| 3.4 Қозғалыстағы электронның координатасы мен жылдамдығын анықтау кезіндегі дәлсіздік
Классикалық механикада, макроскопиялық көлемдер үшін, дененің координатасы мен импульсі (жылдамдығы) бір уақытта және кез келген дәлдікпен анықталады. Мұндай қортытынды классикалық механикада траектория бойымен қозғалатын бөлшектердің кез-келген уақыт мезетінде координатасы мен импульсіні толық анықталатындығынан шағады.
Кванттық механикада микроәлем үшін классикалық модельдер және траектория ұғымының орны жоқ. Мұнда бөлшектің координатасы мен импульсі бір мезгілде дәл анықталмайды. Егер, мысалы, координатасы дәл берілсе, онда импульсін анықтау кезінде үлкен дәлсіздік туады, және, керісінше, импульсі дәл берілсе, онда координатасын есептеуде дәлсіздікті ескеру қажет. Бұл микробөлшектердің толқындық қасиеттерін анықтайтын толқындық функцияның ықтималдылық мәнге ие болуынан шығады.
Мысалы, х осі бойымен қозғалатын электрон үшін координатасын анықтау кезіндегі дәлсіздікті  арқылы белгілеп, ал импульсін анықтау кезіндегі дәлсіздікті –  деп белгілесек, онда кванттық механикада мынадай байланыс шығады, яғни осы дәлсіздіктердің көбейтіндісі Планк тұрақтысынан кем емес болады:
 (3.4.1)
(3.4.1) формуласын алғаш рет Гайзенберг енгізді және анықталмаушылық қатынасы, немесе, дәлірек айтқанда – дәлсіздік байланыс делінеді. (3.4.1)-ні бір мезгілде микробөлшектердің координатасы мен импульсін осы теңдіктегі берілгеннен артпайтын дәлдікпен анықтайтын формула ретінде түсіну қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |
