Ќазаќстан Республикасы
Тәуке хан (1680 -1718 жж. билік құрған)
жүктеу/скачать 2,85 Mb.
|
| 4.8 Тәуке хан (1680 -1718 жж. билік құрған)
Әз Тәуке атанған қазақ ханы — Жәңгір ханның ұлы. Билерге сүйене отырып, Тәуке хан сұлтандардың ықпалын бәсеңдетуге тырысты. Атақты «Жеті жарғы» заңдарын жасады. Ол XVII ғасырдың соңы мен XVIII ғасырдың басында қалыптаса бастаған қазақ құқығының ережелер жинағы болып табылады. Тәуке мемлекеттік басқаруды дұрыс жолға қою үшін қарулы күштерді ұйымдастыру, қазақ халқының бірлігін күшейту мәселесіне айрықша мән берді. Тәуке хан тұсында тұрақты мемлекеттік органдар: Хан кеңесі, Билер кеңесі қалыптасты. Ол басқарған кезде жыл сайын Ташкент түбіндегі Күлтөбеде Үш жүздің басшыларының жиыны өткізіліп тұрды. Жүздер мен тайпалар арасындағы дау-дамайлар Үш жүздің әйгілі әрі беделді билерінің (Төле, Қазыбек, Әйтеке) қатысуымен шешілетін болды. Билер тобы хандықты басқаруға, заң шығару және сот ісіне араласа отырып, бірте-бірте билікке икемделе бастады. Тәуке заңдары арқылы барлық тайпалардың, рулардың ұраны және материалдық байлықтың айырма белгілері белгіленді, хандық биліктің беделін жоғарылату бағытында шаралар қолданды. Сонымен бірге, жаңа салық жүйесі енгізілді. Сот ісінде кісі өлімі қаралған кезде «қанды кек» принципі сақталды, тек ерекше жағдайларда талас билердің шешімін негізге ала отырып, құн төлеу арқылы шешілді. Тәуке ханның хандық билікті дамыту және күшейту жолындағы қадамдары сәтсіз болды, себебі қазақ хандықтары бытыраңқы күйде еді. Мұнан соң Тәуке хан өзінің сыртқы саясатында Ресеймен дипломатиялық және сауда байланыстарын орната бастады. Тәуке хан тұсында Ресеймен дипломатиялық және сауда байланыстары дамыды, елшіліктер және аманаттар алмасу жүзеге асырыла бастады. 1716 жылы Тәуке хан жоңғарларға қарсы шабуылға шығуға Ресейден әскери көмек сұрады. 1698 жылы ойрат және қазақ феодалдары арасында қақтығыстар басталған еді. Жоңғар ханы Сыбан Раптан билік құрған кезде (1711-1712, 1714-1717) мұндай қақтығыстар үздіксіз болып тұрды. жүктеу/скачать 2,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|