Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлiк қоғамы абиева г. С., Молдаш ы.Ә., Мауленова б. Т

49
Түйіспелі кең қонышты дәнекерлеу келесі ретпен орындалады (Сур. 
38). Құбырларды дайындағаннан кейін қыздыру элементі олардың ұштары 
арасында енгізіледі, содан кейін олар қыздыру элементімен жанасатындай 
етіп жақындайды. Құбырдың қосылатын беттерін балқытқаннан кейін 
сұйылтады, қыздырғыш элементті алып тастайды және құбырдың тегіс шетін 
құбырға тез салады, қосылатын бөліктерді салқындатқанға дейін 
қозғалмайтын күйде ұстайды. 
а
-қыздыру элементін енгізу
; 
б
-
құбыр ұштарын балқыту; 
в
-құбырларды 
біріктіру; 1-кең қоныш; 2-дорн; 3-қыздыру элементі; 4-гильза; 5-тегіс ұшы; 6-
қамыт 
Сурет 38-Түйіспелі кең қонышты дәнекерлеудің технологиялық 
процесі 
Қосылыстарды түйіспелі және түйіспелі кең қонышты дәнекерлеуді 
салыстырғандағы 
артықшылығы: 
құбырдағы 
сұйықтықтың 
еркін 
қозғалысына кедергі келтіретін материалдың ағуы пайда болмайды; 
жанасудың үлкен ауданы есебінен неғұрлым берік қосылыс жасалады; 
оларды қосу кезінде құбырларды орталықтандыру және қысу үшін күш қажет 
емес. 
Кең қонышты қосылыс кең қонышты жалғау бөлшектерімен 
орындалады: үштік, муфталар. Жалғағыш бөлшектер болмаған жағдайда 
дәнекерлеуді құбырдың тегіс ұшында қалыпталған кең қонышында 
жүргізеді. Жалғағыш бөлшектің немесе қоныштың ішкі диаметрі қосылатын 
құбырдың сыртқы диаметрінен аз болуы тиіс. 
Түйіспелі кең қонышты дәнекерлеу үшін пайдаланылатын қыздыру 
элементі, түйіскенге қарағанда оңай. Алайда, қосылатын құбырлардың 
диаметріне байланысты белгілі бір қыздыру элементін немесе ауыспалы 
саптамаларды қолдану керек. Қыздыру элементі алюминий немесе тот 
баспайтын болаттан жасалған. Құбыр материалымен жанасатын құралдың 
беті жылтыратылып, балқытылған пластмасса жабыспайтын материалмен 
жабылуы тиіс. 
Құрылыс алаңында шағын диаметрлі құбырларды дәнекерлеу кезінде 
элемент дәнекерлеу шамымен немесе газ жанарғысымен қызады. Бұл ретте 

50
элемент температурасын термокарандашпен немесе дәнекерленетін 
құбырдан кесілген материал бөлігімен бақылайды. 
Құбырларды қыздырған және балқытқан кезде қыздырғыш элемент 
жалғанатын құбырлардың ұштарының арасына дорн құбырға қарама — 
қарсы, ал гильза құбырдың тегіс шетіне қарама-қарсы орналасады. 
Гильзаның тереңдігіне тең қашықтықта тегіс ұшының Қыздыру элементіне 
жылжуын шектеу үшін шектеу қамытын орнатады. Кең және тегіс соңы 
жылыту элементіне тез жақындайды. Қыздыру элементінде құбырлардың 
ұштарын табу уақыты бөлшектердің пішіні мен қаттылығын жоғалтпай 
жанасатын беттердің барлық ауданының біркелкі балқытылуын қамтамасыз 
етуі тиіс. Егер қозғалтқышты баяу өндірсе, онда қосылатын құбырлардың 
ұштары қабырғаның қалыңдығына немесе оның көп бөлігіне жылынып, 
пішінін жоғалтады. 
Балқу кең қоныштың жиектерінде және құбырда барлық периметрі 
бойынша биіктігі 1-2 мм балқытылған материалдың білігі пайда болғанға 
дейін жалғасады. Содан кейін 2-3 С артық емес құбырмен құбырдың тегіс 
шетін кең қонышқа енгізе отырып және оларды 20-30 с осьтік жүктемемен 
материал қатқанша ұстап тұрады. Құбырларды жалғағаннан кейін оларды 
бір-біріне бұруға және жылжытуға тыйым салынады. 
Қондырма материалын қолдана отырып қыздырылған газбен 
дәнекерлеуді жанарғы көмегімен қосылатын құбырлардың жиектерін және 
қондырма материалының шыбығын қыздыру және кейіннен жікті 
қыздырылған беттерге басылатын шыбық материалымен толтыру жолымен 
орындалады. Бұл әдіс әмбебап, өйткені дәнекерлеуді тігістің кез-келген 
жағдайында жүргізуге мүмкіндік береді, бөлшектер мен күрделі құралды дәл 
келтіруді талап етпейді (Сур. 39). Газ компрессордан шланг бойынша 
беріледі, сым арқылы токпен қоректенетін электр спиральмен қызады және 
шүмектер арқылы дәнекерлеу аймағына беріледі. 
1-құбырлар; 2-қосымша материалдан жасалған шыбықтар; 3-жанарғы; 
4-газ беру шлангы; 5-электр сымы 
Сурет 39-Пластмасса құбырларды жапсырма материалы бар 
қыздырылған газбен дәнекерлеу 

51
Қыздырылған газбен дәнекерлеу түйіскен немесе кең қонышты болуы 
тиіс. Түйіскен қосылыстың созылу беріктігі кең қоныштыға қарағанда 
жоғары, ал иілуі керісінше. Алдымен жапсырма материалдың шыбықтарын 
дәнекерлеуге дайындайды, жанарғыны таңдайды және оны қосады, 
қыздырылған газдың температурасын бақылайды және дәнекерлеуді 
жүргізеді. Құбырларды дәнекерлеуге дайындау кезінде тазаланады және 
дәнекерлеу орындарын майсыздандырады. Қалыңдығы 2-5 мм құбырларды 
түйіскен дәнекерлеу кезінде 60-65°бұрышпен фасканы алады. 
Шыбықтың материалы дәнекерленетін құбырдың материалына, оның 
қалыңдығына, тігіс геометриясына сәйкес таңдалады.Қарапайым профиль 
шыбықтарын қалыңдығы 5 мм дейін, қалыңдығы үлкен болған кезде — 
күрделі құбырларды дәнекерлеу кезінде пайдаланады. Шыбықтың соңы 
30°бұрышпен кесіледі. Қыздырғышты оның шүмегінің диаметрі шыбықтың 
диаметрінен 1 мм артық болатындай етіп таңдайды. Жанарғы алдындағы 
қысым 0,04 МПа дейін 3-7 м3/сағ газ беру. Газ температурасы шүмектен 
шығу материал түріне байланысты: ЖТП, ТТП - 230-270°С; ЖТП, ПП - 250-
300°С. 
Қыздырғышты келесі түрде есептік режимге қосады және шығарады. 
Сығылған ауаны беру үшін бұранданы ашады және спиральді қоректендіруді 
қосады. Қыздырғышты қыздырғаннан кейін 3-5 минуттан кейін газ 
температурасын түпкілікті белгілейді, оны беруді реттей отырып: беруді 
азайтқан кезде температура көтеріледі, ұлғайған кезде-азаяды. 
Температураны термометрмен немесе бақылау үлгілеріне жылулық әсер ету 
жолымен бақылайды. Екінші тәсілмен температураны бақылау кезінде 
дәнекерленетін бұйымнан кесілген және шүмектен 6-8 мм қашықтықта 
орналасқан кесекте 5 С кейін күңгірт дақ пайда болуы тиіс, ал шүмектерге 
көтерілген ақ қағаз қара қоңыр түске боялуы тиіс. 
Қыздырылған газ таза болуы тиіс: шаң, май және жіктің сапасын 
нашарлататын басқа да заттар болмауы керек. Қыздырылған газдың 
тазалығын ағын жолында мақта-қағаз матасы немесе қағаздың ақ бөлігін 
орналастыра отырып тексереді: оларда қара дақтар немесе нүктелер пайда 
болмауы тиіс. Егер ауа тазалығы жеткіліксіз болса, онда қыздырғыштың 
алдында ауа сүзгісі орнатылады. 
Пластмасса құбырларды дәнекерлеу кезінде ыстық газ ағыны көлденең 
немесе тербелмелі қозғалыстармен қыздырғышты шыбыққа және 
дәнекерленген жиектерге күңгірт бет пайда болғанға дейін бағыттайды.
Шыбықтың жұмсаруына қарай шыбықтардың күші бар (диаметрі 3 мм 
— 18-22 Н, ал диаметрі 4 мм — 30 Н-ге дейін шыбықтар үшін) біріктірілетін 
құбырлардың дәнекерленетін беттерінің жұмсаруына қарай түйіскен жеріне 
жанады. Бұл ретте шыбықты құбыр осіне бұрышпен ұстау керек: түйіскен 
дәнекерлеу кезінде — 60...90°; кең қонышты — 45°. Қыздырғыштың шүмегі 
құбырдың осімен 15 бұрышы болуы керек...25° — қабырғасының қалыңдығы 
5 мм және 30 дейін құбырлар үшін...45 ° -дәнекерлеудің жалпы бағытына 
қарама-қарсы бағытта 5 мм артық. 

52
Шыбық сол қолында дәнекерлеу бетінен 70-80 мм қашықтықта, ал 
жанарғыны оң қолында ұстайды. Шыбықтар белгілі бір тәртіппен тігістерге 
салынады (Сур. 40) тігістегі кернеудің біркелкі таралуын қамтамасыз ете 
отырып. Төсеу кезінде саусақтар біркелкі жоғары жылжиды. Дәнекерлеу 
процесін үзбей, шыбықтарды бірқалыпты ұстаңыз. 
1-қосылатын құбырлар; 2-дәнекерленген жіктер 
Сурет 40 - Түйісу (а) және қоныстану (б) қосылыстар: 
Түйіскен қосылыстарды орындау кезінде бірінші білікшені төсеу 
кезінде шыбықтың бір бөлігі тігістің ішкі жағынан 0,5—1 мм шығып тұруын, 
ал кең қонышты қосылыстар — құбыр периметрі бойынша бұрыштық тігіс 
катеті кең қоныштың қабырғасының қалыңдығына тең болуын қадағалайды. 
Шыбық ауысқан немесе үзілген кезде дәнекерленген шыбықтың ұшын 
20-30° бұрышпен қыздырады және кеседі, содан кейін алынған кесіндіге 
ұқсас дайындалған жаңа шыбық пісіріледі. Бұл ретте тігісте бір-бірінің үстіне 
қатарлап салынатын шыбықтардың түйіскен жерлері арасындағы қашықтық 
кемінде 8 мм болуы қажет. 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: