Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлiк қоғамы абиева г. С., Молдаш ы.Ә., Мауленова б. Т

1
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі 
«Talap» коммерциялық емес акционерлiк қоғамы 
АБИЕВА Г.С., МОЛДАШ Ы.Ә., МАУЛЕНОВА Б.Т. 
Оқу құралы 
 
Мамандығы «Ішкі санитарлық техникалық құрылғыларды, 
желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді монтаждау және 
пайдалану» 
Біліктілігі «Слесарь-сантехник» 
 
 
 
 
Техникалық
 
және
 
кәс
i
пт
i
к
, 
орта
 
білімнен
 
кейінгі
 
білім
 
беру

жүйес
i
не
 1403000 – «
Ішкі
 
санитарлық
-
техникалық

құрылғыларды
, 
желдеткіштерді
 
және
 
инженерлік
 
жүйелерді

монтаждау
 
және
 
пайдалану
» 
мамандығына
 
өзектенд
i
р
i
лген

үлг
i
л
i
к
 
оқу
 
бағдарламаларымен
 
үлг
i
л
i
к
 
оқу
 
жоспарлары

бойынша
 
әз
i
рленген
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Нұр-Сұлтан, 2020 

2
ӘОЖ 628 (075.32) 
КБЖ 38.762 я722 
А14 
Рецензенттер: 
«И. Әбдікәрімов атындағы Қызылорда аграрлық техникалық жоғарғы 
колледжі»: «Құрылыс және коммуналдық шаруашылық» бейіні бойынша 
ОӘБ, 
«Қазақстан құрылысшылар одағы» Республикалық заңды тұлғалар 
бірлестігі 
«Оқулық» республикалық ғылыми-практикалық орталығымен 
ұсынылған 
А14
Мамандығы «Ішкі санитарлық техникалық құрылғыларды, 
желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді монтаждау және 
пайдалану», біліктілігі «Слесарь-сантехник»: Оқу құралы / Г.С.Абиева,
Ы.Ә.Молдаш, Б.Т.Мауленова. – Нұр-Сұлтан: «Talap» коммерциялық 
емес акционерлiк қоғамы, 2020. – 
297 
б. 
ISBN 978-601-333-996-5 
Оқу
 
құралы
«
Ішкі
 
санитарлық
 
техникалық
 
құрылғыларды
, 
желдеткіштерді
 
және
 
инженерлік
 
жүйелерді

монтаждау
 
және
 
пайдалану
», 
біліктілігі
«
Слесарь
-
сантехник
» 
мамандығы
 
бойынша
 
техникалық
 
және
 
кәсіптік
 
білім
 
берудің
 
үлгілік
 
жоспары
 
мен
 
бағдарламасына
 
сәйкес
 
әзірленген
. 
Ішкі
 
санитарлық
-
техникалық
 
құрылғыларды
, 
желдеткіштерді
 
және
 
инженерлік
 
жүйелерді
 
монтаждау
 
және
 
пайдалану
 
саласындағы
 
кеңінен
 
таралған
 
мамандық
 
бүгінде
 
халық
 
шаруашылығындағы
 
ең
 
танымал
 
мамандықтардың
 
бірі
 
екендігі
 
белгілі
.
Оқу
 
құралында
 
тұрғын
 
және
 
қоғамдық
 
ғимараттардың
, 
коммуналдық
 
және
 
өндірістік
 
объектілердің
 
инженерлік
 
жүйелерінің
 
санитарлық
 
жұмыстарды
 
жүргізуге
 
арналған
 
құралдарды
 
дайындаудан
 
бастап
 
қарастырылған
. 
Жабдықтың
 
сипаттамасы
 
оның
 
құрылыс
 
нысандарындағы
 
функционалды
 
мақсатына
 
сәйкес
 
берілген
- 
жылумен
 
жабдықтау
, 
суық
 
және
 
ыстық
 
сумен
 
жабдықтау
, 
кәріз
, 
газбен
 
жабдықтау
 
және
 
жүйелерді
 
монтаждау
, 
жөндеу
, 
орындалған
 
жұмыстардың
 
сапасын
 
бақылау
, 
сонымен
 
қатар
 
практика
 
бойынша

жұмыс
 
біліктілігін
 
алуға
 
арналған
 
санитарлық
-
техникалық
 
жүйелерді
 
пайдалану
 
және
 
жөндеу
 
жұмыстары
 
қарастырылған
.
 
ӘОЖ 628 (075.32) 
КБЖ 38.762 я722 
ISBN 978-601-333-996-5 
© «Talap» КЕАҚ, 2020 

3
МАЗМҰНЫ 
4
АЛҒЫ СӨЗ 
6
КІРІСПЕ 
7 
1 БӨЛІМ. САНИТАРЛЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ ЖҰМЫСТАР 
9
1.1 тарау. Санитарлық - техникалық жұмыстарды ұйымдастыру 
9
1.1.1 Ғимараттардың элементтері және санитарлық - техникалық
 
жүйелер 
9
1. 1. 2 Ғимараттар салу және санитарлық - техникалық
жүйелерді 
орнату бойынша жұмыстарды ұйымдастыру 
12
1.2 тарау Сантехникалық - техникалық жүйелерді жүргізуге 
арналған дайындық жұмыстары 
16
1.2.1 Құбырларды ию және қолданатын құралдары 
17
1.2.2. Болат құбырларының түйісуі және қолданатын құралдары 
24
1.2.3. Шойын құбырының қосылуы және қолданатын құралдары 
37
1.2.4. Пластикалық құбырдың қосылуы және қолданатын құралдары 
45
1.2.5. Асбест-цемент, керамика, бетон және темірбетон құбырларын 
қосу және қолданатын құралдары 
65
1.2.6. Арматураны қайта қарау, тегістеу және сынау 
67
1.3 тарау. Электргазбен дәнекерлеу жұмыстары
және қолданатын 
құралдары 
75
1.3.1. Дәнекерлеу түрлері 
75
1.3. 2. Дәнекерленген буындар мен тігістер 
79
1.3.3. Қолмен газбен дәнекерлеу және кесу 
80
1.3.4. Қолмен доғалы пісіру және кесу 
88
1.3.5. Дәнекерлеу кезінде жұмыс орнын ұйымдастыру және қауіпсіздік 
техникасы 
95
1.4 тарау. Монтаждау-құрастыру жұмыстары 
97
1.4.1. Монтаждау-құрастыру жұмыстарын жүргізуге техникалық 
құжаттама 
97
1.4.2. Дайындық жұмыстары 
101
1.4.3. Қосалқы жұмыстар 
102
2 БӨЛІМ. ЖЫЛЫТУ
110
2.1 тарау. Гидравликадан жалпы мәліметтер
110
2.2 тарау. Жылыту жүйелері 
111
2.2.1. Үй-жайларды жасанды жылыту 
111
2.2.2. Жылыту қазандары 
118
2.2.3. Жылу желілері 
121
2.2.4. Орталық жылу пункттері (ОЖП)
132
2.2.5. Жылыту жүйелері 
135
2.2.6. Жылыту аспаптары мен арматура 
139
2.2.7. Жылыту жүйелерінің жабдықтары 
151
2.2.8. Сумен жылыту
154

4
2.2.9. Бумен жылыту 
158
2.2.10. Ауамен жылыту 
160
2.2.11. Панельді жылыту 
164
2.3 тарау. Жылыту жүйелерін монтаждау 
166
2.3.1. Жобалау құжаттамасы 
166
2.3.2. Жылыту аспаптарын монтаждау 
168
2.3.3. Жылу құбырларын монтаждау 
177
2.3.4. Қазандықтарды монтаждау 
180
2.3.5. Жылыту және жылумен жабдықтау жүйелерін сынау 
186
 
3 БӨЛІМ. СУМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 
190
3.1 тарау. 
Сумен қамтамасыз ету жүйелері
 
190
3.1.1. Ғимараттың ішкі су құбыры 
191
3.1.2. Шаруашылық-ауыз су құбырын жүргізу 
199
3.1.3. Өртке қарсы су құбыры 
205
3.1.4. Ыстық су құбыры 
207
3.2 тарау. Ішкі су құбырын монтаждау 
211
3.2.1. Кварталдық желілер мен енгізуді монтаждау 
212
3.2.2. Ішкі су құбыры желісі мен арматураны монтаждау 
214
3.2.3. Жабдықты монтаждау 
219
3.2.4. Ыстық және өрт су құбырларын монтаждау 
220
3.2.5. Ішкі су құбырын сынау 
221
 
4 БӨЛІМ. КӘРІЗ 
223
4.1 тарау. Кәріз жүйелері мен желілері 
225
4.1.1. Кәріз жүйелері 
225
4.1.2. Ғимараттардың кәріз жүйелері 
224
4.1.3. Өнеркәсіптік және қоғамдық ғимараттардың кәріз жүйелері 
231
4.1.4. Ғимараттардың суағарлары 
233
4.1.5. Аулалық, ішкі кварталдық және алаңішілік желілер 
234
4.2 тарау. Кәріз жүйелерін монтаждау 
235
4.2.1. Аула желісін монтаждау 
235
4.2.2. Ішкі кәріз желілерін және шығарылымдарды монтаждау 
237
4.2.3. Санитарлық аспаптарды монтаждау 
239
4.2.4. Санитарлық-техникалық блоктар мен кабиналарды монтаждау 
246
4.2.5. Суағарларды монтаждау 
247
4.2.6. Кәріз жүйелерін сынау 
248
 
5 БӨЛІМ. ГАЗБЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 
251
5.1 тарау. Газ шаруашылығы 
251
5.1.1. Газбен қамтамасыз ету жүйелері. Газбен қамтамасыз етудің 
орталықтандырылған жүйесі 
252
5.1.2. Ғимараттарды газбен жабдықтау 
257

5
5.2 тарау. Газбен жабдықтау жүйесін монтаждау 
263
5.2.1. Газ желісін монтаждау 
263
5.2.2. Газ аспаптарын монтаждау 
268
5.2.3. Газбен жабдықтау жүйелерін сынау 
273
 
6 
БӨЛІМ. 
САНИТАРЛЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ 
ЖҮЙЕЛЕРДІ 
ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ЖӨНДЕУ.
278
Жалпы ережелер
 
278
6.1 тарау. Жылыту 
279
6.1.1. Пайдалану және жөндеу
279
6.2 тарау. Ішкі суық және ыстық су құбыры
281
6.2.1. Пайдалану және жөндеу 
281
6.3 тарау. Кәріз және суағарлар 
282
6.3.1. Пайдалану және жөндеу 
282
6.4 тарау. Газ қондырғылары
284
6.4.1. Пайдалану және қызмет көрсету 
284
6.5 тарау.
Құрал-жабдықтарды жөндеу
285
6.5.1. Су тарату арматурасын жөндеу
285
6.5.2. Санитарлық аспаптарды жөндеу 
291
ГЛОССАРИЙ 
Терминдер, анықтамалар және қысқартулар
297
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
299

6
АЛҒЫ СӨЗ 
Оқу құралы бүгінде халық шаруашылығында сұранысқа ие болып 
келетін мамандыққа арналған. Оқулықтың артықшылығы, ол Қазақстан 
Республикасының Білім және ғылым министрлігі мемлекеттік стандартына 
толық сәйкес жазылған және сантехника қызметінің барлық негізгі түрлерін 
қамтиды: санитарлық-техникалық жұмыстар, жылыту, сумен жабдықтау, 
кәріз және газ жүйелерін монтаждау және жөндеу, сынау.
«Ішкі санитарлық техникалық құрылғыларды, желдеткіштерді және 
инженерлік жүйелерді монтаждау және пайдалану» мамандығы бойынша 
өзектендірілген оқу жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкестендіру 
мақсатында келесі модульдер толық қамтылған: сантехникалық жұмыстарды 
жүргізуге арналған құралдарды дайындау, сантехникалық жабдықтар мен 
жекелеме тораптарға қызмет көрсету және жөндеу, слесарь-сантехник 
жұмысының негізгі түрлерін орындау, орындалған жұмыстардың сапасын 
бағалау.
 
Құрылымы бойынша оқулық алты бөлімнен құралған. Бірінші бөлімде 
санитарлық-техникалық жұмыстарды ұйымдастыру мен дайындау, электр 
газбен дәнекерлеу және монтаждау-құрастыру жұмыстары қарастырылған. 
Екінші, үшінші, төртінші және бесінші бөлімдерде жылыту, сумен 
жабдықтау, кәріз және газбен жабдықтау жүйелерінің құрылысы, монтажы 
және сынау қарастырылған. Алтыншы бөлімде санитарлық-техникалық 
жүйелерді пайдалану және жөндеу мәселелері қаралды. Жылумен 
жабдықтаудың сыртқы желілері құрылысының сипаттамасы магистральдар 
мен қалалық желілерден ғимараттар мен құрылыстарға орамішілік және 
аулалық тармақтардың жылу желілерін тартуды қараумен шектелген.
Білім алушының қабылдауын жеңілдету үшін сызбаларда санитарлық-
техникалық жүйе элементтерінің суреттерімен қатар олардың шартты 
белгілері беріледі. 
Қазіргі кездегі жаңа құралдар мен пластмасса құбырларды монтаждау, 
электр газбен дәнекерлеу жұмыстары туралы кеңінен қарастырылған.
Білімді тереңдету және оларды өзіндік жұмыс барысында тексеру үшін 
әр тараудың соңында бақылау сұрақтары келтірілген. 

7