Қазақстан республикасының жоғАРҒы білім және ғылым министірлігі
жүктеу/скачать 40,85 Kb.
|
Курстық Жұмыс Адилов Б.Т
|
Түркістан қаласының Қазақстан тарихындағы айрықша рөлі оның тарихы мен мәдениетін жан-жақты зерделеудің өзектілігін айқындайды. Жазбаша дереккөздердiң деректерiн талдау олардың фрагменттiлiгi мен ерекшелiгiне байланысты қала тарихын егжей-тегжейлi және ғылыми негiзделген қайта жаңартуға мүмкiндiк бермейдi. Ғылыми әдебиеттегі мұндай қайта құру әрекеттері, осы жарияланымда фрагменттік ұсынылғанды қоса алғанда, жеткілікті түрде негізделмеген және әзірге тек гипотеза ретінде қаралуы мүмкін. Осының бәрі дереккөздік базаны кеңейту, ғылыми айналымға енгізілетін тарихи дереккөздердің шеңберін ұлғайту міндетін қояды. Қазірдің өзінде Түркістан тарихын зерттеуде жетекші рөл археологиялық материалдарға тиесілі болады деп қорытынды жасауға болады. Айта кету керек, қалашықта 70 жыл бойы жүргізілген археологиялық жұмыстар спорадикалық сипатта болды, «Түркістан қаласының өткенін зерттеу бағдарламасы» мен оның мәдениет тарихына бағынбады. Олар ханака ғимаратын қалпына келтірудің және қоршаған аумақты қалпына келтірудің қажеттіліктері мен міндеттеріне едәуір дәрежеде қызмет көрсетті. Қазіргі уақытта, біздің ойымызша, «Түркістан қаласының тарихын зерттеу бағдарламасын» әзірлеу және оны Әзір- Сұлтан мұражай-қорығының қорғау аймағын қалпына келтіру жоспарларымен байланыстыру міндеті пісіп жетілген. Бүгін қалашықтың тағдыры да қайғылы. Қазіргі заманғы қала аумағында орналасқан ортағасырлық ескерткіш көп жылдар бойы қатты қирауға ұшыраған, бір бөлігі қалалық қоқыс үйіндісіне айналған, бұл қалашықтың микро топографиясын бұрмалайды. Өкінішке қарай, түрлі деңгейдегі шаруашылық жүргізушілер, құрылысшылар мен жобалаушылар Қожа Ахмет Ясауи ғибадатханасының архитектуралық кешенімен қатар, осы орта ғасырлық сәулет шедеврін қоршаған қалашықтың мәдени қабаты да мәдени ескерткіш болып табылатынын әлі де түсінбейді. Сәулет кешені аймағындағы «абаттандыру» жұмыстары 50-80 жылдары ескерткіштің едәуір бөлігінің бастапқы келбетін қайтарымсыз жойды. Қазақ хандарының ставкасы орналасқан соңғы цитадельдің мәдени қабатының үлкен бөлігі, сондай-ақ қалашықтың шахристанының едәуір бөлігі қазылып, шығарылды. Осы уақытқа дейін «абаттандыру» түрлі архитектуралық жобалардың кейбір авторлары тарихи ескерткіш аумағында өздерінің стильді жаңашылдықтарын орналастыруға ұмтылуда. Сол арқылы тарихи қалыптасқан ландшафтқа ғана емес, қала тарихы туралы, Кузахстан үшін маңызды тарихи өңірдің бірі мәдениетінің дамуы туралы объективті деректерді сақтайтын мәдени қабатқа да қауіп төндіреді. Бұл ретте қаланың ежелгі және орта ғасырлық тарихының, оның мәдениетінің көптеген мәселелері зерттелмеген күйінде қалып отыр. Әзiрге қаланың әртүрлi бөлiктерiнiң пайда болу және мекендеу кезеңдерiнiң жеткiлiктi негiзделген даталары жоқ. Қала тарихында оның материалдық мәдениетiнiң әртүрлi қырлары - үй құрылысы мен қаланы көрiктендiру, керамика өндiрiсi және басқа да қолөнер және т.б. бойынша жаппай материал жоқ. Ясы қонысының және Түркістан оазисінің басқа да ескерткіштерінің ерте кезеңдері зерттелмеген дерлік. Бұрын жүргiзiлген археологиялық жұмыстар негiзiнен мемориалдық және ғибадат үйлерiн зерттеумен байланысты болды және қала мәдениетiнiң басқа жақтарын шамалы дәрежеде ғана жария ете отырып, қаланың ғибадат ету функциясы туралы куәландырады. жүктеу/скачать 40,85 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|