Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлiк қоғамы абиева г. С., Молдаш ы.Ә., Мауленова б. Т

87
1.3.4. Қолмен доғалы пісіру және кесу 
 
Қолмен доғалық дәнекерлеу газбен салыстырғанда үлкен еңбек 
өнімділігін қамтамасыз етеді, дәнекерлеу процесінде қарапайым және 
қауіпсіз жабдықты пайдаланады (Сур.64). 
Доғалы дәнекерлеуге дайындау 25-30 мм қашықтықта құбырлардың 
ұштарын және бөлшектердің беттерін тазартудан және жиектерді бөлуден 
тұрады. Одан кейін қосылатын құбырлар құбыр қабырғасының қалыңдығы 5 
мм — ге дейін болған кезде олардың жиектерінің жылжуы 1 мм—ден 
аспайтын, ал құбырлардың шеттері арасындағы саңылау 1,5-2,0 мм-ден 
аспайтын айлабұйымдардың көмегімен бірін бекітеді. 
Қолмен доғалы дәнекерлеуді электр тогымен жүргізеді, ол электр 
ұстағыш және дәнекерлеу сымдары арқылы ток көзінен электродқа және 
екінші сым бойынша дәнекерленетін металға жеткізіледі. Дәнекерлеуші 
металл бетіне электрод тисе, электрод пен металл арасында қысқа тұйықталу 
пайда болады, нәтижесінде байланыс нүктелерінде ток тығыздығы үлкен 
мәнге жетеді, жылу көп мөлшерде бөлінеді және металл дәнекерленетін 
металл мен электрод арасында сұйық бөгет жасай отырып, бірден балқиды. 
Электродты металл бетінен кейбір қашықтыққа бұрған кезде электр доғасы 
пайда болады.
а
-ауыспалы ток; 
б
-тұрақты ток; 1-сымдар; 2-дроссель; 3-
трансформатор; 4-сақтандырғыштар; 5-рубильниктер; 6-электр желісі; 7-
реостат; 8-электр қозғалтқыш; 9-генератор; 10-қысқыш; 11-құбыр; 12-электр 
ұстағыш 
Сурет 64- Қолмен доғалық дәнекерлеу 
Доғалы дәнекерлеуді айнымалы немесе тұрақты токпен орындауға 
болады. Тұрақты ток жоғары сапалы дәнекерлеу қамтамасыз етеді. 
Айнымалы токпен дәнекерлеу үнемді және ыңғайлы. Айнымалы токпен 
дәнекерлеу кезінде кернеуі 220, 380 В айнымалы ток желісінен ток кернеуді 
доғаның қоздыру және тұрақты жану үшін қажетті шамаға дейін 

88
төмендететін (кернеуі 60-80 В) дәнекерлеу трансформаторына беріледі және 
дәнекерлеу сымдары бойынша қысқыш және электр ұстағыш арқылы 
дәнекерленетін бөлшектерге жеткізіледі (Сур. 64
а
). 
Дәнекерлеу трансформаторы өзекшеден тұрады, оның тік өзектерінде 
бастапқы және қайталама орамдардың катушкалары орналасады. Екінші 
орамның жылжымалы катушкалары реттеу винтімен жалғанған, оның 
айналуында екінші орамның 4 катушкасымен бастапқы орамның 
катушкаларымен жақындайды. Бұл жағдайда дәнекерлеу тогы артады. 
Катушкаларды жою кезінде бір-бірінен дәнекерлеу тогы азаяды. 
Дәнекерлеу тогын да дәнекерлеу тізбегіне дроссель қосу немесе дәнекерлеу 
трансформаторының орамдарын тізбектеп қосу арқылы реттеуге болады. 
Тұрақты токпен дәнекерлеу кезінде кернеуі 220, 380 В айнымалы ток 
желісінен тоқ дәнекерлеу түрлендіргішіне немесе түзеткішке түседі. 
Түрлендіргіш жалпы білікпен қосылған электр қозғалтқышы мен тұрақты ток 
генераторынан тұрады. Генератор 25-27 в кернеулі тұрақты ток шығарады. 
ПСТ-500 жылжымалы дәнекерлеу түрлендіргіші электр қозғалтқышы 
мен генераторды біріктіретін бір корпусты конструкция (Сур. 64б). 
Корпустың жоғарғы бөлігінде реостат, дәнекерлеу сымдарын және 
вольтметрді қосу үшін қысқыштар орнатылған. ВД-306, ВД-502 дәнекерлеу 
түзеткіштері түрлендіргіштерге қарағанда аз массамен және реттеудің кең 
шектерімен жоғары ПӘК сипатталады.
Егер электр желісі жоқ болса, генератор ішкі жану қозғалтқышы 
айналатын АДД-309, АД-304 дәнекерлеу агрегаттарын пайдаланады. Қолмен 
доғалы дәнекерлеу үшін металл электродтар — жабыны жағылған дөңгелек 
қималы Болат өзектер қолданылады. Электродтар болат көміртекті, 
қоспаланған, жоғары қоспаланған сымнан жасалады. Электродтар мақсаты 
бойынша жіктеледі — көміртекті және төмен қоспаланған конструкциялық 
болаттарды, қоспаланған конструкциялық және жылуға төзімді болаттарды, 
жоғары қоспаланған болаттарды дәнекерлеу үшін; жабынның түрі бойынша 
— негізгі, рутил, қышқыл, целлюлоза және т.б., қождың сипаты, металдың 
механикалық қасиеттері бойынша. 
Электродтар жабыны балқытылған металды оттегіден және ауа 
азотынан қорғайды, доғаның жануын тұрақтандырады, металды зиянды 
қоспалардан тазартады және оған дәнекерлеу жігінің қасиеттерін 
жақсартатын элементтерді қосады (қоспалы қоспалар). Дәнекерлеу аймағын 
қорғау үшін көмірқышқыл газы, азот, аргон және баллондардағы үлкен 
қысымдағы басқа да инертті газдар қолданылады. 
Құбырлардың қолмен доғалық дәнекерлеуі үшін әдетте Э42 және Э42А 
электродтары қолданылады, олар құрғақ үй-жайларда қаптамада сақталады. 
Қолмен доғалық дәнекерлеу осылай орындалады. Құбырларды 
дайындағаннан кейін дәнекерлеу режимін таңдайды, дәнекерлеу жабдығы 
мен жұмыс режимін орнатады, доғаны жағады және тігістерді орындайды. 
Қолмен дәнекерлеу режимін таңдау кезінде электродтың диаметрі мен 
дәнекерлеу тогының шамасын анықтайды. Электродтың диаметрі металдың 
қалыңдығына, қосылыс түріне, тігісіне және т. б. байланысты болады. 

89
Көп қабатты және бұрыштық тігістерде бірінші қабат 2-4 мм 
электродпен, ал кейінгі қабаттар — үлкен диаметрлі электродпен 
орындалады, бұл тігістің жоғары сапасын қамтамасыз етеді. Тік және төбелік 
тігістер әдетте диаметрі 4 мм-ден аспайтын электродпен орындалады. 
Дәнекерлеу тогы электродтардың диаметріне 1 мм-ге 35-60 А тең деп 
қабылданады. Ток мәні аз болған кезде доғаның тұрақсыз жануы болады, бұл 
шағын өнімділікке алып келеді; шамадан тыс үлкен мәнде электрод қызып, 
металл шашырайды, тігістің қалыптануы нашарлайды және дәнекерленбейді. 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: