Сабақ мазмұнының мағынасын бейнелейтін негізгі кестелер, көмекші оқу-құралдары және т.б өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары

Латын афоризмдері

1. Exĭtus letālis - өліммен аяқталу.

2. Habĭtus aegrōti – аурудың жалпы жағдайы.

Бақылау сұрақтары:

1. «фобия» терминоэлементінің мағынасы.

2. –phrenia терминоэлементінің мағынасы.

3. «сезімталдық» қандай терминоэлементпен белгіленеді?

4. –philia терминоэлементі қандай мағына береді?

5. –xeno терминоэлементі оташылық терминдерде қандай мағына

береді?

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған

ТЕРМИНОЭЛЕМЕНТТЕР

Ветеринариялық пәндерді оқыту барысында қолданылатын терминдерді меңгеру мақсатында латын тілі оқытылады. Осы себепті ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді.

Студенттерді Емдеу əдістерін, патологиялық күйді білдіретін терминоэлементтермен таныстыру. Жаттығу жасау барысында осы терминоэлементтердің есте сақталуын арттыру.
Өткізілетін зертханалық сабақ тақырыбына байланысты дайындалуға сұрақтар:

Оқытушының сабақ алдында бұрын өткен және болатын сабақтар бойынша білім алушылардың оқу үлгерімін тексеру мақсатында әртүрлі сұрақтар қою. Бұнда негізінен латын тілінің сөз құрылымындағы граматикалық катергориялар мен латындық терминдерді жаттау немесе ойға сақтау қабілеттерін байқау мен латын тіліндегі афоризмдерді білуі тексеріледі. Сондай-ақ, өздігінен орындауға тиісті тапсырмаларды меңгеруі тексеріледі. Сонымен қатар білім алушылар тарапынан қойылатын сұрақтарды талқылау және түсіндіру бағытындағы сқрақ-жауап негізінде өткізіледі.

–iatria терминэлементінің –therapia терминоэлементінен айырмашылығы – «емдеу» мағынасында ғана қолданылып қоймай, медицинаның белгілі бір ауруларды емдейтін аумағы болып есептелуінде. Мысалы: фониатрия – дауыс аппараты қызметі бұзылуын емдейтін оториноларингология бөлімі.

Терминдерді салыстырыңдар: психотерапия – ауру ағзасына психикалық жолдармен емдік əсер ету жүйесі. Психиатрия – клиникалық медицинаның жүйке жүйесін емдейтін бөлігі.

plasia – терминоэлементі мүше, ұлпа, дене бөлігінің өсуін білдіреді.

Көбіне «дисплазии» терминоэлементі қолданылады. Мысалы: myelodysplasia - жұлын өсу аномалиясының жалпы атауы, аплазия ______________- мүше не дене бөлігінің туа бітті болмауы.

ptōsis – терминоэлементі жеке қолданыла береді, птоз – туа бітті не жүре пайда болған жоғарғы қабақтың салбырап кетуі (сонымен қатар, pseudoptosis – қабақтың жалған салбырап кетуі). Күрделі термин құрамында бұл терминоэлемент «қандай да бір мүшенің салбырауы, түсіп кетуі» деген мағына берді.

trophia терминоэлементі гректің trophē – қоректену, тамақтану сөзінен, дегенмен, бұл терминоэлемент ұлпа не мүше қоректену процесін емес, ұлпа, торша қоректенуі, зат алмасуы бұзылуының негізіндегі патологиялық күйді білдіреді. Бұл жерде дистрофияның түрлері мен атрофия туралы айтылып тұр.

Атрофия – қызметінің төмендеуі не нашарлауы салдарынан болатын мүше мен ұлпа салмағының жəне көлемінің кішіреюі; атрофия негізіне ұлпа қоректенуінің бұзылуы жатады.

Дистрофия – ағзаның созылмалы қоректенуінің бұзылуы салдарынан болатын, малдың өсуінің, иммунитетінің нашарлауымен сипатталатын паталогиялық күй.

cēle – соңғы терминоэлементі «грыжа, выпячивание» мағынасын береді.

Жарық (hernia) - тері астына, бұлшық ет арасына, қуыстарға тесік арқылы бір мүшенің не мүше бөлігінің шығып тұруы.

pnŏё – тыныс алудың патологиясы (dyspnŏё – ентігу). Ентігу – ауа жетіспеушілігімен, қиналып тыныс алумен сипатталатын, тыныс алудың жиілігінің, тереңдігінің жəне ырғағының бұзылуы.

Терминоэлементтер тізімі

Соңғы терминоэлементтер

Грек ТЭ Терминоэлементтер мағынасы

api- (лат.) Ара (араның уымен емдеу)

eu- Жақсы, қалыпты жағдайдағы (эйкапния)

irid(o)- Көздің құбылмалы қабағы (иридоцеле)

mis(o)- Жек көру (мизопедия)

orth(o)- Тік, жоғары қараған, дұрыс, қалыпты жағдайдағы (ортопедия)

oxy- оттегі (оксибаротерапия)

phon(o)- Дауыс, дыбыс (фониатрия)

phthisi(o)- туберкулез (фтизиатрия)

pseud(o)- жалған (псевдартроз)

psych(o)- психика (психиатрия)

splanchn(o)- Ішкі мүшелер (спланхнопексия)

thalass(o)- Теңіз, теңіз климаты (талассотерапия)

Соңғы терминоэлементтер

Грек ТЭ Терминоэлементтер мағынасы

-cēle жарық (гепатоцеле)

-iatria емдеу (психиатрия)

-kapnia көмір қышқыл газына қатысы бар (гиперкапния)

-plasia пайда болу, өсу, формалану ( ұлпа, мүше, дене бөлігі, ағза)

(аплазия)

-pnŏё тыныс алу (апноэ)

-ptōsis төмен түсу, салбырау (нефроптоз)

-therapia емдеу (баротерапия)

-trophia қоректену (торшалық, ұлпалық)

1. Терминдердің құрамын талдап, мағынасын түсіндіріңдер:

thalassotherapia, hyperplasia, glossoptōsis, orthopaedia, pseudoptōsis, hyperkapnia, craniodysplasia, mastocēle, apnŏё, eutrophia, orthoptĭca, hepatoptōsis, apiphobia, geriatria, hypnotherapia, nephroptōsis, iridectomia, myelodysplasia, cystocēle, psychiatria, amyotrophia, normokapnia, pseudostenōsis, bradypnŏё, onychatrophia, phoniatria, osteochondrodysplasia, coloptōsis, galactocēle, orthopnŏё, hydrocephalia, hemiatrophia

2. Терминдерді латын тілінде жазып, мағынасын түсіндіріңдер:

гипоплазия, мастоптоз, атрофия, мизопедия, гистероцеле, фтизиатрия, диспноэ, эйкапния, геронтопсихиатрия, гистероптоз, остеодисплазия, дистрофия, гиперпноэ, аниридия, педопсихиатрия, спланхноптоз, миелоцеле, гипокапния, хондродисплазия, тифлоптоз, гипертрофия, гастроцеле, олигопноэ, мегалоплазия, ортодонтия, псевдохолелитиаз, фтизиофобия, иридоцеле

3. Емдеудің əртүрлі түрін білдіретін терминдерді талдап, мағынасын түсіндіріңдер:

климатотерапия, гормонотерапия, диетотерапия, механотерапия, химиотерапия, магнитотерапия, радиотерапия, термотерапия, физиотерапия, оксибаротерапия, музыкотерапия, фармакотерапия, баротерапия, психотерапия, витаминотерапия, гемотерапия, гирудотерапия, пиротерапия

4. Төменде келтірілген сөздерден терминдер құраңдар:

1) мүшенің не дене бөлігінің туа бітті болмауы;

2) асқазанның төмен түсуі;

3) жоғарғы қысымдағы оттегімен ағзаны емдеу;

4) ентігу;

5) қорқу – теңізден қорқу;

6) психикалық емдеу əдістерімен емдеу (психологиялық);

7) диафрагманың төмен түсуі;

8) тік ішектің шығып тұруы;

9) ауруларды жəне қатерлі ісіктерді дəрілік заттардың көмегімен емдеу;

10) мүшенің қоректенбеу себебінен салмағы мен көлемінінің кішіреюі

5. Көп сөзді клиникалық терминдері қазақ тіліне аударыңдар:

neoplasma malignum dorsi linguae, neoplasma malignum coli transversi, neoplasma malignum ductus biliāris, mesotheliōma peritonaei; сarcinōma in situ labii, cavitatis oris et pharyngis; leukaemia lymphoblastĭca acūta, naevus melanocytĭcus extremitātis superiōris, neoplasma malignum ossium longōrum extremitātis inferiōris; neoplasma benignum ossium brevium extremitātis inferiōris; сarcinōma in situ hepătis, vesīcae felleae et ductus biliāris; panmyelōsis

acūta, melanōma in situ labii oris, myelofibrōsis acūta, neoplasma malignum mammae, neoplasma malignum intestīni tenuis metastatĭcum, neoplasma benignum trachēae

6. Көп сөзді клиникалық терминдері латын тіліне аударыңдар:

Таңдайдың қатерлі ісігі, плазмоторшалық лейкоз, асқазанның қатерсіз ісігі; ауыз қуысы, өңеш, асқазандағы карцинома in situ; еріннің меланоформды невусы, он екі елі ішектің қатерлі ісігі, бронх пен өкпенің in situ карциномсы, омыртқа бағанасының қатерлі ісігі, дененің меланома in situ, алдыңғы аяқ қысқа сүйектерінің қатерлі ісігі, созылмалы лимфоцитарлы лейкоз, өкпенің (екінші) қайталанған қатерлі ісігі.

7 . Балау атауларын латын тіліне аударыңдар:

1) асқазанның қатерлі ісігі;

2) өңештің карцинома in situ;

3) жіті моноцитарлы лейкоз;

4) ұйқы безінің қатерлі ісігі;

5) еріннің қатерсіз ісігі;

6) қабырғалардың, төстің қатерлі ісігі;

7) дененің меланоформды невусы;

8) дененің in situ меланомасы.
Сабақ мазмұнының мағынасын бейнелейтін негізгі кестелер, көмекші оқу-құралдары және т.б өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

Латын афоризмдері

1. Plenus venter nоn studet libenter – ... тамағы тоқтық, аздырар адам баласын

2. Symptomata inflammationis sunt – rubor, tumor, calor, dolor, functio laesa – қабынудың белгілері: қызару, ісіну, ыстық, ауру, қызметінің бұзылуы

Бақылау сұрақтары:

1. «Iatria» жəне «therapia» терминоэлементтерінің айырмашылығын

айтыңыз.

2. «Психиатрия» и «психотерапия» терминдеріне анықтама беріңіз.

3. «Ортопедия» терминінің мағынасы.

4. «Дисплазия» и «аплазия» терминдерінің мағынасы.

5. «Птоз» терминінің мағынасы.

6. «Атрофия» и «дистрофия» терминдерінің мағынасы.

7. «Жарық» терминінің мағынасы.

8. «Ентігу» терминінің мағынасы.

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған

«Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен №9 зертханалық сабақ

Ветеринариялық пәндерді оқыту барысында қолданылатын терминдерді меңгеру мақсатында латын тілі оқытылады. Осы себепті ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді.

Студенттерді химиялық элемент атауларымен таныстыру. Жаттығу жасау барысында осы терминоэлементтердің есте сақталуын арттыру.
Өткізілетін зертханалық сабақ тақырыбына байланысты дайындалуға сұрақтар:

Оқытушының сабақ алдында бұрын өткен және болатын сабақтар бойынша білім алушылардың оқу үлгерімін тексеру мақсатында әртүрлі сұрақтар қою. Бұнда негізінен латын тілінің сөз құрылымындағы граматикалық катергориялар мен латындық терминдерді жаттау немесе ойға сақтау қабілеттерін байқау мен латын тіліндегі афоризмдерді білуі тексеріледі. Сондай-ақ, өздігінен орындауға тиісті тапсырмаларды меңгеруі тексеріледі. Сонымен қатар білім алушылар тарапынан қойылатын сұрақтарды талқылау және түсіндіру бағытындағы сқрақ-жауап негізінде өткізіледі.

Оксидтердің, пероксидтердің, гидроксидтердің латын атаулары екі сөзден тұрады:

· Бірінші: ілік септігіндегі химиялық элемент атауы

· Екінші: сөз oxўdum, i n (оксид, окись), peroxўdum, i n (пероксид, перекись) немесе hydroxўdum, i n (гидроксид, гидроокись) атау септігінде

Мысалы:

· Zinci oxўdum - мырыш тотығы

· Aluminĭi hydroxўdum - алюминия гидроксиді

N.B.! Тотықтардың, пертотықтардың, гидрототықтардың аттары дəрілік зат формалары атауларынан кейін бас əріппен жазылады.

Мысалы:

КӨП КЕЗДЕСЕТІН КЕСІНДІЛЕР (5 БӨЛІМ)

№№

п/п

1. -benz- Бензол тобы бар Benzobarbitalum Benzotephum

2. -cyan- Синил қышқылы жəне оның туындылары Cyanocobalaminum Cyanidum

3. -fur(a)- Микробқа қарсы заттар Furazidinum Furazolinum

4. -hydr- Судың, сутегінің не гидрототығы тобының болуы Hydrocortisonum Hydrochlorthia-zidum

5. -naphth- Мұнай өнімдерінің негізіндегі препараттар Naphthalginum

Naphthazinum

6. -oxy- Оттегі жəне оның туындыларының болуы

Oxylidinum

Oxyfedrinum

7. -phosph- Фосфор жəне оның туындыларының болуы Phosphocreatinum Phosphoestrolum

8. -phtha(l)- фтал қышқылы туындыларының препараттары Phthalylsulfathiazolum

Phthalazolum

9. -phthor- Фтор жəне оның туындыларының препараттары Phthorothanum

Phthoracizinum

10. -sulf- күкірт жəне оның өнімдерінің препараттары Sulfadiazinum Sulfobarum

11. -thi- Тұз бен қышқыл атауларында күкірт атомының болуы Thioridazinum

Thiaminum

12. -yl- Көміртегі радикалының болуы Benzylpenicillinum Sulfacylum-natrium

13. -zid-, -zin-, -zol-, -az(a)-, -(a)zon- гетероциклдык қосылыстарда азот атомының болуы

Azathioprinum

Norsulfazolum

Sibazonum

Химиялық ақпарат беретін көп кездесетін кесінділер Латын химиялық терминдерінің орфографиясында жақсы бағыт алу үшін, жиілік кесінділер деп аталатын, көп қайталанатын грек түбірлерінің латын орфографиясын білу қажет. Фармацевтикалық препараттардың аттары бас əріппен жазылатынына көңіл бөлген жөн. Көп кездесетін кесінді

Этимология Химиялық информация Мысалдар hydr(o) Грек. hydor - су Сутегі, су не сутегі тобының болуы

Hydrogenium, i n

hydrochlorĭdum, i n

oxy Грек. oxys - қышқыл

Оттегі не оның қосылыстарының болуы

Oxylidīnum, i n

peroxўdum, i n

phthor(o) Грек. phthoros - бұзылу

Фтор қосылыстарының болуы Phthoracizīnum, i n

Phthorocortum, i n

thi Грек. theion - күкірт

Тиосол жəне тиоқышқыл атауларында күкірттің болуы

Thiopentālum, i n

Thiamīnum, i n

aeth Грек. aether - эфир Этил тобының болуы Aether, ĕris m

Aethazōlum, i n

Көп кездесетін кесінді

Этимология Химиялық информация Мысалдар meth Грек. methy - шарап

Метил тобының болуы Methylēnum, i n

Methylii salicỹlas

phen Грек. phaino - жарық қыламын

Фенил тобының болуы Phenacetīnum, i n

Phenobarbitālum, i n

benz араб. Benzoa- арамот шырыны

Бензол сақинасының болуы Benzohexonium, i n benzoĭcus, a, um

yl Грек. hyle - зат Көмір сутегі радикалдарының болуы

Benzylpenicillīnum, i n

salicylĭcus, a, um

Жаттығулар

1. Қазақ тіліне аударып, gen. sg. қойыңдар:

acĭdum acetylsalicylĭcum, Acĭdum lactĭcum, Acĭdum hydrocyanĭcum, Natrii salicỹlas, Atropīni sulfas, Kalii iodĭdum, Magnii oxўdum, Natrii sulfis, Aluminii hydroxўdum, Codeīni phosphas, Papaverīni hydrochlorĭdum, Bismuthi subnitras, Thiopentālum-natrium, Norsulfazōlum-natrium, Phenylii salicỹlas, Thiamīni bromĭdum, Coffeīnum-natrii benzōas.

2. Латын тіліне аударыңдар:

Күкіртсутегі қышқылы, никотин қышқылы, сірке қышқылы, фосфор қышқылы, натрий тиосульфаты, кальции глюконаты, кальций глицерофосфаты, күміс нитраты, сынап цианиді, магни пероксиді, натрии нитраты, барии сульфиді, калии арсениті, бензилпенициллин-натрий, этакридин лактаты, мырыш тотығы, кальции гидрототоғы, сутегіасқын тотығы, бензой қышқылы.

3. Препараттардың атауларындағы көп кездесетін кесінділердің орфографиясына көңіл аударыңдар:

феноксиметилпенициллин, бензодиксин, этакридин, сульфадимезин, метациклин, фенобарбитал, дезоксирибонуклеаза, гидрокортизон, фторокорт, оксилидин, дихлотиазид, тиамин, гексаметилентетрамин, фторацизин, сульфапиридазин, норсульфазол, этазол, эфир, метилсалицилат, бензилпенициллин-натрий.

4. Көп сөзді фармацевтикалық терминдерді латын тіліне аударыңдар:

Никотин қышқылының таблеткалары; спиртті эргокальциферол ерітіндісі; раствор кислоты борной в глицерине; таблетки «Цинкаскол»; раствор фурацилина для наружного употребления; мазь цинковая; пластырь свинцовый простой; таблетки кислоты ацетилсалициловой для детей; раствор камфоры и кислоты салициловой спиртовой; магния окись; вода свинцовая; гранулы листьев мать-и-мачехи; настой травы пастушьей сумки; драже «Ферроплекс»; таблетки «Микройод», покрытые оболочкой; свечи вагинальные с синтомицином; кислота ацетилсалициловая в таблетках; перекись водорода; раствор никотинамида в ампулах; таблетки «Никошпан»; раствор эргокальциферола в масле; раствор перекиси водорода разведенный; цинка окись; паста цинковая; раствор йода спиртовой; пластырь свинцовый сложный; даназол в капсулах; таблетки «Тансал»; кислота хлористоводородная разведенная; гранулы «Кальмагин» для детей; алюминия гидроокись; таблетки «Феррокал», покрытые оболочкой; суспензия кислоты глутаминовой; гранулы фуразолидона

5. Дəрілік зат атауларын латын тілінде жазып, жиілік кесінділердің мағынасын түсіндіріңдер:

бензобарбитал, адифенин, демокситоцин, алименазин, метандриол, триазолам, метилпреднизолон, мидазолам, тиоридазин, гидрокортизон, пентоксифиллин, сульфатиазол, бисакодил, триметадион, флуфеназин, бифоназол, сульфаметрол, гидроксикарбамид, метилсалицилат, бендазол, тиопроперазин, мебендазол, окситетрациклин, фитоменадион, фенирамин, строфантин, метилтестостерон, левомепромазин, омепразол, окситоцин, феноксиметилпенициллин, фенобарбитал

6. Латын тіліне аударып, gen. Sing. жіктеңдер:

Күміс нитраты, кальций хлориды, сынап йодиды, мыс сульфаты, висмуттың негізгі нитраты, натрий кофеин-бензоаты, фенилсалицилат, кодеин фосфаты, натрий нитриті, қоланың негізгі ацетаты, литий карбонаты

7. Латын тіліне аударып, сөздік формада жазыңдар:

бромид калий таблеткалары; майдағы ретинол ацетат ерітіндісі; гидрохлорид папаверин балауыздары; инъекция үшін натрий хлорид ерітіндісі; фосфат кодеин таблеткалары; бензоат натрий ұнтағы; рентген үшін барий сульфаты; натрий хлоридтің күрделі ерітіндісі

8. Сан есім қосымшаларын анықтаңдар:

Dimexīdum, tabulettae “Tetravitum”, Octadīnum, dragees “Hendevītum”,Trimecaīnum, Hexamedīnum, tabulettae “Decamevītum”, Dicaīnum, Pentoxylum, Trioxazīnum, tabulettae “ Panhexavītum”.

9. Қазақ тіліне аударыңдар:

1. Crystalli Methylēni coerulei in aqua bene solvuntur. 2. In succo gastrĭco acĭdum hydrochlorĭcum continētur. 3. Caute adhibēte acĭdum sulfurĭcum concentrātum. 4. Servāte Hydrogenii peroxўdum in vitris flavis loco frigĭdo et obscūro. 5. Sulfur elementum necessarium est organismi humāni. 6. Solutio Adrenalini hydrotartrātis pro injectionĭbus adhibētur. 7. Medĭci solutiōnem Oestradiōli dipropionātis oleōsam intra muscŭlos injiciunt. 8. Nulla regŭla sine exceptiōne. 9. Consuetūdo est altĕra natūra. 10. Ex ungue leōnem

10. Латын тілінде жазып шығыңдар:

вазоверин, ангинин, лидаза, теофедрин, фурацилин_______, галантамин, эритромицин, глюкоза, гидрокортизон, полицидин, хлороформ, формалин, поливитамин, цианизид, циклэстрол, ронидаза.
Сабақ мазмұнының мағынасын бейнелейтін негізгі кестелер, көмекші оқу құралдары және т.б өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

Оксидтердің, пероксидтердің, гидроксидтердің латын атаулары екі сөзден тұрады:

· Бірінші: ілік септігіндегі химиялық элемент атауы

· Екінші: сөз oxўdum, i n (оксид, окись), peroxўdum, i n (пероксид, перекись) немесе hydroxўdum, i n (гидроксид, гидроокись) атау септігінде Мысалы: · Zinci oxўdum - мырыш тотығы

· Hydrogenĭi peroxўdum - сутегі асқын тотығы

· Aluminĭi hydroxўdum - алюминия гидроксиді

N.B.! Тотықтардың, пертотықтардың, гидрототықтардың аттары дəрілік зат формалары атауларынан кейін бас əріппен жазылады.

Мысалы:

КӨП КЕЗДЕСЕТІН КЕСІНДІЛЕР (5 БӨЛІМ)

№№

п/п

1. -benz- Бензол тобы бар Benzobarbitalum

Benzotephum

2. -cyan- Синил қышқылы жəне оның туындылары Cyanocobalaminum

Cyanidum

3. -fur(a)- Микробқа қарсы заттар Furazidinum

Furazolinum

4. -hydr- Судың, сутегінің не гидрототығы тобының болуы Hydrocortisonum

Hydrochlorthia-zidum

5. -naphth- Мұнай өнімдерінің негізіндегі препараттар Naphthalginum

Naphthazinum

6. -oxy- Оттегі жəне оның туындыларының болуы Oxylidinum Oxyfedrinum

7. -phosph- Фосфор жəне оның туындыларының болуы Phosphocreatinum

Phosphoestrolum

8. -phtha(l)- фтал қышқылы туындыларының препараттары

Phthalylsulfathiazolum

Phthalazolum

9. -phthor- Фтор жəне оның туындыларының препараттары Phthorothanum

Phthoracizinum

10. -sulf- күкірт жəне оның өнімдерінің препараттары Sulfadiazinum Sulfobarum

11. -thi- Тұз бен қышқыл атауларында күкірт атомының болуы Thioridazinum

Thiaminum

12. -yl- Көміртегі радикалының болуы Benzylpenicillinum Sulfacylum-natrium

13. -zid-, -zin-, -zol-, -az(a)-, -(a)zon- гетероциклдык қосылыстарда азот атомының болуы

Azathioprinum

Norsulfazolum

Sibazonum

Химиялық ақпарат беретін көп кездесетін кесінділер

Латын химиялық терминдерінің орфографиясында жақсы бағыт алу үшін, жиілік кесінділер деп аталатын, көп қайталанатын грек түбірлерінің латын орфографиясын білу қажет. Фармацевтикалық препараттардың аттары бас əріппен жазылатынына көңіл бөлген жөн.

Көп кездесетін кесінді

Этимология Химиялық информация Мысалдар

hydr(o) Грек. hydor - су Сутегі, су не сутегі тобының болуы

Hydrogenium, i n

hydrochlorĭdum, i n

oxy Грек. oxys - қышқыл

Оттегі не оның қосылыстарының болуы

Oxylidīnum, i n

peroxўdum, i n

phthor(o) Грек. phthoros - бұзылу

Фтор қосылыстарының болуы Phthoracizīnum, i n

Phthorocortum, i n

thi Грек. theion - күкірт

Тиосол жəне тиоқышқыл атауларында күкірттің болуы

Thiopentālum, i n

Thiamīnum, i n

aeth Грек. aether - эфир Этил тобының болуы Aether, ĕris m

Aethazōlum, i n

Көп кездесетін кесінді

Этимология Химиялық информация Мысалдар

meth Грек. methy - шарап

Метил тобының болуы Methylēnum, i n

Methylii salicỹlas

phen Грек. phaino - жарық қыламын

Фенил тобының болуы Phenacetīnum, i n

Phenobarbitālum, i n

benz араб. Benzoa- арамот шырыны

Бензол сақинасының болуы Benzohexonium, i n

benzoĭcus, a, um

yl Грек. hyle - зат Көмір сутегі радикалдарының болуы

Benzylpenicillīnum, i n

salicylĭcus, a, um

Жаттығулар

1. Қазақ тіліне аударып, gen. sg. қойыңдар:

acĭdum acetylsalicylĭcum, Acĭdum lactĭcum, Acĭdum hydrocyanĭcum, Natrii salicỹlas, Atropīni sulfas, Kalii iodĭdum, Magnii oxўdum, Natrii sulfis, Aluminii hydroxўdum, Codeīni phosphas, Papaverīni hydrochlorĭdum, Bismuthi subnitras, Thiopentālum-natrium, Norsulfazōlum-natrium, Phenylii salicỹlas, Thiamīni bromĭdum, Coffeīnum-natrii benzōas.

2. Латын тіліне аударыңдар:

Күкіртсутегі қышқылы, никотин қышқылы, сірке қышқылы, фосфор қышқылы, натрий тиосульфаты, кальции глюконаты, кальций глицерофосфаты, күміс нитраты, сынап цианиді, магни пероксиді, натрии нитраты, барии сульфиді, калии арсениті, бензилпенициллин-натрий, этакридин лактаты, мырыш тотығы, кальции гидрототоғы, сутегіасқын тотығы, бензой қышқылы.

3. Препараттардың атауларындағы көп кездесетін кесінділердің орфографиясына көңіл аударыңдар:

феноксиметилпенициллин, бензодиксин, этакридин, сульфадимезин, метациклин, фенобарбитал, дезоксирибонуклеаза, гидрокортизон, фторокорт, оксилидин, дихлотиазид, тиамин, гексаметилентетрамин, фторацизин, сульфапиридазин, норсульфазол, этазол, эфир, метилсалицилат, бензилпенициллин-натрий.

4. Көп сөзді фармацевтикалық терминдерді латын тіліне аударыңдар:

Никотин қышқылының таблеткалары; спиртті эргокальциферол ерітіндісі; раствор кислоты борной в глицерине; таблетки «Цинкаскол»; растворфурацилина для наружного употребления; мазь цинковая; пластырь свинцовый простой; таблетки кислоты ацетилсалициловой для детей; раствор камфоры и кислоты салициловой спиртовой; магния окись; вода свинцовая; гранулы листьев мать-и-мачехи; настой травы пастушьей сумки; драже «Ферроплекс»; таблетки «Микройод», покрытые оболочкой; свечи вагинальные с синтомицином; кислота ацетилсалициловая в таблетках; перекись водорода; раствор никотинамида в ампулах; таблетки «Никошпан»; раствор эргокальциферола в масле; раствор перекиси водорода разведенный; цинка окись; паста цинковая; раствор йода спиртовой; пластырь свинцовый сложный; даназол в капсулах; таблетки «Тансал»; кислота хлористоводородная разведенная; гранулы «Кальмагин» для детей; алюминия гидроокись; таблетки «Феррокал», покрытые оболочкой; суспензия кислоты глутаминовой; гранулы фуразолидона

5. Дəрілік зат атауларын латын тілінде жазып, жиілік кесінділердің мағынасын түсіндіріңдер:

бензобарбитал, адифенин, демокситоцин, алименазин, метандриол, триазолам, метилпреднизолон, мидазолам, тиоридазин, гидрокортизон, пентоксифиллин, сульфатиазол, бисакодил, триметадион, флуфеназин, бифоназол, сульфаметрол, гидроксикарбамид, метилсалицилат, бендазол,тиопроперазин, мебендазол, окситетрациклин, фитоменадион, фенирамин, строфантин, метилтестостерон, левомепромазин, омепразол, окситоцин, феноксиметилпенициллин, фенобарбитал

6. Латын тіліне аударып, gen. Sing. жіктеңдер:

Күміс нитраты, кальций хлориды, сынап йодиды, мыс сульфаты, висмуттың негізгі нитраты, натрий кофеин-бензоаты, фенилсалицилат, кодеин фосфаты, натрий нитриті, қоланың негізгі ацетаты, литий карбонаты

7. Латын тіліне аударып, сөздік формада жазыңдар:

бромид калий таблеткалары; майдағы ретинол ацетат ерітіндісі; гидрохлорид папаверин балауыздары; инъекция үшін натрий хлорид ерітіндісі; фосфат кодеин таблеткалары; бензоат натрий ұнтағы; рентген үшін барий сульфаты; натрий хлоридтің күрделі ерітіндісі

8. Сан есім қосымшаларын анықтаңдар:

Dimexīdum, tabulettae “Tetravitum”, Octadīnum, dragees “Hendevītum”, Trimecaīnum, Hexamedīnum, tabulettae “Decamevītum”, Dicaīnum, Pentoxylum, Trioxazīnum, tabulettae “ Panhexavītum”.

9. Қазақ тіліне аударыңдар:

1. Crystalli Methylēni coerulei in aqua bene solvuntur. 2. In succo gastrĭco acĭdum hydrochlorĭcum continētur. 3. Caute adhibēte acĭdum sulfurĭcum concentrātum. 4. Servāte Hydrogenii peroxўdum in vitris flavis loco frigĭdo et obscūro. 5. Sulfur elementum necessarium est organismi humāni. 6. Solutio Adrenalini hydrotartrātis pro injectionĭbus adhibētur. 7. Medĭci solutiōnem Oestradiōli dipropionātis oleōsam intra muscŭlos injiciunt. 8. Nulla regŭla sine exceptiōne. 9. Consuetūdo est altĕra natūra. 10. Ex ungue leōnem

10. Латын тілінде жазып шығыңдар:

вазоверин, ангинин, лидаза, теофедрин, фурацилин_______, галантамин, эритромицин, глюкоза, гидрокортизон, полицидин, хлороформ, формалин, поливитамин, цианизид, циклэстрол, ронидаза.

«Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен №10 зертханалық сабақ