ОРТА ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ

 3-ТАРАУ
ЖАҢА ҒАСЫР ТАРИХЫ
163

ЖАҢА ЗАМАНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
171
- 1728 жылы Ұлытау Бұланты өзенінің бойындағы Қарасиыр жерінде қазақ жасақтары ірі жеңіске жетті.
- 60 мың қазақ-қырғыз біріккен әскері қалмақтарды талқандады.
- Бұланты-Білеуті шайқасы кейде жоңғар іскерінің көп өлуіне «Қалмақ қырылған» деп аталды.
·Қ азақ халқының әскери, моральдық рухы көтерілді;
·Ж ауға қарсы күресте халықтың күш-жігері, ұмтылысына серпін мен үміт берді;
·Қ азақ өлкесінің солтүстік-батысы азат етілді.
- «Біздің қазақ бұл Сарыарқаға келіп, не болғаны- Абылай заманынан аз-ақ ілгері. Бұл қазақ иесіз жатқан жерге 
текке келіп, ие болған жоқ. «Ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен», жаннан кешіп, кеше Қаракерей Қабанбай, 
Қанжығалы Бөгенбай, Қаздауысты Қазыбек замандарында қалмақпен жаудай алысып, жаттай салысып, шыбын 
жанын нысанға байлап, не маңғаз сарбаздары жау қолында оққа ұшып, өлгені өліп, қалғаны қалып, сөйтіп алған 
жері еді. Баянауыл тауында «Жасыбай асуы»- сол Жасыбай, қазақтың батыры. Қалмақпен атысып, оққа ұшып, сол 
жерге қойғаннан «Жасыбай» атанған. Қызылтудың бауырында «Қалмаққырылған» деген жер қалмақтың қазақтан 
ақырғы қырылған қырылысы». Торғай даласы.
- 1728 жылы Райымбек Ойрантөбе маңында Жетісу жеріне көшке жоңғар ақсүйектеріне соққы береді.
«Қалмақ 
қырылған»
шайқасы 
- 1729-1730 жылдары көктемде Балқаш көлінің оңтүстік-батысында Итішпес-Алакөл жерінде болды.
- Әбілқайыр ханның басшылығымен үш жүз әскері жеңіске жетті.
1730 жылдың көктемінде Балқаш көлінің оңтүстігіндегі Итішпес Алакөл деген жерде өтті.
- Маңызы: 
· Жоңғарлар Іле өзенін бойлап, еліне шегінде;
·К іші жүз бен Орта жүз жерлерінің көп бөлігі азат етілді;
·Ү ш жүздің бірігуінің маңыздылығын көрсетті.
Аңырақай 
шайқасы 
- 1730 жылы Болат ханның кенеттен өмірден өтуі, таққа талас пен алауздықты тудырды. Әбілқайыр мен Сәмеке 
хандыққа үміткер ретінде алауыздық басталды. 
- Қазақ ақсүйектері қатты белгілі емес Әбілмәмбетті хан сайлады. Олар күшті тұлғаның хан болғанын қаламады. 
- Нәтижесінде:
·Ә білқайыр әскерін Кіші жүзге солтүстік-батысқа алып кетті. Кіші жүз жалғыз казак, башқұрт, қалмақ қоршауында 
қалды.
·С әмеке хан Орта жүз әскерін солтүстікке алып кетті. Қабанбай, Жәнібек батырлар бастаған халық жасақтары қарсы 
күрестерін жалғастырды. 
·Ұ лы жүз Жоңғарларға аманат беріп, алым-салық төлеп тұруға мәжбүр болды. 
Біріккен халық 
жасағының 
ыдырауы 
- 1741-1742 жылдар «Ақтабан шұбырынды,Алқакөл сұламадан» кем түспейтін екінші жорық жасады.
- Жоңғар әскері 3 бағыттан баса көктеп кірді;
·О ңтүстіктен Сары Мәнжінің жасағы;
·С олтүстіктен Септен бастаған қалмақтар;
·Ш
ығыстан Қалдан Сереннің үлкен ұлы Лама Доржы бастаған әскер тұтқиылдан соққы берді.
Қалдан Серен 
жорықтары 
- 1743 жылы Орта жүз бен Жоңғар арасында бейбіт келісім жасалды:
·А манатқа қазақ балаларын алып, жоңғар билігін мойындауды талап етті.
·О рта жүз қазақтары Ор бекінісіне дейін ығыстырылып, белгіленген жерде көшіп-қонуы талап етілді.
Қазақ-жоңғар 
келісімі
1723-1727 жж. - Ақтабан 
шұбырынды, Алқакөл сұлама
1717 жылы - 
Аягөз шайқасы
1726 жылы - 
Ордабасы жиыны
1728 жылы - 
Қалмаққырылған шайқасы
1710 жылы - 
Қарақұм жиыны
1730 жылы - 
Аңырақай шайқасы

жүктеу/скачать 9,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: