Ќазаќстан Республикасы Конституциясыныѕ 52-бабыныѕ
жүктеу/скачать 7,99 Mb.
|
| АНЫҚТАДЫ:
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне Қарағанды облысы Балқаш қаласы сотының "Қазақстан Республикасының кейбiр заң актiлерiне қылмысқа қарсы күрес мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" 2000 жылғы 5 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңын мынадай бөлiгiнде: Заңның 1-тармағында "52-бап мынадай редакцияда жазылсын..." деген сөздерден бастап "... Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген..." деген сөздерге дейiн және Заңның 3-тармағының 25) тармақшасында "Бөтен бiреудiң мүлкiн ұсақ-түйек ұрлау..." деген сөздерден бастап "...заңға сәйкес..." деген сөздерге дейiн конституциялық емес деп тану туралы ұсынымы келiп түстi. Ұсынымнан мәлiм болғанындай, Қарағанды облысы Балқаш қаласы сотының iс жүргiзуiнде, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң, ұрлық үшiн жауаптылықты көздейтiн 175-бабы екiншi бөлiгiнiң "б" тармағымен М.Т. Қалапбергеновке айып тағу жөнiндегi қылмыстық iс жатыр. М.Т. Қалапбергеновтi қылмыстық жауаптылыққа тарту, Қазақ КСР-i Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң (бұдан әрi – ҚазКСР-iнiң ӘҚБтК) 52-бабының алдыңғы редакциясын өзгерткен және Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң (бұдан әрi - ҚР ҚК) 175-бабына ескертулердi 5-тармақпен толықтырған "Қазақстан Республикасының кейбiр заң актiлерiне қылмысқа қарсы күрес мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Заңға сәйкес жүзеге асырылған. Аталған Заңның нормаларында, ӘҚБтК-тiң 52-бабын жаңа редакцияда жазу және ҚР ҚК-iнiң 175-бабына ескертулердi жаңа 5-тармақпен толықтыру туралы сөз болып отырғандықтан, өтiнiш субъектiсi, ӘҚБтК-тiң 52-бабын және ҚР ҚК-iнiң 175-бабына ескертулердiң 5-тармағын конституциялық емес деп тануды сұрайтынын ескеру қажет. Сот өзiнiң ұсынымын, ҚазКСР-i ӘҚБтК-iнiң 52-бабына және ҚР ҚК-iнiң 175-бабына ескертулердiң 5-тармағына сай, ұрланған мүлiктiң құны Республика заңдарында белгiленген айлық есептiк көрсеткiштiң он еселенген мөлшерiнен аспайтын кезде, мүлiктiң кiмге тиесiлiгiне байланысты, бiр жағдайларда әкiмшiлiк жауаптылық, ал өзге бiр жағдайларда қылмыстық жауаптылық туындайды деп дәлелдейдi. Соттың пiкiрi бойынша, ұрлық үшiн жауаптылығы жөнiндегi мәселенi заң арқылы бұлайша шешу, Қазақстан Республикасының Конституциясымен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi және Конституцияның 6-бабы 1-тармағына, 14-бабы 2-тармағына қайшы келедi. Осы баяндалғанға байланысты, сот iс жүргiзудi тоқтата тұрған және ҚазКСР-i ӘҚБтК-iнiң 52-бабын және ҚР ҚК-iнiң 175-бабына ескертулердiң 5-тармағын конституциялық емес деп тануды өтiнiп, Конституциялық Кеңеске жүгiнген. Балқаш қаласы сотының ұсынымын қарау кезiнде Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi мынаны ескердi. ҚазКСР-i ӘҚБтК-iнiң 52-бабынан және ҚР ҚК-iнiң 175-бабына ескертулердiң 5-тармағынан, меншiк құқығында ұйымға тиесiлi немесе оның қарамағындағы мүлiктi ұсақ-түйек ұрлағаны үшiн, ұрланған мүлiктiң құны әрекет жасалған кезде Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген он еселенген айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнен аспайтындай жағдайда, әкiмшiлiк жауаптылық туындайтыны, ал азаматтарға тиесiлi мүлiктi ұрлағаны үшiн ұрланған мүлiктiң құнына қатыссыз қылмыстық жауаптылық туындайтыны келiп шығады. Соттың пiкiрiнше, жоғарыда аталған нормалар, Қазақстан Республикасында мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылатын және бiрдей қорғалатын Конституцияның 6-бабы 1-тармағына қайшы келедi. Олардың конституциялық еместiгiн негiздеу үшiн сот мынадай дәлелдер келтiредi: адамның құқықтары мен бостандықтары, соның iшiнде азаматтардың меншiк құқығы, мемлекеттiң және заңды тұлғалардың құқықтарына қарағанда басымдығы бар деп танылмайды; Конституцияның 14-бабы 2-тармағының мағынасы бойынша және соған сәйкес, бөтен бiреудiң меншiгiне қарсы заңға терiс бiрдей әрекет жасағаны үшiн азаматтардың жауаптылығы туралы мәселенi шешу кезiнде, меншiктiң кiмге тиесiлi екенi дәлелге алынып, олардың кемсiтуге ұшырауына жол берiлмейдi. Алайда, Конституцияның 6-бабы 1-тармағынан, бөтен бiреудiң меншiгiне қарсы заңға терiс бiрдей әрекет жасағаны үшiн бiрдей жауаптылық белгiлеу арқылы, мемлекет меншiктi бiрдей қорғау кепiлдiктерiн беретiнi келiп шықпайды. Конституцияның 6-бабы 2-тармағына сай, меншiк иелерiнiң өз құқықтарын жүзеге асыру көлемi мен шектерi, оларды қорғау кепiлдiктерi заңмен белгiленедi. Конституцияның 61-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес, заң шығарушы, құқық бұзушылықтың қоғамдық қауiптiлiгiн, құқықпен қорғалатын қоғамдық қатынастар үшiн нақты зиянын ескере отырып, жеке тұлғалардың жауаптылығына қатысты заңдар шығаруға хақылы. Қазақстан Республикасы заңдарының нормалары, ұйымның да, азаматтардың да меншiк құқығының бiрдей қорғалуын қамтамасыз ете отырып, ұрланған мүлiктiң меншiк иесi үшiн маңыздылығын ескерiп, бiрдей құқық бұзушылық үшiн жауаптылықтың әртүрлi мөлшерiн белгiлейдi. Бұл қаралып отырған жағдайда заң шығарушы, жеке тұлғалардың меншiгiне қарсы бағытталған заңға терiс әрекеттер үшiн, адамның және азаматтың меншiк құқығы қорғалуының қосымша кепiлдiгi болып табылатын, жауаптылықтың қатаңдау түрi – қылмыстық жауаптылықты белгiлеген. Сондай-ақ, қаралып отырған нормалар жауаптылықты меншiктiң нысанына қарай (мемлекеттiк немесе жеке) емес, меншiк иелерiне (азаматтар немесе ұйымдар) қарай саралайтынын ескерген жөн. Ұйымдар мемлекеттiк те, жеке меншiк те негiзiнде құрылуы мүмкiн. Демек, заң шығарушы мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк бiрдей қорғалады деген конституциялық принциптi бұзбаған. Қазақстан Республикасы Конституциясы 6-бабының 1-тармағында берiлген "мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады және бiрдей қорғалады" деген конституциялық принциптi, осы ұсынымға қатысты қолданыста олардың құқықтық жағынан қорғалуы мiндеттi деп түсiну ләзiм. Заңда бөтен бiреудiң мүлкiне қол сұғушылық үшiн әртүрлi жауаптылық мөлшерi белгiленедi. Осылайша, ҚазКСР-i ӘҚБтК-iнiң 52-бабында және ҚР ҚК-iнiң 175-бабына ескертулердiң 5-тармағында ұйымның құны айлық есептiк көрсеткiштiң он еселенген мөлшерiнен аспайтын мүлкiн ұсақ-түйек ұрлағаны үшiн әкiмшiлiк жауаптылық, ал азаматтың мүлкiн ұрлағаны үшiн, ұрланған мүлiктiң мөлшерiне тәуелсiз, қылмыстық жауаптылық белгiлеу - Қазақстан Республикасының Конституциясымен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiру болып табылмайды. Соттың, бөтен бiреудiң меншiгiне қарсы заңға терiс бiрдей әрекет жасағаны үшiн азаматтардың жауаптылығы туралы мәселенi шешер кезде, меншiктiң кiмге тиесiлiгi дәлелге алынып, Конституцияның 14-бабы 2-тармағының мазмұны бойынша және соған сәйкес, оларды кемсiтуге болмайды деген дәлелi көңiлге қонымсыз. Балқаш қаласының соты өзiнiң ұсынымында, дауланып отырған заң нормалары бөтен бiреудiң мүлкiн ұрлаған азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарына қалайынша және нақ қайсы бiрiне нұқсан келтiретiнiн, және де, сот сiлтеме жасап отырған кемсiтушiлiк неден байқалатынын көрсетпейдi. Оның орнына, сот, қаралып отырған нормалардың меншiк нысандары бiрдей қорғалады деген конституциялық принциптi бұзатындығы, олардың ұйымның меншiгiне қарағанда, жеке меншiктi қорғауға басымдық беретiндiгi туралы жазған. Баяндалғанның негiзiнде және Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабы 2-тармағын, Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы" конституциялық заң күшi бар Жарлығының 33, 37, 38 және 41-баптарын басшылыққа алып, Конституциялық Кеңес жүктеу/скачать 7,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|