Қазақстан тарихы жол карта

ОРТА ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
- Гумбольт Алтайдан оңтүстікке, Памирден шығысқа қарай Орта Азия деп атады. Фон Рихтгофен Орталық Азияны ішкі
ағымды өзендермен анықтауды ұсынды.
ұғымы
- Ерте орта ғасыр кезінде қалаға айналған: қыстаулар.
- ІХ–ХІІІ ғасырларда отырықшылық мәдениет өркендеп, қалалар саны көбейген. 
- Түркілер отырықшы қала мәдениетіне көшебастаған. Көшпелілер оларды жатақтар, яғни «көшіп-қонбайтын», «бір 
жерде тұратындар» деп атады.
- VI‒IX ғасырларда қалалық мәдениет өркендеді: Оңтүстік Қазақстан және Жетісуда
- X-XII ғасырларда қала халқы VIII-IX ғасырлармен салыстырғандағы өсімі 20-30 есе көп болды.
- Раң қаласы Солтүстік Қаратаудан ыдыс жасайтын шеберханалар табылған кейінгі ортағасырлық қала.
Орта ғасырлық 
қалалар
- Тараз, Талхир (Талғар), Алмалық, Қойлық қалалары
- Тараз - «Әйгілі түркі қаласы», «көпестер» қаласы деп аталған 
- Қалалардың негізгі тұрғындары – түркілер. 
- Қойлық Қапшағай шатқалынан кейін орналасқан қарлұқ билеуші ордаларының бірі болған қала
Жетісу
- Отырар, Ясы, Сығанақ, Сауран қалалары отырықшылық мәдениет орталығы 
- Қытай деректеріндегі Сайрам қаласы: Испиджаб
- Махмуд Қашғаридың еңбегінде: Сайрам
Оңтүстік Қазақстан
- Қолөнершілер мен егіншілер қала тұрғындарының санын көбейтті.
- Қаңлылар дәуірінде қалалық мәдениет қалыптасып, өркендеуіне соғдылар маңызды рөл атқарды.
Әлеуметтік-
экономикалық 
өзгерістер
1. Орталық бөлік (цитадель) - бай-шонжарлар тұрды. Ішкі бекіністе қала билеушісінің ордасы орналасты. Цитадельде
қауатты қорғаныс жүйесі, салтанатты дәлдіздер, сақтау қоймалары болды.
2. Екінші бөлік (шахристан) - тұрмысы орташа қалыптағы тұрғындар, қолөнер шеберлері тұрды
3. Үшінші бөлік (рабад) -егіншілер, кедейлер тұрды.
- Қала туралы деректер руна жазбаларында: «балық» – қала, «балықдақы» – қалалықтар, «барқ» – ғимарат.
- Қазбаларға қарағанда X-XIII ғасырларға жататын Қазақстан аумағында 30-ға жуық түрі өңделген кірпіштер табылды.
Орта ғасырлық 
қалалар құрылысы
Суяб
Қалалар туралы деректер
Алғаш кезедесуі
- VІІ ғасырдың І жартысы–VІІІ ғасырда қытай деректерінде кездеседі. 
629 жылы 
Қытай монах-
саяхатшысы 
Сюань Цзянь
- «Мөлдір теңізден (Ыстықкөл) солтүстік-батысқа қарай 500 ли жүргеннен кейін Суйе (Суяб) өзені бойындағы қалаға
келдік. Оның аумағы 6-7 ли. Онда түрлі елдерден келген көпестер мен соғдылар тұрады екен. Топырағы қызыл тары
мен жүзім өсіруге қолайлы. Сүйеден тура батысқа қарай бір-бірінен бөлек ондаған жеке қалалар орналасыпты. 
Олардың әрқайсысының өз ақсақалы бар. Олар бір-біріне тәуелді болмағанмен, бәрі де тудзюге (қағанға) бағынады». 
VІІІ ғасырдың 30-
жылдарындағы 
қақтығыс
- 740 жылы түргеш әмірі Мюхе-даған Ферғана және Ташкент әмірлерімен бірігіп Суябтың маңында түркеш қағанының 
ұлы Сулиді өлтіріп, өзін түргештердің билеушісі деп жариялайды.
Гардизи
«Худуд аль-Алем» 
еңбегінде
- «Зейн әл-ахбар» («Баяндау көркі») шығармасында Суяб туралы: «Бұл 20 мың адам тұратын үлкен мекен. Шаһар-
дың әміршісі Ялан шах есімді джабғудың бауыры екен» сипаттама келтірілген.

жүктеу/скачать 9,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: