Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі тараз мемлекеттік педагогикалық

86 
 
барлық  құдалар  ауыз  тиеді.  Құйрық  бауыр  қазақ  дәстүрінде  құда 
болудың заңды белгісі құжат болып бекітілген. 
 
Құдалық
 
дәстүр  және  оған  сәйкес  әдет  ғұрыптар  әдетте  әзіл 
қалжыңсыз, ойын сауықсыз өтпейтіндігі әркімге белгілі. Сондай ақ осы 
«Құйрық  бауыр»  салтында  да  қалжың  өлеңдер  мен  қағытпалар  да 
айтылмай  қалмайды.  Астана  қаласында  қостанайлық  Сәмкен  Омаров 
пен  көкшетаулық  Қуантай  Әблмәжінұлының  құдалығында  «құйрық 
бауыр» ұсынғанда Қанапия қызы Орынбасар құдағи осы қазақы салттың 
ажарын  мынадай  өлеңмен  өрнектей түсті.  Осы құдаларға  қарап,  былай 
деп әндетті: 
 
Құда, құда дейсің ау, әй, 
 
Құйрық
 
бауыр жейсің ау, әй, 
 
Құйрық
 
бауыр жемесең, 
 
Несіне құда дейсің ау, әй. 
 
Үлкен
 
құда, бас құда, 
 
Кіші құда, жас құда, 
 
Құйрық
 
бауыр әкелдім, 
 
Ауызыңды аш, құда. 
 
 
Үлкен
 
құда ардақты ай, 
 
Кіші құда салмақты ай, 
 
Құйрық
 
бауыр асатам, 
 
Тістеп алма бармақты ай. 
 
Үлкен
 
құда әнекей 
-
ау 
 
Кіші құда мінекей 
-
ау. 
 
Құйрық
 
бауыр асаттым, 
 
Кәделерің кәнекей 
-
ау! 
 
Әр
 
елде, әр ауылда әр салт дәстүрдің осындай өзіндік әуендері мен 
ән  жырлары  да  болған.  Ауыз  әдебиетіндегі  тұрмыс
-
салт  жырлардың 
мұндай үлгілерінің көпшілігі ұмытылуға айналған. Дегенмен ел ішінен 
оның бірнеше жақсы түрлерін әлі де табуға болады. 
 
Балдыз қалың. 
Кейде қалыңдық қайтыс болатын жайлар кездеседі. 
Мұндайда  қалың  малын  төлеген  болса,  онда  сол  үйдің  екінші  қызын 
алуға құқы бар. Егер ер жігіт қалыңдығына ұрын барып, ол үйдің басқа 
қызы  болмаса  төлеген  малдың  жартысы  қайтарылады.  Егер  бұрынғы 
қалыңдығына  ұрын  барған  күйеу  енді  балдызын  алатын  болса,  онда 
бұрынғының  үстіне  «балдыз  қалың»  төлеуге  тиіс.  Оған түйе  бастатқан 
бір тоғыз қосылады. Күйеу бұрынғы қалыңдығына ұрын келмеген болса 
«балдыз қалың» төленбейді. 

жүктеу/скачать 1,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: