Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігімен

Қ.А.Айтмағамбетова,Т.С.Идилова,Б.Л.Хаджиева

(Алматыкітап баспасы 2011)

І. ТҮСІНІК ХАТ

«Дүниетану» бастауыш білім беру деңгейінде білім алушылардың бойында қалыптасатын адам, табиғат және қоғам, олардың өзара байланысы мен тәуелділігі туралы білім жүйесін құрайтын кіріктірілген пән.

Дүниетану оқушылардың қоршаған ортаның әртүрлі нысандары мен құбылыстарын оқып-үйренуге бағытталған танымдық іс-әрекеттердің әдістері мен тәсілдерін біртіндеп меңгеруін қарастырады. Оны оқып-үйренудегі негізгі мәселелер бастауыш білім беру деңгейінде оқушылардың оқу үдерісінде дүниені танып-білуі, сол арқылы оларды тәрбиелеу және дамыту болып табылады.

«Дүниетану» оқу пәнінің жалпы мақсаты бастауыш білім беру деңгейінде білім алушылардың бойында жалпыадамзаттық құндылық ретінде табиғат, адамды қоршаған әлеуметтік орта, табиғат пен қоғамның бір-бірімен байланысы және өзара тәуелділігі түсініктері туралы білім жүйесін қалыптастыру.

Оқу пәнінің міндеттері:

• 
  білім алушылардың бойында қоршаған ортаны құраушылардың
  

түсініктер қалыптастыру;

• 
  білім алушыларға құндылықтар жүйесі, әлеуметтік ортадағы мінез–
  
• 
  құлық және қауіпсіздік нормалары және экологиялық мәдениет туралы алғашқы түсініктер беру;
  
• 
  білім берудің бастауыш деңгейінде білім алушыларды оқытудың
  
• 
  келесі деңгейлерінде жаратылыстану және қоғамтану пәндері шеңберінде қоршаған орта туралы тереңірек білім алуға даярлау және олардың бойында өзбетінше қоршаған орта туралы білім алуға деген талпыныстарын қалыптастыру.
  

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес «Дүниетану» оқу пәнінің апталық жүктеме сағаты:

4 сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат

Оқу пәні мазмұнының вариативті бөлігіБілім мазмұнының вариативті бөлігі білім алушылардың тұлғалық сипатын қамтамасыз ете отырып, балалар мен ата-аналардың сұраныстарын қамтамасыз етеді. «Дүниетану» оқу пәні бойынша келесідей қосымша оқу бағдарламаларын жасау ұсынылады. Мысалы, «Өзіңді тани біл», «Табиғат және адамдар», «Әлем және адам», «Табиғатта қонақта», «Жасыл дәріхана», «Туған ел», «Туған өлкенің табиғи байлықтары» және т.б.

	Топсеруен	Практикалық жұмыс	Демонстрациялау (Көрсетілім)
Жыл бойына	4	6	3

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ДАЙЫНДЫҚ ДЕҢГЕЙІНЕ

ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

• 
  адам ағзасының мүшелер жүйесін (тірек-қимыл, жүйке, тыныс алу, қан айналым, ас қорыту, зәр шығаруды);
  
• 
  адамның тері және ішек ауруларының алдын-алудың қарапайым шараларын;
  
• 
  теріні жырып, кесіп, күйдіріп немесе үсіріп алған жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету іс-әрекеттерін;
  
• 
  құрттардың, жәндіктердің, балықтардың, қосмекенділердің, бауырмен жорғалаушылардың, құстардың, сүтқоректілердің ерекше белгілерін;
  
• 
  балдырлардың, мүктердің, қыналардың, қылқан жапырақтылардың және гүлді өсімдіктердің ерекше белгілерін;
  
• 
  Қазақстанның өсімдіктер мен жануарлар дүниесі Қызыл кітабының маңызын;
  
• 
  Қазақстанның жануарлар мен өсімдіктер әлемін қорғау шараларын;
  
• 
  жер бедерінің формаларын;
  
• 
  пайдалы қазбалардың (тас көмір, мұнай, табиғи газ, ас тұзы, фосфорит, бор, әктас, мәрмәр, гранит, темір кені, күміс, алтын) қасиеттері, пайдалану ерекшеліктері мен кен өндіру орындары туралы жалпы мәліметтерді;
  
• 
  космос және космос денелері жөнінде;
  
• 
  Жердің өз өсінен және Күнді айналуына байланысты күн мен түннің және жыл мезгілдерінің ауысатындығын;
  
• 
  Қазақстанның даму тарихынан алғашқы мәліметтерді;
  
• 
  «Алтын адам» тәуелсіз еліміздің нышанды бейнесі екендігін;
  
• 
  Ұлы жібек бойындағы қалалар туралы;
  
• 
  Ұлы тұлғалардың Қазақстан тарихына қосқан үлестері туралы;
  
• 
  Отан тарихындағы жеке (оқыған) тарихи жағдайларды;
  
• 
  Қазақстан Республикасының тұңғыш Президентін білуі тиіс.
  

• 
  адам ағзасының мүшелер жүйесін (тірек-қимыл, жүйке, тыныс алу, қан айналым, ас қорыту, зәр шығару) сипаттай алуы;
  
• 
  адамның тері және ішек ауруларының алдын алудың қарапайым шараларын сақтай алуы;
  
• 
  теріні жырып, кесіп, күйдіріп немесе үсіріп алған жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету іс-әрекеттерін рөлдік ойын режимінде орындай алуы;
  
• 
  құрттардың, жәндіктердің, балықтардың, қосмекенділердің, бауырмен жорғалаушылардың, құстардың, сүтқоректілердің ерекше белгілерін ажырата алуы;
  
• 
  балдырлардың, мүктердің, қыналардың, қылқан жапырақтылардың және гүлді өсімдіктердің ерекше белгілерін ажырата алуы;
  
• 
  Қазақстанның табиғат аудандарындағы өсімдіктер мен жануарлар қауымдастығының өзара байланысын сипаттай алуы;
  
• 
  Жер бедері формаларын (жазықтық, тау, қырат, ойпат, сай, тоған, су қоймалары) ажырата алуы;
  
• 
  жүргізілген бақылаулар мен тәжірибелер негізінде Қазақстанның пайдалы қазбаларының қасиеттерін сипаттай алуы;
  
• 
  жүргізілген бақылаулар мен сарамандық жұмыс нәтижелерін қорытынды ретінде өзбетінше дайындай алуы;
  
• 
  Қазақстанның физикалық картасынан пайдалы қазбалардың 1-2 кен орындарын анықтап, контур картаға түсіре алуы;
  
• 
  аспан денелерін Жер – планета, Ай – Жердің серігі, Күн – Жерге жақын орналасқан жұлдыз деп ажырата алуы;
  
• 
  өлі және тірі табиғат нысандарының (бақылау негізінде) өзара байланыстары мен өзара қарым-қатынастарын анықтай алуы;
  
• 
  Қазақстанның физикалық картасынан газ, мұнай, көмір кен орындарын анықтай алуы.
  
• 
  Отан тарихындағы жеке (оқыған) тарихи жағдайларды суреттей алуы;
  
• 
  Қазақтан тарихындағы негізгі оқиғаларды ажырата алуы;
  
• 
  Ұлы тұлғалардың Қазақстан тарихына қосқан үлестері туралы әңгімелей алуы тиіс.