Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі тараз мемлекеттік педагогикалық

21 
 
Отбасылық
 
өмір
 
қалыбы,
 
көбінесе
 
ұлттық
 
дәстүрлер  мен  әдет
-
ғұрыптарға
 
сүйенеді
 
(үлкендерді
 
қадірлеу,
 
отбасын
 
қамтамасыз
 
ету
 
оның
 
басшысы
 
ретінде
 
толықтай
 
ер
 
адамға
 
жүктеледі, 
туысқандарды
 
қадірлеп,
 
құрметтеу).
 
Отбасының
 
ішкі
 
мәселелері
 
отбасы
 
мүшелерінің
 
өзара
 
келісімі
 
бойынша
 
шешіледі.
 
Егер
 
ол
 
мәселе
 
кәмелетке  толмағандардың
 
мүдделеріне
 
қатысты
 
болса,
 
оны
 
шешуге
 
балалар
 
да
 
қатыстырылады.
 
Құқықтық
 
нормаларға
 
араласу
 
отбасылық
 
қатынастар бұзылғанда
 
қажет.
 
Жеке
 
басылық
 
қатынастармен
 
салыстырғанда
 
отбасылық
 
мүліктік
 
қатынастар
 
құқық
 
арқылы
 
егжей
-
тегжейлі
 
реттеледі,
 
өйткені
 
бұл
 
қатынастардың
 
объектісі
 
материалдық
 
игілік
 
болып
 
табылады.
 
Отбасылық
 
құқық
 
азаматтық
 
құқықпен
 
тығызь 
байланысты.  Мәселен,
 
отбасылық
 
құқықпен  реттелмеген  отбасы 
мүшелерінің  арасындағы  мүліктік  және  жеке  мүліктік  емес 
қатынастарды  реттеуге  азаматтық  заңнама  қолданылады,  өйткені  ол 
отбасылық  –
 
некелік  қатынастардың  мәніне  қайшы  келмейді.
 
Қалай
 
десек  те
 
ата
-
ананың
 
өз
 
ұрпағы
 
алдындағы  міндеттері  мен  құқықтарын 
ешкім  бөліп  атқармақ  емес.  Отбасындағы
 
ата
-
анаға  өздері  өмірге 
әкелген  баласы  үшін  қаншалықты  жауапкершілік  жүктелетіндігі 
елімізде заң жүзінде қарастырылған.
 
ҚР
 
бірқатар  заңнамаларында  ата
-
атаның  бала  тәрбиесіндегі 
міндеттері  және
 
өз
 
міндеттерін
 
орындамағаны
 
үшін
 
жауапкершілік
 
қарастырылған
. 
Неке және отбасы туралы Кодексінде
 
(26.12.2011ж.)
 70-
бап.
 
 
Ата
-
аналардың
 
баланы
 
тәрбиелеу
 
және
 
оған
 
білім
 
беру
 
жөніндегі 
құқықтары
 
мен
 
міндеттері:
 
1.  Ата
-
аналар  өз  баласының  денсаулығына  қамқорлық  жасауға 
мiндеттi.
 
2.  Ата
-
аналардың  өз  баласын  тәрбиелеуге
 
құқығы  бар  және  осыған 
міндетті.  Ата
-
аналардың  барлық  өзге  адамдар  алдында  баласын 
тәрбиелеуге басым құқығы
 
бар.
 
Бала  тәрбиелеушi  ата
-
аналар  оның  дене  бітімі,  психикалық, 
адамгершілік  жағынан  және  рухани  дамуына  қажеттi  өмiр  сүру 
жағдайларын қамтамасыз ету
 
үшін
 
жауаптылықта
 
болады.
 
3.  Ата
-
аналар  баласының  міндетті  орта  білім  алуын  қамтамасыз 
етуге міндетті.
 
Ата
-
аналардың  бала  жалпы  орта  білім  алғанға  дейін  оның  пікірін 
ескере отырып,
 
білім беру
 
ұйымын және
 
баланың оқу нысанын таңдауға 
құқығы
 
бар.
 
71-
бап.  Ата
-
аналардың  баланың  құқықтары мен 
 
мүдделерін қорғау 
жөніндегі құқықтары мен міндеттері
 

22 
 
1. 
Ата
-
аналар  өз  баласының  заңды  өкiлдерi  болып  табылады  және 
арнайы өкiлеттiктерсiз кез келген жеке және заңды тұлғаларға қатысты, 
оның iшiнде соттарда
 
оның
 
құқықтары
 
мен
 
мүдделерiн
 
қорғайды.
 
2. 
Егер
 
қорғаншылық
 
немесе
 
қамқоршылық
 
жөніндегі
 
функциялард
ы
 
жүзеге
 
асыратын
 
орган
 
ата
-
аналар
 
мен
 
баланың
 
мүдделерi
 
арасында
 
қайшылықтар
 
барын
 
анықтаса,  ата
-
аналар  өз  баласының  мүдделерiн 
бiлдiруге
 
құқылы
 
емес.  Ата
-
аналар
 
мен
 
баланың
 
арасында
 
келiспеушiлiктер
 
болған
 
жағдайда,
 
қорғаншылық
 
немесе
 
қамқоршылық
 
жөніндегі
 
функцияларды
 
жүзеге
 
асыратын
 
орган
 
бала
-
ның  құқықтары 
мен мүдделерiн
 
қорғау
 
үшiн өкiл
 
тағайындауға
 
мiндеттi.
  
Егер  ата
-
аналар  балаға  қатысты  ата
-
ана құқықтарынан айрылған
 
не 
олар шектелген жағдайда, баланың мүдделерін білдіруге құқылы емес.
 
Қазақстан
 
Республикасының  «Білім  беру»  туралы  Заңында    ата
-
аналардың  өз  балаларына,  қамқорлыққа  алынған  балаларға  қамқор 
заңды  өкілдер
-
қамқоршылардың  алдындағы  тәрбиелеу  мен  білім  беру 
жөніндегі құқықтары мен міндеттері айтылады
. 
Ата
-
аналар және өзге де 
заңды өкілдері:
 
1.Балаларға  өмір  сүруі  мен  оқуы  үшін  салауатты  және  қауіпсіз 
жағдайлар
 
жасауға,  олардың
 
интеллектуалдық
 
және
 
дене
 
күшін 
дамытуын,
 
адамгершілік
 
жағынан
 
қалыптасуын
 
қамтамасыз
 
етуге;
 
2. 
Бес
 
(алты)
 
жасында
 
балалардың
 
мектепке
 
барар
 
алдындағы
 
дайын
дығын  қамтамасыз  етуге,  ал  алты  (жеті)  жастан  бастап  жалпы  білім 
беретін мектепке беруге;
 
3.Білім беру ұйымдарымен ынтымақтастық жасауға; балалардың оқу 
орнына баруын қамтамасыз етуге міндетті (38 бап.)
 
Неке
 
мен
 
отбасын
 
қорғау.
  
Неке
 
мен
 
отбасын
 
қорғау
 
екі
 
түрде
 
жүзеге
 
асырылады:
 
юрисдикциялық 
және
 
бейюрисдикциялық.
 
Біріншісінде
-
отбасының
 
құқығы
 
бұзылған
 
немесе дауланатын құқықты 
қорғау  жөніндегі  өкілетті  мемлекеттік  органдарды  қарастыру  арқылы 
жүзеге асырылады.
 
Бұлар
 
сот, прокурор, азаматтық хал актілерін тіркеу 
(АХАТ) 
органдары,
 
қамқоршылық
 
органдары,
 
ішкі 
істер 
органдары.
 
Екінші түрі –
 
отбасының құқықтары мен мүдделерін қорғау 
жөніндегі  азаматтар  мен  ұйымдардың  іс 
- 
әрекеттері.
 
Азаматтар
 
бұл
 
әрекеттерді
 
мемлекеттік органдардан көмектесуді өтінбей
-
ақ өздері іске 
асырады.
 
Мұндай
 
іс
  - 
әрекеттерді  –
 
құқығын  өзі  қорғау  деп  атайды. 
Мысалы,  құқығы  бұзылған  баланың  ата
-
анасы  тәртіп  бұзушы  баланың 
ата
-
анасымен  кеңесіп,  оған  кешірім  сұрауға  ұсыныс  жасайды  және 
т.б.
 
Сот  арқылы  қорғау  –
 
отбасы  құқығын  қорғаудың  бір  түрі  болып 
табылады.  Бұл  істе  прокуратура,  ішкі  істер  органдары,  АХАТ 
органдары, тәрбиелік мекемелер, атқарушы органдар
 
–
 
әкімдіктер үлкен 
рөл  атқарады.  Мысалы,  әкімдіктер  ата
-
аналарының  қамқорлығынсыз 
қалған балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау шараларын 

23 
 
қолға  алуға,  ондай  балалары  есепке  алуды  ұйымдастырып,  оларды 
отбасыларға орналастыруға көмектесуге міндетті. Ішкі істер органдары 
баланы  күштеп  тартып  алуға,  сондай
-
ақ  алимент  төлеуден  жалтарып 
жүрген  адамдарды  іздестіруге  байланысты  шешімдерді  күштеп 
орындауға қатысулары мүмкін. 
 

жүктеу/скачать 1,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: