Қазақстан республикасының білім жєне ғылым министрлігі

14 
көптеген өндіруші елдердің экономикасы, ең алдымен кофе өндірумен 
байланысты салалар - сауда, көлік, қаржы жүйесі зардап шекті. 
Бірқатар елдерде кофе дағдарысы тіпті "экономикалық" шектерден асып 
түсті: мысалы, Гватемалада ол саяси тұрақсыздықты тудырды және Эфиопияда 
гуманитарлық дағдарысқа айналды. 
Картахендегі кездесуде делегаттар дағдарыстан шығудың тиімді жолдарын 
табуға тырысты. Алайда келісу мүмкін болмады. 
Бүкіл кофе импортының 46% - ын құрайтын Еуропалық Одақ экспорттаушы 
елдердің кофеге ең төменгі бағаны белгілеу туралы ұсынысын қолдаудан бас 
тартты. Еуропалық кофе федерациясының президенті Йоппе Ванхориктің 
айтуынша, жанжалды шешу «баға мәселелерімен емес, сапа мәселелерімен» 
байланысты. Мұндай жағдайда жасанды баға тетіктері артық өндіруге ықпал 
етеді. 
Сұрақтары: 
1. Неліктен квоталарды алып тастау кофе экспорттаушы елдердің 
кірістерінің төмендеуіне әкелгенін түсіндіріңіз, өйткені олар экспортқа кофе 
жеткізілімін кедергісіз арттыра алатын сияқты. 
2. Мақалада келтірілген мәліметтерге сүйене отырып, кофеге сұраныстың 
икемділігі туралы қандай қорытынды жасауға болады? 
3. Тауардың тіркелген бағасы дегеніміз не? Жасанды баға тетіктері әрқашан 
тауарлардың артық өндірілуіне ықпал ете ме? Ойлауды графикалық түрде 
суреттеңіз. 
4. Сіздің ойыңызша, Еуроодақ экспорттаушы елдердің кофеге белгіленген 
ең төменгі бағаларды белгілеу ұсынысын қолдаудан неге бас тартты? 
5. «Сатып алушылардың жеңісі» және «сатушылардың жеңісі» ұғымдарын 
түсіндіріп, графикалық иллюстрация беріңіз. Егер ең төменгі белгіленген бағалар 
белгіленсе, сатып алушылар мен кофе сатушылардың пайдасы қалай өзгеретінін 
талдаңыз. 
Тест тапсырмалары: 
1.Дәстүрлі экономиканың белгісі: 
A) Ұлғаймалы ұдайы өндіріс. 
B) Өндіргіш күштердің баяу дамуы. 
C) Дәстүрге бйланысты өндірістік қатынастардың дамуы. 
D) Натуралды шаруашылық пен коллективті меншік формасының билігі. 
E) Қарапайым кооперация.
2.Экономикалық жүйе үшін негізгі тапсырма қайсысы: 
A) Жеке экономикалық субъектілердің әрекетін үйлестіру. 
B) Өндірістің техникалық жағдайын анықтау . 
C) Инфляция мен жұмыссыздықты жою. 
D) Әділетті қоғамды қалыптастыру. 
E) Кеңейтілген өндіріс пен экономикалық өсімді қамтамасыз ету.

15 
3.Экономикалық жүйе келесі фундаментальды сұрақтарды шешеді: 
A) Не, қалай, кім үшін. 
B) Қалай ,неге, кім үшін. 
C) Қашан, қайда,кім. 
D) Кім, неге, не үшін. 
E) Инфляция мен жұмыссыздықты жою мәселелерін.
4.«Экономикалық жүйе» түсінігінің дұрыс анықтамасы:
A) Өзара байланысты, белгілі бір біртұтастықты құрайтын элементтердің 
жиынтығы. 
B) Нақты тарихи өндірістік қатынастардың қызмет ету формасы. 
C) Материалдық және материалдық емес игіліктерді өндірушілер 
арасындағы ерекше тәртіптегі байланыс. 
D) Өндіру әдісі. 
E) Басқару әдісі.
5.Үй шаруашылықтарының жинақтау себебі: 
А)күтпеген жағдайлардан сақтану. 
В)нақты процент ставкасын өзгерту. 
С)табысты ұлғайту. 
D)пайданы барынша ұлғайту
Е)міндеттемелерді өтеу қажеттілігі.
6.Өндірістік қатынастар дегеніміз: 
A) Өндіру, бөлу, айырбастау,тұтыну процестеріндегі адамдар арасындағы 
қатынас. 
B) Табиғи, материалдық, ақпараттық ресурстарды пайдалануға байланысты 
қатынас. 
C) Адамның табиғатқа қатынасы. 
D) Әлеуметтік топтар арасындағы байланыс. 
E) B) және C) дұрыс.
7.Қоғамдық күштерге не жатады: 
A) Өндірістік құралдар мен жұмысшы күшінің жиынтығы. 
B) Жоспарлау 
C)Өндірісті қоғамдастыру формасы. 
D) Жер, су, пайдалы қазбалар. 
E) Инфрақұрылым және оның элементтері.
8.Кірістер мен шығындар айналымындағы ресурстар рыногында үй 
шаруашылығы кім: 
A) Сатушы. 
B) Сатып алушы. 
C) Оқшауланған бірлік. 

16 
D) Объект. 
E) B) және C) дұрыс.
9.Кез-келген қоғамдық-экономикалық формацияда бірінші не: 
A) Базис. 
B) Қондырғы. 
C) Қоғамдық экономикалық формация түрі. 
D) Материалдық және рухани мәдениет сатысы. 
E) Технология.
10.Индусттрияға дейінгі қоғамнан индустриалдыға өту қандай процесс пен 
байланысты: 
A) Кооперация. 
B) Неолиттік революция. 
C) Менеджерлер революциясы. 
D) ҒТР. 
E) Өнеркәсіптік революция.
11.Қоғамдық дамуды формациялық зерттеу мыныаған негізделеді: 
A) Материалдық игіліктерді өндіру әдістері. 
B) Қоғамдық еңбек бөлінісі және кооперация деңгейі. 
C) Мемлекет және оның институттарының пайда болуы. 
D) Нарықтық экономиканың қалыптасуы және дамуы. 
E) Өркениеттік түсінігі.
12.Қоғамдық-экономикалық формация дегеніміз: 
A) Қоғамдық саяси қондырғы мен өндіру әдісінің жиынтығы. 
B) Өндіргіш күш пен өндірістік қатынастардың бірлестігі. 
C) Қоғамның даму кезеңіне тән экономикалық уклад. 
D) Өндірушілер мен өндірістік құралдардың бірігу әдісі. 
E) Экономикалық қатынастар жүйесі.
13.«Өркениеттік»түсінігінің мазмұны: 
A) B) және C) дұрыс. 
B) Варварлықтан кейінгі қоғамдық даму сатысы. 
C) Жеке адам қоғамының материалдық және рухани мәдениетінің 
спецификасы. 
D) Материалдық игіліктерді өндіру әдісі. 
E) Қоғамдық-экономикалық формация.
14.Алғашқы қауымдық құрылыстың өндірістік қатынастарын не 
сипаттайды: 
A) Өндірістік құралдарды бірлесіп иемдену және пайдалану 
B) Адамды қанау. 

17 
C) Жұмысшыны өндірістік құралдардан оқшаулау. 
D) Еңбегіне қарай бөлу. 
E) Айырбас қатынастарының дамуы.
15.Алғашқы қауымдық құрылыстағы еңбекке тән емес не: 
A) Жоғары өнімді еңбек 
B) Бірлескен еңбек қызметі: 
C) Қоғамдық еңбек. 
D) Табиғи еңбек бөлінісі. 
E) Қажетті еңбек.
16.Индустрияға деиінгі экономикада қоғамдық өндірістің қай сферасы 
маңызды: 
A) Ауыл шаруашылығы. 
B) Өнеркәсіп. 
C) Қызмет көрсету сферасы. 
D) Ақпарат. 
E) B) мен D) дұрыс.
17.Постиндустриалды экономикада қоғамдық өндірістің қай сферасы 
маңызды: 
A) Ауыл шаруашылығы. 
B) Қызмет көрсету сферасы мен ақпарат. 
C) Өнеркәсіп. 
D) Қол еңбекке негізделген сфералар. 
E) C) мен D) дұрыс.
18.Қазақстан экономикасы қандай даму кезеңінде: 
A) Индустрияға дейінгі. 
B) Индустриалды. 
C) Постиндустриалды. 
D) Феодалдық құрылым. 
E) Құл иеленуші.
19.Постиндустриалды елдердің экономикасы немен сипатталады: 
A) Дәстүрлі экономика. 
B) Еркін бәсекелі экономика. 
C) Аралас экономика. 
D) Өтпелі экономика. 
E) Командалы әкімшілік.
20.Меншік деген экономикалық категория қандай қатынасты білдіреді: 
A) Менеджмент. 
B) Адамның табиғатқа қатынасы. 

18 
C) Адамдар арасындағы таптық белгі. 
D) Затты иемдену және өндіріс нәтижесіне байланысты қатынастар. 
E) Құқықтар жүйесі.
21.«Иемдену» қатынасын қалай сипаттауға болады: 
A) Сыйға тарту құқығы 
B) Қандайда объектіні меншікке айналдыру мүмкіндік жоқ екендігін 
білдіреді. 
C) Өндірістік құралдардың қоғамдастырылуы. 
D) Пайдалану құқығы. 
E) Қандайда бір объектіні белгілі субъектінің менншігіне айналдыру 
мүмкіндігі.
22.Оқшаулау деген не: 
A) Игіліктермен ресурстарды адамның өмірлік меншігіне айналдыру 
мүмкіндігінің болмауы. 
B) Табиғат өнімдерін адамнан оқшаулау. 
C) Бизнес мәселелерімен айналысудан бас тарту. 
D) Кәсіпорынды басқара алмау. 
E) Қарызды қайтару үшін меншігінен айырылу.
23.Меншіктің экономикалық мазмұнын ашатын категориялар жұбы: 
A) Иемдену-оқшаулау. 
B) Базис-қондырғы. 
C) Мән-құбылыс. 
D) Себеп-салдар. 
E) Субъект-объект.
24.Иемдену құқығын қалай сипаттауға болады: 
A) Игілікке физикалық бақылау жасау құқығы. 
B) Заттан пайдалы қасиеттерін алу құқығы. 
C) Заттың тағдырын анықтау құқығы. 
D) Игілікті мұрагерлікке беру құқығы. 
E) Объектіні пайдалану мүмкіндігін анықтыу құқығы. 
25.ҚР Ата Заңында келесі меншік формалары белгіленген: 
A) Жеке және мемлекеттік. 
B) Мемлекеттік, коллективтік, жеке. 
C) Мемлекеттік, жеке,аралас. 
D) Мемлекеттік, аралас,бірлескен. 
E) Мемлекеттік,кооперативтік, жеке. 

19 

жүктеу/скачать 1,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: