Сабақ мазмұнының мағынасын бейнелейтін негізгі кестелер, көмекші оқу-құралдары және т.б

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған

«Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен № 13 зертханалық сабақ
Тақырыбы: Латын афоризмдеріне арналған cөзжұмбақ. Сұрақтар
Сабақ мақсаты:

Ветеринариялық пәндерді оқыту барысында қолданылатын терминдерді меңгеру мақсатында латын тілі оқытылады. Осы себепті ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді.

Оқытушының сабақ алдында бұрын өткен және болатын сабақтар бойынша білім алушылардың оқу үлгерімін тексеру мақсатында әртүрлі сұрақтар қою. Бұнда негізінен латын тілінің сөз құрылымындағы граматикалық катергориялар мен латындық терминдерді жаттау немесе ойға сақтау қабілеттерін байқау мен латын тіліндегі афоризмдерді білуі тексеріледі. Сондай-ақ, өздігінен орындауға тиісті тапсырмаларды меңгеруі тексеріледі. Сонымен қатар білім алушылар тарапынан қойылатын сұрақтарды талқылау және түсіндіру бағытындағы сқрақ-жауап негізінде өткізіледі.

2.Ars … vita brevis.

3…. non onus sed beneficium est.

4.Homo … lupus est.

5…. мater.

6.Aquila … non captat.

7.Nulla dies … linea.

8.Non … sed vitae discimus.

9.Per … ad astra.

10.Amicus … sed magis amica est veritas.

11.Si vis … para bellum.

12.Gogito … sum.

13…. et studio.

14…. Sanat medicus curat morbus.

15…. Sine litteris mors est.

16.Eruditio … optima est.

17.Scientia … est.

18.Labor … visit.

19.De … aut bene aut nihil.

20…. Lectio ingenium.

10 12

11

2 16 18

3

17

5 20

7

8

9
Сабақ мазмұнының мағынасын бейнелейтін негізгі кестелер, көмекші оқу-құралдары және т.б

«Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен №14 зертханалық сабақ

Ветеринариялық пәндерді оқыту барысында қолданылатын терминдерді меңгеру мақсатында латын тілі оқытылады. Осы себепті ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді.

Оқытушының сабақ алдында бұрын өткен және болатын сабақтар бойынша білім алушылардың оқу үлгерімін тексеру мақсатында әртүрлі сұрақтар қою. Бұнда негізінен латын тілінің сөз құрылымындағы граматикалық катергориялар мен латындық терминдерді жаттау немесе ойға сақтау қабілеттерін байқау мен латын тіліндегі афоризмдерді білуі тексеріледі. Сондай-ақ, өздігінен орындауға тиісті тапсырмаларды меңгеруі тексеріледі. Сонымен қатар білім алушылар тарапынан қойылатын сұрақтарды талқылау және түсіндіру бағытындағы сқрақ-жауап негізінде өткізіледі.

1.Алоэ

3.Арника

11.Сыңғақ итшомыр

12.Қабық

13.Гүл

5.Эвкалипт

6.Ақ қайың

7.Меруертгүл

8.Сыңғақ итшомыр

9.Арша

15.Жеміс

17.Шөп

19.Тамырсабақ

20.Тұқым

2

1

6 3

5

9

13

7

16 11

20 12

14

15

СӨЗЖҰМБАҚТАР ШЕШІМІН АЙТУ.

«Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен №15 зертханалық сабақ

Ветеринариялық пәндерді оқыту барысында қолданылатын терминдерді меңгеру мақсатында латын тілі оқытылады. Осы себепті ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді.

Оқытушының сабақ алдында бұрын өткен және болатын сабақтар бойынша білім алушылардың оқу үлгерімін тексеру мақсатында әртүрлі сұрақтар қою. Бұнда негізінен латын тілінің сөз құрылымындағы граматикалық катергориялар мен латындық терминдерді жаттау немесе ойға сақтау қабілеттерін байқау мен латын тіліндегі афоризмдерді білуі тексеріледі. Сондай-ақ, өздігінен орындауға тиісті тапсырмаларды меңгеруі тексеріледі. Сонымен қатар білім алушылар тарапынан қойылатын сұрақтарды талқылау және түсіндіру бағытындағы сқрақ-жауап негізінде өткізіледі.

2.Ұрт

4.Аңқа

6.Жұмыршақ

7.Қатпаршақ

8.Ұлтабар

9.Бауыр

10.Ұйқы безі

12.Көмекей

13.Кеңірдек

14.Өкпе

16.Несеп ағар

17.Ен

18.Жұмыртқалық

20.Жатыр

22.Бастапқы бүйрек

23.Аралық бүйрек

24.Тұрақты бүйрек

25.Мес қарын

2 10

16

11

3 12

13

5

9

17 8

#

15

21 25

23

4 Анатомиялық терминология бөліміне арналған cөзжұмбақ.

2

3

5

6

8

9

11

15 12

14

16

18

19

21

22

23

24

1.Артқы аяқ

2.Жамбас қуысы

3.Жамбас

5.Сербек

7.Бөксе сызығы

8.Шат сүйек

9.Ортан жілік

10.Ортан жілік мойны

11.Жілік басы шұңқыры

12.Шонданай сүйек

13.Орталық тілерсек сүйек

14.Асықты жілік

15.Сирақ сүйек

16.Тобық

17.Шыбық сүйек

18.Жілік басы

19.Тілерсек

20. V тілерсек сүйек

21.Асық мойны

22.Өкше төмпегі

24.Өкше

24.Өкше

5-Төменде келтірілген сөзжұмбақтың ішінен зат есімдерді тауып, ілік септігінде

жазып шығыңдар

s c a p u l a j v s a

j g а р г в d h a a k

g s a n g u i s g c d

i f h u f r l v i r g

t b h v g i a h n a y

r h y u r n e w a l e

a c v y u a g v n е r

c u t e r u s m s f

h k u m n b d a b s b

e a b v b n m u z n m

a r e t b n v n x h a

w a r t e r i a v p l

q f c h j k t k f h l

s t u a i g a q u a u

j a l c v b w v g r j

o c u l u s s f j y i

w a m g g v i o j n g

a p v d d a r h f x v

g u a s a v b o g t z

d t d r b b n о s r x

h g h f d e n s i n z

r r t y o h a s n v z

a p u l m o s i u s a

t t j k e r u s s a n

e r t y n g s s f i e

m e d u l l a g s c r

e t i e w v b n m c v

158

r w g i n v a g a v u

h g t f d s e t a v o

f n u b n y r t y l

c o s t a r e a h t t

y y t r e w b i e r y

a y h j k l r y p e k

p l e u r a u j a u e

t t u m o r j r

y a q w c x r u i a u

Жауаптар:

3.1

1.legit

3.Labor

5.Alma

7.Sine

9.Aspera

11.Pacem

13.Opera

15.Vita

17.Potentia

18.Omnia

19.Mortius

20.Alit

3.2

2.Althaea

3.Arnica

4.Beuatonna

5.Eukaliptus

6.Betulla

7.Convallaria

8.Frangular

9.Funiferus

10.Guercus

11.Ficirus

12.Cortex

13.Flos

14.Folium

16.Gemma

18.Radix

20.Semen

1.Lаbia

3.Pharynx

4.Nasopharynx

5.Oesphagus

6.Reticulum

7.Omasum

9.Hepar

11.Nasus

13.Trachea

14.Pulmones

15.Nephros

16.Ureter

17.Testis

18.Ovarium

19.Vagina

20.Uterus

21.Epididymis

22.Pronephros

23.Mesonephros

24.Metanephros

25.Rumen

1.membra

3.coxae

5.tuber coxae

6.tuber sacrale

7.linea glutae

8.os pubis

9.os femoris

10.collum femorius

11.fovea copitis

12.os ishii

13.os tarsi centrale

14.tibia

15.skeleton cruris

16.patella

17.fibulla

18.caput femoris

19.ossa tarsi

20.os tarsi quintum

21.collum

22.tuber calcanei

23.eminentia iliopubica

25.sulcusextensorti

24.calcis

25.sulcusextensortius

3.5

2. қан

4. артерия

5. көз

6. өкпе

8. су

10. қабырға

11. тері

12. плевра

13. ісік

14. құйымшақ

15. зəр

16. қынап

18. өмір

20. сүйек

21. саусақ

22. ми

24. бауыр

25. жүйке

26. құрсақ

1. Латын тілі жəне оның қысқаша тарихы. Латын тілі өркендеу жəне құлдырау дəуірлері.

2. Латын əліппесінің əріптерін атаңыз. Дауысты жəне дауыссыз дыбыстар.

3. j əріпі жəне дауысты дыбыстардың айтылуы.

4. Дауыссыз дыбыстардың айтылуы Дифтонгтардың айтылу ерекшеліктері.

5. Дауыссыздардың айтылуы, мысалдар С əрпінің Ц жəне К болып айтылуының ерекшеліктері.

6. S жəне Qu əріптерінің айтылу ерекшеліктері, мысалдар.

7. Ngu ,Ti, Su əріптерінің тіркестерінің ерекшеліктері, мысалдар.

8. Ch, ph, rh, th дауыссыздарының айтылуы жəне sch əріптерінің тіркестерінің ерекшеліктері, мысалдар.

9. Латын тіліндегі буынға бөлу тəртіптері Екпін қандай буындарға қойылады?

10. Буындағы дауысты қандай жағдайда қысқа болады? Буындағы дауысты қандай жағдайда созылыңқы болады?

11. Ветеринариялық терминология. Термин, номенклатура.

12. Терминдегі анықтауыш.

13. Зат есімнің категориялары.

14. Латын тіліндегі септеулер.

15. Зат есімнің сөздік формасы.

16. Зат есімнің түбірін табу.

17. nom. sg. и gen. sg.жəне nom. pl. и gen. pl. зат есімдердің 1-5 септеудегі кестесі:

18. Сын есемдердің зат есімдермен үйлесімі. Мысалдар.

19. Сын есімдерді зат есімдермен үйлестірген кездегі реттік іс-əрекеттер. Мысалдар.

20. Сын есімнің грамматикалық категориялыры мен сөздік формасы.

21. Сын есімнің 1-2 жіктелінуі жəне сөздік формасы.

22. 3 жіктеудің сын есімдері жəне олардың сөздік формасы мен түбірі.

23. Сөз түбіріне жалғанатын –ul, -cul, -ol жұрнақтарының мағынасы.

24. Сын есімнің шырайлары. Салыстырмалы шырай, күшейтпелі шырай.

25. Латын тіліндегі етістіктер жіктелуі, бірінші жіктеу – signare – белгілеу, екінші жіктеу - miscere – араластыру, үшінші жіктеу - dividere – бөлу, төртінші жіктеу - audire – тыңдау.

26. Бұйрық рай (Imperativus).

27. Латын етістігінің негізгі тұлғалары мен түбірлері.

28. Латын тілінде сан есімдердің қандай түрлері бар? Есептік сан есімдер қалай жасалады?

29. Терминоэлемен дегенді қалай түсінесіз? Көп сөзді латын клиникалық терминолгиясы туралы түсінік.

30. Құрамы жағынан ТЭ қандай болып келеді? ТЭ бір мағынаны беру үшін жеке қолданыла ма?

31. Түбірлі ТЭ, мысалдар. Соңғы ТЭ, мысалдар.

32. -algia и –odynia –uria, aemia?ТЭ мағынасы?

33. –rrhoea, -rrhagia, –pathia ТЭ мағынасы?

34. ТЭ –ia-ға аяқталуы, мағынасы? ТЭ қалай қосылады?

35. “-scopia” терминоэлемент қандай зертеу əдістерін білдіреді?

36. “-gramma” “-graphia” терминоэлементтерінің арасында қандай айырмашылық бар?

37. Қанда формалық элементтердің көбейіп не төмендеуі.

38. «Көлемі бойынша үлкен», «көлемі бойынша кіші», «сан жағынан көп», «сан жағынан аз» терминоэлементтерді атаңыздар.

39. vasographia и angiographia, mammographia и mastographia терминдерінің айырмашылығы?

40. Анатомиялық структуралардың аттарынан алынған терминоэлементтердің мағынасын түсіндіріңдер: septo- (septum), atrio- (atrium), colo- (colon), hepato- (hepar), oesophago- (oesophagus), laryngo- (larynx), tracheo- (trachea), gastro- (gaster), pharyngo- (pharynx), thoraco- (thorax), pleuro- (pleura).

41. –tomia, ectomia, -stomia, -stŏma терминоэлементтерінің мағынасын түсіндіріп бер?

42. «стома», «қаяу, іріңді өзек (свищ)», «анастомоз» терминдерінің айырмашылығы қандай?

43. «фобия», «phrenia», терминоэлементінің мағынасы.

44. «сезімталдық», «philia» терминоэлементінің мағынасы.

45. –pexia жəне –dĕsis терминоэлементтерінің айырмашығы қандай?

46. Екі терминнің қайсысы дұрыс жəне неге: megalosplenia – splenomegalia.

47. peri- para –префиксі бар қандай қабыну атауларының қосымша мағынасы бар?

48. «гематома», «скотома», «глаукома», «склерома», «трахома» термин дерінің мағынасы?

49. –ōsis терминоэлементі бар ісік атауларының мағынасы?

50. –lĭth(us) жəне -lithiăsis терминоэлементтеріне аяқталатын терминдердің айырмашылығы қандай?

51. hypertonia жəне hypertension терминдерінің айырмашылығы қандай?

52. «биопсия», «өліеттену», түсінігіне анықтама беріңіз.

53. «стеноз» түсінігіне анықтама беріңіз.

54. «склероз» «стаз» «спазм» түсінігіне анықтама беріңіз.

55. –iatria и –therapia терминоэлементтерінің айырмашылығын айтыңыз.

56. «атрофия», «дистрофия» терминдерінің мағынасы.

57. «ортопедия», «дисплазия» и «аплазия» терминдерінің мағынасы.

58. «фобия», «philia» терминоэлементінің мағынасы.

59. –phrenia терминоэлементінің мағынасы

60. «сезімталдық» қандай терминоэлементпен белгіленеді?

61. –«этиология» жəне «патогенез» терминдеріне анықтама беріңіз

62. «-циллин-», «-циклин-», «-мик-», «-мицин-», «-мент-», «-пир-» жиілік кесінділер мағынасы.

63. «маляция» терминінің мағынасы.

64. эксцизия, резекция, экстирпация, ампутация, катетеризация терминдерінің мағынасын түсіндіріп беріңдер.

65. «Бір аяқтың жансыздануы», «екі аяқтың жансыздануы», «үш аяқтың жансыздануы», «төрт аяқтың жансыздануы», «дененің бір жартысының жансыздануы» мағынасын білдіретін терминдерді атаңыздар.

66. «Дəрілік зат», «дəрілік зат формасы», «дəрілік препарат» түсініктеріне анықтама бер.

67. Фармацевтикалық атауларда бас əріппен жəне жай əріппен жазылу ережелері.

68. Дəрілік өсімдікердің негізгі бөліктерін атаңдар.

69. Дəрілік зат формаларының негізгі топтары жəне оларға жататын дəрілік зат формаларының сөздік формасын атаңдар.

70. Дəрілік заттардың көбі латын тілінде қандай родқа (тектік түрге) жəне жіктеуге жатады?

71. Рецептурада «қалау, бұйрық» мағынасында қолданылатын етістіктің қандай формалары бар?

72. fiĕri етістігінің рецептурадағы ерекшеліктері?

73. Дəріні тез жіберу, дəріні бірнеше рет қайталап жіберу керек болса, дəрігер қандай қосымша қоса алады?

74. Recĭpe сөзінен кейін дəрілік зат қандай септеуде жазылады?

75. Дəрілік заттардың мөлшері қалай жазылады?

76. Ресми жəне магистральді рецепт деген не?

77. Рецепт құрамы?

78. Сұйық жəне жұмсақ дəрілік зат формаларының ілік септігіндегі атаулары?

79. Рецепт құрамына қарай қалай бөлінеді?

80. Табыс септігі қандай дəрілік зат формаларын жазғанда қолданылады?

81. Химиялық элементтер атаулары қандай жіктеуге жатады?

82. А) оксид; б) пероксид; в) гидроксид атаулары қалай пайда болады?

83. Тұз атауларының структурасы қандай?

84. Мөлшерленген жəне мөлшерленбеген рецепт түрлері?

85. Калий жəне натрии органикалық тұздарының атаулары қалай пайда болады?

86. Ерітінділердің түрлері латын тілінде.

87. Рецептурада бұйрық рай жекеше түрдің екінші жағында қолданылатын сөздер

88. Эмульсий дайындағанда қандай майлар қолданылады?

89. Дəрілік өсімдіктер жəне олардың бөлшектерінің латын атаулары

БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАР ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ
1 Латын-Грек тілінің тарихы. Көне жазба ескерткіштері;

2 Медицина және ветеринария тарихындағы латын тілінің маңызы;

3 Терминоэлементтер, деонтология. Латын афоризмдері;

4Анатомиялық терминология негізіндегі латын, грек тектік сөзжасам;

5 Анатомиялық қиысымды анықтауыш;

6 Анатомиялық қиысымсыз анықтауыш;

7 Клиникалық термионологиядағы латын және грек тілдік сөзжасам;

8 Клиникалық терминоэлемент;

9 Фармакологиялық терминология негізіндегі сөзжасам;

10 Шипаұсынымдық терминдер және сөзжасам;

11 Латын тілінің граматикасы; Латын тіліндегі афоризмдер, префикстер;

12 Анатомиялық терминологиялық сөздік;

13 Клиникалық терминологиялық сөздік;

14 Фармакологиялық терминологиялық сөздік;