналарды жіпке кіргізу. Пирамида мен кубиктерді соғу. Фланелеграфада жетіспейтін объектілер бөліктерімен толықтыру (тостаққа алмаларды сал, арбаға сәбізді қой, тауықтың қасына балапандарын жина). Кубиетерден орындық құрастыру. Киім трафареттерінде (жемпір, кеудеше, пәлте) түймелерін қадау. Сазбалшықты қолына алып, алақандарының арасында домалатып, «домалақтар» жасау. Сол сияқты тағы «табақша», «шұжық» тәріздес, пішіндес түрлерді мүсіндеу.

Баланың нысанға, затқа, ойыншықтарға баланың қызығушылығын қолдау. Заттардың, адамдар мен жануарлардың аттарын атау арқылы оларды көрсету. Бірыңғай заттарды бір белгісіне (көлемі, пішіні) қарай топтастыруға үйрету. Кубиктерден орындық, пирамида құрастыру. Дидактикалық ойындар: «Балық аулау», «Сақина салмақ», «Мұнара, пирамида соғамыз».

Сергіту ойындарын ұйымдастыру: «Қайда тығылып қалғанын тап», «Қоянға киінуге көмектес», «Анамызға қалай көмектесуге болады?», «Бұйрықты тыңда» және т.б.

Дербес қимыл-қозғалыс әрекетін дамытуға арналған «Дыбыс арқылы тап», «Шарға дейін созыл», «Кедергілерден өт», «Затты ал», «Күн мен түн» ойындарын өткізуге болады.

Балалармен «Кім қалай дабыстайды?», «Кім шақырды, тап!» тіл дамытуға арналған ойындар, «Шарды үрле» атты дем алу жаттығуларын ұйымдастыру. Пейзаж, натюморт, портрет жанрларымен суреттерді қарастыру. Үлкендердің көмегімен «Төлдерін тап және ата» дидактикалық ойынын ойнау. Балаларға арналған: дүкен, ойыншық, отбасы, бақша жемістері, орман, көл, бассейн, үй және дала жануарлары мен олардың төлдері, үй құстары, гүлдер, сонымен бірге құмырсқа, көбелек, ара сияқты жәндіктер туралы кітапшаларды қарастыру.

«Алақай», «Бесік жыры», «Әлди-әлди», «Түлкі», «Шырша», «Қыс», «Қоян», «Қонжық», «Доп», «Жаңбыр» өлеңдерін жатқа айтуға үйрету.

«Бауырсақ», «Шұбар тауық», «Шалқан», «Түлкі мен тауық», «Үш аю» атты ертегілерді тыңдап сахналауға баулу.

Түрлі пішіндер мен пирамидаларды құрастыру. Саңырауқұлақ, түрлі пішінді дөңгелек, үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұрыштардың жапсырмаларын қолдану. Қораптағы тиісті саңлауларға заттарды орналастыру.

М. Монтессоридің ұсақ қол қимылдарына арналған материалдармен жұмыс істеуге үйрету, жеке бас гигиенасына қажетті заттарды қолдануға үйрету сулық, сүлгі, сабын, тарақ және т.б. Заттардың көлемі мен түсіне қарай: қызыл кесе, ақ табақ, сары кесе байланыстырып айту дағдыларын қалыптастыру.

Көкөністер, жемістер, үй және жабайы жануарлар мен құстар, ойыншықтар, өсімдіктер, ауа-райы, көңіл-күй туралы қима қағаздарының топтамаларымен таныстыру. Үлкендердің басшылығымен бала «Жұбын тап», «Қай ағаштың жемісі», «Түстерді таңдап ал», «Ұқсас ыдысты, киімді, ойыншықты тап», «Ауа-райына, мезгілге қарай қуыршақты киіндір» атты дидактикалық ойындарда белгілі тапсырмаларды орындайды.

Үлкендердің көмегімен және өздігінен түрлі пішіндегі шығыршықтардан мұнара құрастырады, ұсақ және ірі материалдардан көліктерге арнап көпір, ұсақ және ірі қуыршақтарға арнап жиһаз, түрлі қақпалар мен жолдарды құрастырады.

Балалардың жеке ықыластарын, көңіл-күйлері мен қабілеттерін ескере отырып күннің бірінші және екінші жартысында «Орманда», «Алаңқайда», «Поезда», «Қонақта» сюжеттік-рөлдік ойындарын ұйымдастыру. Тұрмыстық сипаттағы ойындарды ойнау: ас үй, емдеу орталығы, сұлулық салоны, сауда қатары.

Серуендеу кезінде құстарға, олардың балапандарына қамқорлығына бақылау жүргізу. Жатын бөлмесінде балалардың бір-біріне өзара көмек жағдайларын құру: киімдерін кию және шешу, түймелерін тағу, бау байлау, төсек орындарын жиыстыру. Жұппен, қатар және кіші топтарда ойын дағдыларын қалыптастыру.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. РҚ МЖЖБС 1.001-2009. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпы міндетті білім беру стандарты. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту. Негізгі ережелер.

2. Типовая программа воспитания и обучения в детском саду. Алма-Ата: «Мектеп». 1988

3. Б. Баймұратова, М. Сәтімбекова, Ф. Ниязбекова және т.б. Балбөбек. Қазақ балабақшаларына арналған бағдарлама. Алматы, 2006.

4. Г.Г. Григорьева, Н.П. Кочетова, Д.В. Сергеева и др. – 4-е изд., перераб. – М.: Просвещение, 2001.-253 с.

5. Журнал «Дошкольное воспитание». №2/2009.

6. С. Кенжеахметұлы. Традиции и обряды казахского народа. Алматы: 2004

7. В.А. Шишкина, М.Н. Дедулевич. Двигательное развитие детей раннего возраста. –– 2006.

8. Е.А. Панько, Т.В. Поздеева. Дошкольное учреждение – семья: вместе развиваем способности и одарённость ребёнка. - М.: Издательство «Белый ветер», 2004.

9. Н.М. Аксарина. Воспитание детей раннего возраста. – М.: 1997.

10. Т.Г. Визель. Аномалии речевого развития ребенка. – М.:1995.

11. Г.Г. Григорьева, Г.В. Груба и др. Педагогика раннего возраста. – М.: 1998.

12. Г.И. Доман и др. Как развить интеллект ребенка. – М.: 1998.

13. О.С. Жукова. Как вырастить умного ребенка. СПб.: Издательский дом «Нева», 2004.

14. Л.М. Козырева. Развитие речи детей до 5 лет. Ярославль. Академия Развития.

15. М.Д. Ковригина. Сестра-воспитательница яслей и младших групп детских садов. М.: Медицина. 1977

16. Л.Н. Павлова. Раннее детство: развитие речи и мышления. – М.: 2000.