ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Қазақ хандығы

ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Қазақ хандығы

Дәрістің мақсаты: ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Қазақ хандығының жағдайын анықтау. Осы уақыттағы Қазақ хандығының дамуына Қасым, Хақназар, Тәуекел, Есім және Жәнгір хандардың қосқан үлесін көрсету.

1.Хандықты нығайту жолындағы күрес

2. ХҮІ ғасырдың екінші жартысындағы Қазақ хандығы.

3.ХҮІІ ғасырдағы Қазақ хандығы.

Қазақ халқының тіршілік көзі – мал шаруалығы. Қазақ даласының климаттық және топырақтық ерекшеліктері – көшпелі шаруашылық негізі. Көшіп-қону ауқымы мен бағыттарының табиғат өзгерістерінен тәуелділігі. Егіншілік, оның дамыған аймақтары. Суландыру жүйесі, дәнді-дақыл түрлері. Қолөнер. Сауда және айырбас.

Қазақ қоғамындағы феодалдық қатынастардың ерекшеліктері жөніндегі пікірталастар. Меншік мәселесі. Жерге, жайылымдарға, қыстауларға меншік түрлері. Малға меншік.

ХҮІ-ХҮІІІ ғғ. мәдениет. ХҮІ-ХҮІІІ ғғ. Қазақстандағы қалалық аймақтар. Қалалардың атқарған ролі мен маңызы. Сыр бойы қалалары: 1513 жылғы Сығанақ (Көк кесене), Сауран, Түркістан, Отырар, Сайрам. Ташкент қаласындағы «Көкемнің көк күмбезі» ескерткіші. Қалалардың ішкі құрылымы. ХҮІІ-ХҮІІІ ғғ. қалалардың құлдырауы және оның себептері. Қалалар мен қоныстардағы құрылыстар. Мал шаруашылығына қатысты еңбек құралдары және олардың түрлері. Егіншілікке қатысты еңбек құралдары. Әскери қару-жарақтар. Қолөнер, кәсіпшілік, тігіншілік.

Халықтың рухани мәдениеті. Күнделікті өмірдегі салт-дәстүрлер. Наурыз мерекесі. Діни және басқа халықтық мейрамдар. Көшпелі және отырықшы тұрмысқа тән әдет-ғұрыптар. Көшпелі және отырықшы тұрмысқа тән әдет-ғұрыптар, дәстүрлер, олардың ерекшеліктері. Халықтың наным-сенімдері.

ХҮ-ХҮІІІ ғғ. ақын-жыраулар: Асан Қайғы, Шалкиіз, Қазтуған, Доспамбет, Жиембет, Марғасқа, Ақтамберді, Бұқар. Олардың мұраларындағы негізгі идея. Тәуке мен Абылай хандардың кеңесшісі болған қазақ жырауы.

1.Қазақ жерлерін біріктіруде Қасым және Хақназар хандар атқарған ролі.

2.ХҮІ-ХҮІІ ғғ. қазақ-орыс қатынастары.

3.ХҮІ-ХҮІІ ғғ. қазақ хандығының әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

4. Тәуке ханның «Жеті жарғы» заңдары
Әдебиет:

1.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) Бес томдық. 2 том. А., 1997.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

3. Материалы по истории казахских ханств 15-18 веков. А., 1970.

4. Эволюция государственности Казахстана. Материалы международной конференции. А., 1996.

5. Казахстан в эпоху феодализма (проблемы этнополитической истории) А., 1981.

6. Масанов Н.Э. Кочевая цивилизация казахов.А., 1995.

7.Абусеитова М.Х. Казахское ханство во второй половине 16 в. А., 1985.

8. Басин В.А. Россия и Казахские ханства в 16-18 вв. А., 1971.

9. Моисеев В.А. Джунгарское ханство и казахи в 16-18 вв. А., 1991.

10. Толыбеков С.Е. Кочевое общество казахов в 17-19 вв. А., 1971.

11. Толыбеков С.Е. Общественно-экономический строй казахов в 17-19 вв. А., 1959.

12. Исин А.И. Казахское ханство и Ногайская Орда во второй половине 15-16 веков. Семипалатинск, 2002.

13.Казахско-русские отношения в 16-18 вв. Сборник документов.А., 1961.

ХҮІІІ ғ. Қазақстан

Дәрістің мақсаты: Қазақ хандығының саяси жағынан бытыраңқы елге айналуын көрсету. Қазақ халқының тарихындағы «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» жылдарының қасіретін көрсету.

1.ХҮІІІ ғ. басындағы Қазақ хандығының жағдайы. Саяси бытыранқылық.

2. Қазақ-жонғар қатынастарының шиеленісуі. «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» жылдары.

3. Қазақ халқының жонғар басқыншыларына қарсы отан соғысы.

1697 жылғы Галдан Бошоктың билік басына келуі. ХҮІІІ ғасырдың бірінші жартысында Ресей үшін Қазақстанның мәні. І Петр патшаның «Шығыс саясаты» жүйесіндегі Қазақстан. Қазақстанның Ресейге бодандыққа өтуінің басталуы. Бухгольц экспедициясы ( Ямышевск бекінісі – 1 қазан 1715 ж., Омбы бекінісі – 20 мамыр 1716 ж.), А.Бекович–Черкасскийдің, П.Северскийдің (Железинск бекінісі – 1717 ж.), И.М.Лихаревтің (Өскемен бекінісі – 1720 ж.) экспедициялары. Кіші жүздің ханы Әбілхайырдың Ресей патшалығымен дипломатиялық келіссөздері. 1723 жылғы қыркүйектегі Әбілхайыр ханның Еділ қалмақтарына жорығы. 1726 ж. Күздегі Әбілхайыр, Сәмеке ханжардың, Есім, Барақ сұлтандар басқарған қазақ жасақтарының Лобжы Назаров тайшы билейтін қалмақ ұлысына жорығы. Құтлымбет Қоштайұлының бастауымен елшілерін Кіші жүзді империя құрамына қабылдау туралы ұсынысымен Ресейге жіберуі. Императрица Анна Иоановна Кіші Жүзді Ресей империясының құрамына қабылдау туралы грамотаға қол қоюы. А.И.Тевкелевтің елшілігі. Әр түрлі саяси топтардың Тевкелев елшілігіне қатынасы. Кіші жүз (1731 ж.) және Орта жүз (1734 ж.) қазақтарының Ресей бодандығын қабылдауы. И.И.Неплюев. Кирилов бастаған Орынбор экспедициясының мақсаты. Ор бекінісінің құрлысының басталуы. 1749 жылы Петербург сарайындағылардың Нұралыны Кіші жүздің ханы етіп бекітуі.

Әбілхайыр ханның отарлаушы әкімшілікпен қарым-қатынасының шиеленісуі. Кіші Жүздің Ресей империясының құрамына қосылуына қарсы болған қазақ сұлтаны Барақтың Әбілхайыр ханды өлтіруі, оның саяси астары. Қазақстандағы саяси жағдайдың өзгеруі. Патшалық Ресейдің отарлау шараларына кірісуі. Линиялық бекіністер мен қалалардың салынуы. Жайық, Железинск, Өскемен Ор т.б. бекіністері. 1640 жылы салынған бекініс. Отарлау ісіндегі казак (казачество) әскерлерінің рөлі. Қазақтардың шаруашылық тәуелсіздігіне шектеуліктердің қойыла бастауы. Отаршыл әкімшіліктің ХҮІІІ ғасырдың ортасы мен екінші жартысындағы саясаты. Императрица Елизаветаның қазақтарға Жайық өзенінің оң жағында мал жаюға тыйым салу туралы жарлығы.

Цин империясының жоңғарларды «тыныштандыру саясаты». 1758 ж. Жоңғар хандығының жойылуы. 1756 ж. Цинь әскерінің қазақ даласына жорығы. Абылай хандығы (1771-1781 жж.). Абылай ханның біртұтас қазақ мемлекеттігін құру әрекеті. Абылай ханның Қытай және Ресей билік орындарымен қатынасы. Екатерина ІІ Абылай ханды қазақ жерлерінің Орта Жүздің ханы ретінде тануы. 1756 жылы Абылай сұлтанның Қытай қай мемлекетіне бодандыққа анты. 1740 жылғы Орта жүз ханы Әбілмамбет пен Абылай сұлтанның Ресей империясына адалдығы жөніндегі ант беруі. Битва 1750 жылғы қазақ пен жоңғар арасындағы Аяқ дегент жердегі шайқасы. Абылай ханның өлімінен кейінгі Қазақ хандығындағы саяси дағдарыс. Қырғызстан мен Орта Азия хандықтарына жасаған жорықтары. Қазақтардың Шығыс Түркістанға қоныстауы.

Кіші жүзде хандық биліктің дағдарысқа ұшырауы (ХҮІІІ ғ. ІІ-жартысы). Кіші жүз қазақтарының Е.И.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне қатысуы. 1773 ж. 5 қазандағы Орынбор қаласын қоршау. И.Пугачев бастаған көтерілістен кейін Қазақстандағы «Көрінбес қозғалысы» (партизан қозғалысы). Патшалық Ресейдің Қазақстан территориясындағы жазалау шаралары.

Батыс Қазақстан өңіріндегі Кіші жүз қазақтарының Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілісі (1783-1797 жж.). Көтерілістің себептері, басталуы, барысы және сипаты. 1783–1797 ж.ж. көтерілісшілердің қойған негізгі талаптары. 1785 жылғы Кіші жүз старшиндарының сиезі. Кіші жүздегі хандық билікті жоюға талпыныс. Игельстром реформасы және оның нәтижелері. Нұралы ханның биліктен кетуі. Көтерілістің жаңа кезеңі, салдары. Сырым Датұлы бастаған көтерілістің басты нәтижесі.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1. 
   Жонғарлар Қазақстан жеріне қай жылдары басып кірді?
   
2. 
   «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» деген сөздер қандай жағдайға байланысты шыққан?
   
3. 
   «Қалмақ қырылған» және Анырақай шайқастары қай жылдары болған?
   
4. 
   Әбілқайыр хан қай жылы қазақ әскерлерінің бас қолбасшысы болып сайланды?
   

1.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) Бес томдық. 3 том. А., 2000.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

3. Материалы по истории казахских ханств 15-18 веков. А., 1970.

4. Моисеев В.А. Джунгарское ханство и казахи в 16-18 вв. А., 1991.

5. Касымбаев Ж. Государственные деятели казахских ханств 18 в. А., 2000.

6. Султанбеков М. Аблай и его батыры. Семипалатинск, 1992.

8 тақырып.

Қазақстанның тәуелсіздіктен айырылуы. Қазақстан Ресей құрамында. Ұлт-азаттық қозғалыс

Дәрістің мақсаты: Қазақстанның Ресей бодандығын қабылдауының себептерін көрсету. Тәуелсіздігінен айырылған Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайын анықтау. Қазақ халқының отарлық езгіге қарсы ұлт-азаттық күресінің мазмұнын ашу.

1. Қазақстанның Ресей бодандығын қабылдау себептері және оның қорытындылары.

2. 
   ХҮІІІ ғ. 40-80 жылдарындағы Қазақстанның саяси жағдайы.
   
3. 
   Қазақ халқының отарлық езгіге қарсы ұлт-азаттық күресі.
   

1824 ж. Эссеннің «Орынбор қырғыздары туралы Жарғысы». Орынбор өлкесінің әскери губернаторы Перовский (1833 ж.). 1824 жылғы «Орынбор қырғыздарының Жарғысы» бойынша Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы және территориясының үш бөлікке бөлінуі. 1831 жылы дистанциялық жүйенің енгізілуі. Кіші Жүзді басқарудың орталығы. Орынбор генерал-губернаторының қызметтік лауазымдарды тағайындауы. Отаршыл әкімшіліктің Қазақстанның ішкі аудандарына тереңірек енуі және оның қазақтардың дәстүрлі шаруашылығына әсері. Егіншілік жағдайы. Қолөнер өндірісі. Көрші елдермен сауда қатынасы. Жәрмеңкелер. Қазақстанды Ресей өнеркәсібінің шикізат қорына айналдырудың басталуы. Отаршыл әкімшіліктің салықтар мен міндеткерліктерді енгізуі. Орта Азия хандықтарының Қазақстанның Оңтүстік аудандарына шапқыншылығы. Қоқан және Хиуа әскерлерінің қанды жорықтары. Қазақ ауылдарына әртүрлі салықтардың (зекет және харадж) жүктелуі.

1801 жылы Еділ мен Жайық аралығында Ішкі Бөкей хандығының құрылуы, оның экономикалық, саяси және әлеуметтік жағдайы. 1824 ж. 26 маусымдағы Жәңгір ханның хан көтерілуі. 1827 ж. Нарын құмындағы Жасқұс мекеніндегі Жәңір ханның ордасының салынуы. Жәңгір ханның (1823-1845 жж) ішкі және сыртқы саясаты. Қазақстан жерінде алғаш мектептің ашылуы және қазақтардың отырықшылыққа тартылуы. Жәңгір ханның жер саясаты және Ішкі (Бөкей) Ордадасынғы 1836 – 1838 жылдардағы шаруалар көтерілісі. Көтеріліс қолбасшылары Исатай Тайманұлы және Махамбет Өтемісұлы. Хан Ордасын қоршауға алу. Көтерілістің ерекшелігі. Тастөбе мекені мен Ақбұлақ өзені маңындағы ұрыстар. 12 шілді 1838 ж. Ақбұлақ пен Қиыл өзендерінің арасындағы Исатайдың қаза болуы. Көтерілістің жеңіліс табуы және тарихи маңызы. Ішкі (Бөкей) Ордасының Ордадағы хандық билік жойылуы. Тентектөре, Қаратай, Арынғазы, Саржан сұлтандардың және Жоламан Тіленішұлының отарлық тәртіптің орнығуына қарсы бас көтерулері.

Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс (1837-1847 жж.). Мақсаты, негізгі кезеңдері, ауқымы мен сипаты. 1838 жылғы соғыс қимылдарының кең құлаш жаюы. Кенесары хан сарбаздарының патша жазалаушы отрядымен қарулы қақтығыстары. Ақмола приказы үшін күрес. Кенесары ханның өзін қолдамаған сұлтандарға қарсы жорықтары. Кенесары ханның Кіші жүз және Орта жүз қазақтарын біріктіру әрекеттері. Көтерілістің бүкіл Қазақстан территориясын қамтуы. Кенесары сұлтанның хан болып сайлануы. Кенесары ханның қазақ мемлекеттігін қайта құруға бағытталған қызметі. Хандықтың ішкі құрылысы. Кенесары хан қолына қарсы патша жазалаушы экспедицияларының аттануы. Кенесары ханның Орталық Қазақстан жерінен қоныс аударуы.

Кенесары хан әскерінің қоқандықтармен соғысы. Кене ханның Бұқара және Хиуа хандықтарымен қарым-қатынасы. Ресейдің Түркістанды жаулап алуын тоқтату үшін, Кене ханның қырғыз және қазақ халықтарын біріктіру жолындағы қимылдары. Бұл әрекеттердің іске аспай, қырғыздармен соғысуы. Кене ханның өлімі. Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің тарихи маңызы.

Ұлы жүз қазақтарының Қоқандықтарға қарсы көтерілісі. Хиуа және Қоқан билігіне қарсы Жанқожа Нұрмұхаммедұлы бастаған көтеріліс (1856-1857 жж.). 9 қаңтар 1857 ж. Арықбалық мекеніндегі шайқас. Патша билігіне қарсы Есет Көтібарұлы бастаған көтеріліс (1857-1858 жж.).

Патшалық Ресейдің Оңтүстік Қазақстанды жаулап алуды аяқтауды көздеген әскери қимылдары. Орыс әскерлерінің Меркі, Әулиеата, Ақмешіт (1853), Шымкент және Түркістанды басып алуы (1864). 1860 ж. Қоқан мен Ресей арасындағы Ұзынағаш шайқасы. Сібір және Сырдария әскери шептерінің тоғысуы. Верный әскери бекінісінің негізінің қалануы (1854), Ташкент қаласының алынуы (1865). Жаңа әскери бекіністердің салынуы. Орынбор әскери округі (1864 ж.) және Түркістан әскери округінің (1867 ж.) құрылуы. Ресейдің Қазақстанды жаулап алуының аяқталуы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1.Кіші жүздің Ресей бодандығына қабылдануы туралы грамотаға қашан қол қойылды?

2. Сырым Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының отарлық езгіге қарсы күресі.

3. Бөкей хандығындағы шаруалар көтерілісінің басшыларын атаңыз.

4. Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық соғыстың жылдарын атаңыз.

5. Сыр бойындағы қазақтардың азаттық жолындағы күресі.

1.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) Бес томдық. 3 том. А., 2000.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

3.Казахско-русские отношения в 18-19 веках. Сборник документов.А., 1964.

4. Бекмаханов Е.Б. Присоединение Казахстана к России. М., 1957.

5. Бекмаханов Е.Б. Қазақстан 19 ғасырдың 20-40 жылдарында. А., 1994.

6.Сулейменов Б.С., Басин В.Я. Казахстан в составе России в 18- начале 19 веков.А., 1981.


9 тақырып.

Қазақстан ХХ ғ. басында. Бірінші дүниежүзілік соғыс. 1916 ж. ұлт-азаттық қозғалыс.

Дәрістің мақсаты: ХХ ғасыр басындағы қазақ өлкесінің әлеуметтік-экономикалық жағдайын көрсету. Ғасыр басындағы Ресейде болған саяси оқиғалардың Қазақстанға тигізген ықпалын анықтау.Қазақ өмірінде 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің орнын көрсету.

1. ХХ ғасыр басындағы өлкедегі әлеуметтік-экономикалық жағдай.

2. 
   1905-1907 жылдардағы орыс революциясы және оның Қазақстанға ықпалы.
   
3. 
   Бірінші дүниежүзілік соғыс және оның Қазақстанға әсері.
   
4. 
   1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс.
   

1916 жылғы 25 маусымдағы патша жарлығы. 1916 жылғы көтерілістің алғышарттары мен сипаты. Көтерілістің қозғаушы күштері мен басталуы. 19-43 жас аралығындағы ер азаматтардың тыл жұмысына алынуы. 1916 жылғы 25 июньдегі патша жарлығына қарсы халықтың қарулы көтерілісіне ұлттық интелегенцияның қатынасы және көзқарасы. 1916 интеллигенция өкілдерінің радикалды бағытының көтерілісшілер жағына шығуы. Жетісу мен Сырдария облыстарындағы көтерілістер. Каспий және Орал облыстарындағы көтерілістер. Ақмола, Семей және Торғай облыстарындағы көтерілістер. 1916 жылғы көтерілістің Торғай облысындағы көтеріліс басшылары (Амангелді Иманұлы, Әбдіғапар Жанбосынұлы т.б.). Амангелді Иманұлының серігі, мерген Кейкі батыр. 1916 жылғы көтеріліс барысында хандық билікті қалпына келтіруге талпыныс (Әбдіғапар Жанбосынұлы, Бекболат Әшекеев, Нұрлан Қияшев, Оспан Шоңов). Ж.Мәмбетов пен Ұ.Саурықов қолбасшылық жасаған жер. Қоныс аударушылардың көтеріліске қатынасы. Патша өкіметінің жазалаушы экспедициялары. Жергілікті халықтың Қытайға қоныс аударуы және оның зардаптары. 1916 жылғы көтерілістің тарихи маңызы. Қазақ жастарының тыл жұмыстарына алынуы. Қазақ зиялыларының тылдағы жұмысшылардың арасындағы қызметі.

1.Бірінші дүниежүзілік соғыстың шығу себептері.

2. Соғыс қазақ еңбекші бұқара жағдайына қандай солақай әсерін тигізді?

3. Қазақ зиялыларының соғысқа байланысты қандай позиция ұстанды?

4. 1916 жылғы көтеріліске тікелей түрткі болған оқиға.

5. 1916 жылғы көтерілістің маңызы неде?

1.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) Бес томдық. 3 том. А., 2000.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

3. Сулейменов Б.С. Революционное движение в Казахстане в 1905-1907 гг. А., 1977.

4. Сапаргалиев Г.С. Карательная политика царизма в Казахстане (1905-1917 гг.) А., 1965.

5.Восстание 1916 года в Казахстане. Документы и материалы.А., 1974.

Қазақстан азаматтық қарсыласу жылдарында

Дәрістің мақсаты: 1917 -1921 жылдарда болған оқиғалардың мазмұнын көрсету, олардың маңызын анықтау.

1. 
   Қазақстанда кеңестер билігінің орнауы. Алаш Орда үкіметі.
   
2. 
   Азамат соғысы және өлкедегі саяси жағдай.
   
3. 
   ХХ ғ. 20-шы жылдарындарының бас кезеңіндегі Қазақстандағы қоғамдық-саяси өмір.
   

1917 жылғы дағдарыс. Шілдедегі І-ші жалпықазақ съезі. «Алаш» ұлттық-саяси партиясының құрылуы. Ә.Бөкейханов партия лидері. Алаш партиясының бағдарламасы. «Алаш» партиясының бағдарламасының «Қазақ» газетінде жариялануы. Алаш және большевиктер. Бүкіл Ресейлік Құрылтай жиналысына сайлау. Алаш партиясының жетістіктері. "Үш жүз" партиясының құрылуы. «Үш жүз» партиясының басшылары және олардың ұстанған саяси бағыты. «Үш жүз» партиясының жетекшісі.

Уақытша өкіметтің мемлекеттік басқару жүйесінің ыдырауы. Большевиктердің саяси билікті қолына алуы. 1917 жылы Ақмолада құрылған ұйым. «Қара жұмысшылар Одағы» (А.Розыбакиев, Ж.Бабаев, Х.Фариденов). Желтоқсанда өткен ІІ-ші жалпықазақ съезі. Алашорда Халық Кеңесі үкіметінің құрылуы. Семей қаласы Алаш-Орда үкіметінің орналасқан орталығы. Алаш автономиясын жариялауға байланысты айтыстар. Ә.Бөкейханов Алаш үкіметінің жетекшісі. Түркістан (Қоқан) автономиясы ІҮ Бүкілтүркістан съезімен құрылған мемлекет. М.Шоқай Түркістан (Қоқан) автономиясының жетекшісі. Алашорда және Түркістан (Қоқан) автономиясы үкіметтері құрылуының Қазақстан тарихындағы тарихи маңызы.

Қазақстан Қазан революциясы және азамат соғысы жылдарында.

Ресейдегі Қазан революциясы. Қазақстанда 1917 жылдың қазан-сәуір айлары аралығында Кеңес үкіметінің орнауы. Перовск Сырдария облысында алғаш Кеңес өкіметі орнаған қала. Кеңес өкіметі және Алашорда мен Қоқан автономиясы үкіметтерінің тағдыры. Ұлт зиялыларының Кеңес өкіметіне көзқарастары. Бүкілресейлік Құрылтай жиналысының таратылуы. Кеңес үкіметінің алғашқы шаралары. 1917 жылы Кеңес өкіметіне қарсы біріккен күштер.

Қазақстанның 1918-1920 жж. азамат соғысына тартылуы. Алашорда үкіметінің қазақ әскери жасақтарын құру шаралары. Большевиктердің қызыл әскердің ұлттық бөлімдерін құруы. Қазақстан халқының екіге жарылуы. Ақ гвардияшылар мен Қызыл Әскер арасындағы әскери қимылдың бүкіл Қазақстан жерін қамтуы. 1918 жылы маусымда Орынбордың алынуы. Азамат соғысы жылдарындағы экономикалық жағдай. «Соғыс коммунизм» саясаты, оның Қазақстандағы ерекшеліктері. Черкасск қорғанысына қатысушылар әскерінің Анненков әскерлеріне қарсы шайқасы. Азамат соғысы жылдарындағы Қазақстанда соңғы майдан Жетісу майданының жойылуы. Азамат соғысы кезінде Ә.Жангельдин экспедициясының Ақтөбе майданын қару-жарақпен қамтамасыз етуі. 1920 ж. наурызында Қазақстандағы азамат соғысы аяқталуы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1. 
   Қазан төнкерісі қарсаңында Қазақстанда жұмыс істеген саяси партиялар, олардың мақсаты мен міндеттері.
   
2. 
   Қазақстанның қай аймағында кеңес өкіметі бірінші орнады?
   
3. 
   Қазақстанда кеңес өкіметін орнатуда белсене қатысқан қайраткерлер.
   
4. 
   «Әскери коммунизм» саясатының мазмұны.
   
5. 
   Азамат соғысы жылдарында жау тылындағы партизан қозғалысы мен көтерілістер.
   
6. 
   Черкасск қорғанысы.
   

1.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

2.Елеуов Т. Установление и упрочение Советской власти в Казахстане. А., 1961.

3.История Казахстана: белые пятна. А., 1991.

4. Григорьев В.К. Противостояние. А., 1989.

5. Пахмурный С.Н. Октябрь в Казахстане. А., 1978.

6. Гражданская война в Казахстане. Сборник документов.А., 1974.

7. Козыбаев И.М. Историография Казахстана: уроки истории. А., 1990.

8. Алаш Орда. Сборник документов.А.,1992.

9. Нұрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. А., 1995

ХХ ғ. 20-30 жж. Қазақстан

Дәрістің мақсаты: ХХ ғ. 20-30 жылдарындағы Қазақстанның саяси, әлеуметтік-экономикалық жағдайын көрсету. Қазақстандағы индустрияландыру, ұжымдастыру саясаттарының өзгешелігін анықтау. Осы кезеңде болған саяси оқиғалардың Қазақстанның дамуына тигізген әсерін сипаттау.

1. 
   ХХ ғ. 20-шы жылдардағы Қазақстанның экономикалық және саяси жағдайы.
   
2. 
   Қазақстандағы индустриаландыру саясаты.
   
3. 
   Қазақстандағы күштеп ұжымдастыру және оған қарсы наразылықтар.
   

1925-33 жж. Ф.И.Голощекин Қазақстандағы партия ұйымының басшысы. Ф.И.Голощекиннің «Кіші Қазан» идеясы, оның мазмұны. С.Сәдуақасов «Кіші Қазан» саясатына қарсы шыққан Қазақстанның қоғам қайраткері. Жер мәселесіне байланысты Қазақ өлкелік партия комитетінің конференциясының шешімі (1925 желтоқсан), оның отарлық мазмұны. Қазақ зиялыларының Кеңестік билікті ұлттық мүддеге жұмылдыру әрекеті, оның іске аспай қалуы. Ұлт мәселесіндегі таптық-партиялық принцип, оның ұлыдержавалық астары. Отарлықтың биліктегі түрлі топтар арасында «тепе-теңдік» сақтау саясаты. Ұлттық нигилистерді қолдау саясаты. Т.Рұсқұлов өткізген Бүкілресейлік Атқару Комитеті мүшелерінің кеңесі. Қазақ Өлкелік Партия Комитетінің ІІІ-Пленумі (1926, 25-30 қараша). Ф.Голощекиннің Алаштық интеллигенцияға шабуылы. 1927 жылдың соңында басталған сот процестері. Алаш қозғалысы басшыларын репрессиялау саясаты (1927-1932).

Жайылымдық-шабындық жерлерді бөлу. Кеңестендіру саясаты. Бай қожалықтарын тәркілеу туралы декреттің қабылдануы, оның саяси және экономикалық нәтижелері. Ауқатты шаруалар қожалығын жою. Қазақ шаруаларын күштеп жаппай отырықшылыққа көшіру шаралары. Ауыл шаруашылығын жаппай ұжымдастыруға көшу. 1932 ж. Қазақстанда ұжымдастыруды аяқтаудың жоспарлануы. Жаппай ұжымдастырудың әдістері, түрлері, қарқыны. Ел көлемінде заңсыздықтың кең орын алуы. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылық жүйесінің күйреуі. Меншіктен айыруға және күштеп ұжымдастыруға қарсы халық наразылығы. 1929-1931 жж. күшпен ұжымдастыруға қарсы шаруалардың қарулы күресі. Олардың себебі, қозғаушы күштері, барысы және күшпен басылуы. Босқыншылық. шет елге ауа көшулер. Босқындардың қайғылы тағдыры.

1931-1933 жж. аштық. 1932 ж. шілдесінде Ф.Голощекинге жолданған республика қайраткерлерінің бірі тобы жазған «Бесеудің хаты». Демографиялық апат және оның салдары. Күштеп ұжымдастыру нәтижесінде 30-жылдары болған аштықтан 2 млн-нан астам адамның қырылуы. Кеңестік тарихнаманың «ұжымдастырудың» нәтижелерін асыра бағалауы.

Қазақстанды «индустрияландыру» саясаты. Табиғи шикізаттарды зерттеу. Индустрияландырудың отарлық мазмұны. Индустрияландыру жолдары мен әдістеріне байланысты теориялық айтыстар. М.Шоқай, С.Асфендияров, С.Сәдуақасов және басқа қайраткерлердің индустрияландыруға байланысты пікірлері. 1930 ж. Түркістан-Сібір теміржолының құрылысының аяқталуы. М.Тынышпаев және Түрксіб құрылысына жәрдемдесетін арнаулы комитет. Кеңес өкіметінің мәдениет пен ғылым саласындағы жетістіктері және бұл саладағы қайшылықтар. Сауатсыздықпен күрес. Халыққа білім беру жүйесінің қалыптасуы. Маман кадрлар даярлайтын арнайы орта және жоғары білім ошақтарының құрылуы. 1928 ж. Қазақстанда бірінші жоғары оқу орнының ашылуы. Қазақ жазуын араб алфавитінен латын, сонан соң кириллицаға көшіру. А.Байтұрсынов бастаған топтың алфавит ауыстыруға қарсы күресі. 15 жастан 50 жасқа дейінгі жалпыға бірдей міндетті сауат ашудың енгізілуі.

Мәдениетте большевиктік концепцияның үстем алуы. Мәдениеттің ұлттық негіздеріне жасалған шабуыл. Әдебиет пен өнердегі социалистік реализм. Ғылым ошақтарының пайда болуы. Ғылым кадрлардың қалыптаса бастауы. Рухани мәдениеттен алаш зиялылары мен олардың шығармаларының ығыстырылуы. 1936 ж. Қазақ АКСР-ның одақтық статусқа ие болуы Қазақ АКСР-ның Қазақ КСР-і болып өзгертілуі. 1937 ж. Қазақстанда бірінші Кеңестік Конституцияның қабылдануы. Қазақстанда 1933-1938 ж.ж. басшы болған қайраткер және оның тағдыры. 1929 ж. Алматы қаласы Қазақстанның жаңа астанасы. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 1940 ж. 10 қарашадағы «Қазақ тілін жаңа орыс алфавитіне (кириллицаға) көшіру туралы» Заңы.

Тоталитарлық жүйенің нығая түсуі. Сталиннің жеке басына табынуы 1937-1938 жж жаппай репрессиялау шаралары. Ауқымы. Қазақ зиялыларының алдыңғы белсенді бөлігі – репрессия құрбаны. Бұл процесстің ауыр салдары. Қазақстан бойынша 100 мыңнан астам қуғын-сүргін құрбандары. ГУЛАГ, КарЛАГ, СтепЛАГ, АЛЖИР лагерлері. Кәрістердің, немістердің Қазақстанға еріксіз қоныс аударуы. Қазақстанға еріксіз қоныс аударған халықтардың жағдайы.1940 жылдың басында пайдалануға берілген темір жол торабы.

1919 ж. 10 шілдеде Қырғыз (Қазақ) өлкесін басқару үшін революциялық Комитеттің құрылуы, оның құрамы. Қазревкомның мақсаты мен міндеттері. 1920 ж. Алашорда үкіметінің жойылуы. БОАК-нің «Қырғыз (Қазақ) Кеңестік социалистік Автономиялық республикасын» құру туралы шешімі. 1920 ж. 26 тамыз Қырғыз (Қазақ) АССР-нің құрылуы. 1920 ж. 4 қазан Кеңестердің Бүкілқазақстандық бірінші Құрылтайы. 1920 жылы құрылған Қырғыз (Қазақ) АКСР Орталық Комитетін басқарған С.Меңдешев. 1920 ж. Қазақстанның Халық Комиссарлар Кеңесін басқарған Радус-Зенькович. 1920-24 Орынбор қаласы Қырғыз (Қазақ) АКСР астанасы. 1924 ж. Сырдария, Жетісу облыстары ұлттық мемлекеттікті қайта бөлу кезінде Қазақ АКСР-ның құрамына енген облыстар.

1.Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа көшу.

2. Қазақ АКСР-нің құрылуы.

3. Елді индустрияландыру барысында партияның ішкі күресінің сипаты және оның әдістері.

4. Қазақ зиялылары және олардың индустрияландыруға көзқарасы.

5. Қазақстандағы Голощекиннің солақай ролін көрсетініз.

6. Қазақстандағы мәдени құрылыстың ерекшелігі неде?

Әдебиет:

1.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994. 2.История Казахстана: белые пятна. А., 1991.

3. Козыбаев И.М. Историография Казахстана: уроки истории. А., 1990.

4. Козыбаев М. История и современность. А., 1991.

5. История рабочего класса Советского Казахстана. А., 1987.

6. История индустриализации Казахской ССР. Документы и материалы.(1926-1941гг). А., 1967.

7. Дахшлейгер Г.Ф. Турксиб – первенец социалистической индустриализации. А., 1953.

8. О чем не говорили: документальные рассказы и очерки. А., 1990.

9. Қазақ қалай аштыққа ұшырады. А., 1991.

10. Қуандықов Е. Сүрең салған сұрқия саясат.А., 1999.

11. Козыбаев М.К., Абылхожин Ж.Б., Алдажуманов К.С. Коллективизация в Казахстане: трагедия крестьянства. А., 1992.

12. Коллективизация сельского хозяйства в республиках Средней Азии и Казахстана. Опыт и проблемы. А., 1990.

ХХ ғ. 40 ж. 2-ші жарт., 60 жж. басындағы Қазақстан

Дәрістің мақсаты: Соғыстан кейінгі жылдардағы Қазақстанның экономикалық, қоғамдық-саяси жағдайын көрсету.

1.Соғыстан кейінгі жылдардағы Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірі.

3. Қазақстанда ауыл шаруашылығының дамуы.

Кеңес халқының бейбіт тұрмысқа өтуі. Халықаралық жағдайдың капиталистік елдермен қатынастың күрделі сипаты. Соған байланысты ішкі дамуда әскери-өнеркәсіптік базаны жедел дамыту бағытын көздеу. Қазақстанда өнеркәсіп өндірісінің жаңа салаларының қалыптасуы. Транспорт. 1947 ж. азық-түлік және өндірістік тауарларды бөлудің карточкалық жүйесінің жойылуы.

Ауыл шаруашылығы. Үкіметтің колхоздарды ірілендіру, шаруалардың жеке белсенділігін басу шаралары. Жеке меншіктегі мал санын өсіруге тыйым салу. Нарықтық қатынастарға қойылған шектеулер. «Тың және тыңайған» жерлерді игерудің басталуы.

Тоталитарлық тәртіптің күшеюі. Барлық өмір саласын қамтыған бақылау. Соғыста тұтқынға түсіп оралғандардың ауыр жағдайы. Жалпыға бірдей жеті жылдық білім талабының енгізілуі. Жоғары және арнаулы орта білім беретін оқу орындарының ашылуы. Кәсіптік-техникалық білім беру жүйесі. 1946 ж. Қазақстанда республикалық Ғылым Академиясының ұйымдастырылуы. Қ.И.Сәтпаев Қазақ КСР ҒА тұңғыш президенті. 1949 ж. қазақ жазушысы М.Әуезов «Абай жолы» роман-эпопеясы үшін КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағының берілуі. «Қазақ КСР тарихы» атты еңбектің жарық көруі және авторлары. Л.Н.Гумилевтің «Көне түріктер», «Ежелгі Русь және Ұлы Дала» еңбектері.

«Қазақ КСР Ғылым Академиясы тіл және әдебиет институты жұмысындағы өрескел саяси қателер туралы» қаулысына сәйкес, ұлтшыл деп айыпталған зиялылар. Қазақстандағы ұлт зиялыларын қудалаудың жаңа толқынына жол ашқан БК(б)П Орталық Комитетінің 1946 жылғы қаулысы. «ХІХ ғ. 20-40 жылдарындағы Қазақстан» Е.Бекмахановтың саяси зиянды деп танылған еңбегі. 1952 ж. Е.Бекмаханов Ғылым Академиясынан қуылып, Қаз КСР жоғары сотының қылмысты істер жөніндегі коллегиясының үкімімен буржуазиялық-ұлтшылдық көзқарастары үшін 25 жылға бас бостандығынан айрылуы. Орыс халқына қатысты бұрынғы концепцияның өзгеріске ұшырауы. 1948 ж. КСРО Министрлер кеңесінің қаулысы бойынша Қазақстан жерінде (Семей, Павлодар, Қарағанды обл. түйіскен жерінде) салынған ядролық полигон. 1949 ж. Семей полигонында өткізілген ядролық сынақ. Республикадағы транспорт жүйесі (Мойынты-Шу темір жол торабы).

Сталиннің өлімі. Жоғарғы билік үшін күрес. Н.С.Хрущевтың билікке келуі. Партияның ХХ-съезі. И.Сталиннің жеке басына табынушылық саясатын сынау. Елдегі «жылымық» кезеңі. Партияның ХХІІ-съезі, оның шешімдерінің волюнтаристік сипаты. «Американы қуып жетіп, басып озу!» ұраны. Ж.Шаяхметов Қазақ КСР КПОК 1-ші хатшысы қызметінде. Қазақстан Компаритиясының ҮІІ съезінде Ж.Шаяхметовтың орнына Понамаренконың келуі. 1954 жылы Қазақстанның «тың және тыңайған» жерлерін игеру. Эксперименттің алғашқы нәтижелері. 1954 жылы тамыз айының басына қарай Қазақстанда жыртылған жер көлемі. Қазақстандағы тың игерудің экологиялық, экономикалық және демографиялық салдары. Табиғи жайылымдардың жойылуы, жер қыртысының эрозияға ұшырауы. Мал шаруашылығындағы жағдай. 1962 ж. Экономиканы басқарудағы реформалар. Қазақстан өнеркәсібіндегі жаңа салалар. Қазақстан өнеркәсібінің шикізаттық, отарлық бағытының тереңдей түсуі. 1959 жылғы «Теміртау оқиғасы». 1960 ж. Мәскеуде құрылған «Жас тұлпар» бейресми бірлестігі және оның ұйымдастырушылары. Семейде қазақ жастары құрған ұйым. Қазақстан Коммунистік партиясының Беғазы атты қола және темір ғасырының керемет археологиялық ескерткіштерін ашқан белгілі тарихшы Ә.Марғұланның ғылыми көзқарасының «жалған» деп танылуы.Еңбегі лениндік сыйлықпен атап өтілген генетика мен микробиология саласының ғылымы.

1. 
   ХХ ғ. 40-жылдарының екінші жартысында еңбекшілердің тұрмыс жағдайында қандай өзгерістер орын алды?
   
2. 
   Қандай түзету мекемелері мен лагерлерлер Қазақстан территориясында болды?
   
3. 
   1950-1960 жылдары елдегі саяси жағдай қандай болды?
   
4. 
   Республика еңбекшілерін материалдық жағынан қамтамасыз етуде қандай өзгерістер болды?
   
5. 
   Н.С.Хрущевтің қызметіндегі реформалардың жартыкештігі неден көрінеді?
   

1.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994. 2.История Казахстана: белые пятна. А., 1991.

3. Козыбаев И.М. Историография Казахстана: уроки истории. А., 1990.

4. Козыбаев М. История и современность. А., 1991.

5.Әбуев Қ. Қазақстан тарихының «ақтаңдақә беттерінең. А., 1994.

6.Баишев С. Социально-экономическое развитие Советского Казахстана. А., 1979.

7. Кунаев Д.А. О моем времени. А., 1992.
13 тақырып.

Қазақстан «кемелденген социализм» кезеңінде (1965-1985 жж.)

Дәрістің мақсаты: 1965-1985 жылдардағы Қазақстанның экономикалық және қоғамдық-саяси өмірін көрсету. «Кемелденген социализм» кезеңіне сипаттама беру. Осы уақыттағы республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы қайшылықтарды анықтау.

1. Республиканың қоғамдық-саяси өмірі.

2. 
   Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы қайшылықтар.
   

1960-жылдардың ортасынан бастап 80 жылдардың ортасына дейінгі мерзімнің шартты атауы. Л.И.Брежнев бастаған топтың билікке келуі. Идеологиялық саясаттағы консерватизм және экономикадағы реформалар. Д.А.Қонаев 1964-1986 жж. Қазақстан Компартиясы ОК-нің І хатшысы. Қазақстан КСРО-ның ірі өнеркәсіп аймағы. Өнеркәсіптің айқын шикізаттық бағыт алуы. Отын-энергетикалық комплексі, түсті және қара метал, химия және мұнай химиясы өндірістерінің дамуы. Өнеркәсіптегі машина жасау өндірісінің үлесі. Жұмысшы кадрлар санының өсуі, олардың әлеуметтік жағдайы. Республикадағы келеңсіз жағдайлар. Кеңестік Қазақстанның соңғы Конституциясы. 1979 ж. Қазақстан территориясында Неміс автономиясын құру туралы шешім қашан қабылдануы, оның құрамына енгізілмек болған облыстар. 1979 ж. «Целиноград оқиғасы».

Қалалар. Урбанизация және оның салдары. Ауыл шаруашылығы. Еңбек өнімділігінің деңгейі. Тиімділік мәселесі. Халықтың тұрмыс-жағдайы. Тұрғын үй мәселесі. Экологиялық дағдарыстар. Арал теңізінің тартылуы. Семейдегі ядролық қаруларды сынау полигонының зардаптары. Батыс Қазақстандағы атом полигоны. Инфляция. Тұрмысқа қажет тауарлар дефициті.

Мәдениет және ғылым. Мәдени өмірдегі қайшылықтардың тереңдей түсуі. 1975 жылы Олжас Сүлейменовтың «АЗиЯ» кітабының тағдыры. Тұңғыш ғарышкерге арналған «Адамға табын, Жер, енді» поэмасы. Мәдениеттің ұлттық негіздерінің әлсіреуі. Қазақ тілін қолдану аясының тарылуы. Ғылым саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. 1974 ж. «Қан мен тер» пьесасының қойылуы, «Гүлдер», «Дос мұқасан», «Айгүл» ансамблдері «Жас тұлпар» қоғамдық бірлестігінің ықпалымен құрылған

1.1965 жылғы реформалардың мазмұны.

2. Ауыл шаруашылығының тиімділігі төменгі деңгейінің басты себебі неде?

3. Республика өнеркәсібінің техниккалық жағынан артта қалуы неден көрінеді?

4. ХХ ғ. 70-жылдарындағы ауыл шаруашылығының дамуындағы табыстар мен сәтсіздіктердің сипаттамасы.

5. Азық-түлік бағдарламасы қашан қабылданды?

1.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

2. Козыбаев М. История и современность. А., 1991.

3. Кунаев Д.А. О моем времени. А., 1992.

Қазақстан қазіргі кезеңде

Дәрістің мақсаты: Тәуелсіз Қазақстанның саяси дамуын, республика экономикасындағы түбегейлі өзгерістерді көрсету. Қазақстан Республикасы тарихи дамуының қорытындыларын жасау.

1. Тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің қалыптасуы, республиканың саяси дамуы.

2. 
   Нарықтық экономика: қиыншылықтар мен табыстар.
   
3. 
   Тәуелсіз Қазақстанның халықаралық жағдайы.
   

Қазақстан Республикасының саяси және әлеуметтік-мәдени дамуы. 1991 жылы 10 желтоқсан Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауы Қазақстан Республикасы болып өзгертілуі. Республика парламентінің 1991 жылғы 16 желтоқсанда қабылдаған «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» заңы. 1992 ж. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Елтаңбасы және Әнұранының бекітілуі. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Туының авторы. Қазақстан Республикасы Елтаңбасының авторлары.

Қазақстан Республикасының қуатты әрі тиімді әскерін, әскери-әуе және соғыс-теңіз күштерін құруға бағытталған шаралар. Т.Әубәкіров тұңғыш қазақ ғарышкері. Қазақстан Республикасының Ұлттық рәміздері – ту, елтаңба, әнұран туралы Заң қабылданды. Бірінші дүниежүзі қазақтары құрылтайының шақырылуы (1992 ж. Түркістан қ.). Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Конституциясы (1993 ж.). Қазақстан халықтары Ассамблеясының құрылуы (1995 ж.). Бүкілхалықтық референдум, ҚР Конституциясын қабылдау (1995 ж.). Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес мемлекеттік биліктің бірден-бір қайнар көзі. Қазақстан Республикасының 1995 ж. Конституциясы бойынша қазақ және орыс тілдерінің статусы. Қазақстан Республикасы Президентінің заңдық күші бар «Қазақстанның мемлекеттік наградалары туралы» Жарлығы (1995 ж. 12 желтоқсан). Президенттің Қазақстан халқына тұңғыш жолдауы. 1989-1991 жж. Қазақстандағы ең қуатты қоғамдық ұйым. 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы үшін айыпталғандардың «Желтоқсан» партиясын құрылды. «Отан», «Асар» «Қазақстан социалистік партиясы», «Қазақстан патриоттары партияларының» қызметі. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіне Орхон-Енисей жазуларының көшірмесі әкелінді.

«Қазақстан-2030. Барлық Қазақстандықтардың гүлденуі, қауіпсіздігі, әл-ауқатының жақсаруы» ұзақ мерзімге арналған маңызды мақсатты бағыттары (1997 ж.). ҚР-ның "Қазақстан-2030" стратегиясы бойынша ұзақ мерзімді даму басымдықтарының бірі. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан-2030» Стратегиялық бағдарламасына байланысты, Қазақстан Еуразия кіндігі бола отырып, үш аймақты байланыстыруы. ҚР Президентінің «Қазақстан-2030» Жолдауына байланысты елімізде дамыған қоғамды құру бағытында Қазақстан ұстанатын модель. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтің Қазақстанда «Әлемдік және дәстүрлі-ұлтық діндер басшыларының съезін» өткізу бастамасы (2003 ж.). ҚР «Тілдер туралы» Заңы (1997 ж.). Астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру (1997 ж. 10 желтоқсандағы халыққа арналған Үндеу). Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен Ақмола қаласының Астана деп аталуы. Қазақстан Республикасының жаңа астанасы Астана қаласының салтанатты түрде рәсімделуі (презентация). Екінші Дүниежүзі қазақтарының құрылтайы. 1999 жылдың ҚР Президентінің жарлығымен аталуы.

Мемлекеттік билікті үш тармаққа бөлу. ҚР Негізгі Заңға сәйкес жергілікті өкілетті орган. Қазақстан Республикасында атқарушы билікті атқарушы орган. Қазақстан Республикасының жоғарғы заң шығарушы органы. 1995 жылы 1 наурызда Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығына сәйкес мемлекет басшысы жанындағы кеңесу органы ретінді Қазақстан Халықтары Ассамблеясы құрылды.


Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1. 
   «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заңы» қашан қабылданды?
   
2. 
   Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері.
   
3. 
   Тәуелсіз Қазақстанның Конституциялары қабылданған уақыт.
   
4. 
   Нарықтық экономикаға өтудің құқықтық негізін қалау үшін Парламент қандай өте маңызды заңдар қабылдады?
   
5. 
   Ұлттық валюта енгізілген уақыт.
   
6. 
   1992 жылға қарай Қазақстанды тәуелсіз мемлекет ретінде қанша мемлекет таныды?
   
7. 
   Қазақстанның екі палаталы Парламентіне сайлау қай жылы өтті?
   

1.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

2. Назарбаев Н. Сындарлы он жыл. А., 2003.

3.Назарбаев Н. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жанару жолында. Президенттің Қазақстан халқына Жолдауы. 18 ақпан 2005 жыл. Астана, 2005.

4. Козыбаев М. История и современность. А., 1991.
15 тақырып.

Қазақстанның қазіргі кезеңдегі дамуы

Дәрістің мақсаты: Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауларының негізгі мақсатын ашып көрсету, түсіндіру. Республика экономикасындағы түбегейлі өзгерістерді көрсету.

1. Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауларының негізгі мақсаты.

2. 
   Қазақстан нарықтық экономикаға барар жолда.
   
3. 
   Қазақстан халықаралық аренада.
   

Қазақстан Республикасының Президентінің «Жалпыұлттық татулық және саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу туралы» Жарлығы. ҚР Мемлекеттік «Мәдени мұра» бағдарламасы. ҚР Президентінің Жарлығымен қабылданған «Халық бірлігі және ұлттық тарих» жылы. 2005 жылы 4 желтоқсанда Қазақстан Республикасында Президенттік сайлау. Қазақстан Республикасында жаңа әнұран мәтінінің қабылдануы.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың (1992 ж. 5 қазанда) «Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі Кеңес шақыру туралы» бастама көтеруі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» (2006 ж.) атты Жолдауы.

1994-1995 жж. шетел инвестициялары республика экономикасының тартылған салалары. 1996 жылы жекешелендірілген нысандар. 1992 жылы 18 мамырда Қазақстан Республикасы мен АҚШ-тың «Шеврон» корпорациясы арасындағы келісім бойынша құрылған бірлескен кәсіпорын қызметі. 2000 жылы құрылған Еуразиялық экономикалық қауымдастығының қызметі. 2000 жылы Қазақстанды нарықтық экономикалы ел деп таныған халықаралық ұйымдар. 1994 жылы 29 наурызда Мәскеу мемлекеттік университетінде болған кездесуінде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың баяндамасы.

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес меншіктің түрлері. Жекешелендіру үдерісінің және экономикадағы мемлекеттік секторға монополияны жоюдың басталуы. Ауыл шаруашылығын реформалауды одан әрі жетілдіре түсуді көздеген шаралар. Жаңа экономикалық жүйе қалыптастыру жолындағы қиындықтар мен қайшылықтар.

Ресей және ТМД-ның басқа да елдерімен өзара сенімді тең қатынас қалыптастыруға бағытталған шаралар. Қазақстан жаңа тарихи жағдайда біртұтас ортақ экономикалық кеңістікті сақтауды жақтаушы. Орталық Азия елдерімен өзара пайдалы жаңа сападағы қатынастардың қалыптаса бастауы. Ресеймен арадағы экономикалық байланыстарды одан әрі нығайта түсуге бағытталған құжаттарға қол қойылуы. 1992 жылы Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының елшілігі ашылған шет мемлекеттер. 1995 ж. Қазақстан Республикасы Президентінің Еуразия Одағы идеясы.

Қазақстан ядролық қарусыз аймаққа айналу жолында. АҚШ-тан, Ұлыбританиядан, Ресейден және Қытайдан қауіпсіздік және территориялық тұтастық жөнінде кепілдік алу.
Қазақстан – әлемдік қауымдастықтың тең құқылы мүшесі. Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымына қабылдануы (1992 ж.). Әлемдік қауымдастықтың Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін мойындауы. Әлем елдерімен дипломатиялық қатынастың қалыптаса бастауы. 1994 жылы 5 желтоқсанда Будапештте өткен Еуропа қауіпсіздігі мен ынтымақтастық кеңесінде Қазақстанға қауіпсіздік кепілдігі туралы меморандумға қол қойылуы. Қазақстан Еуропа қауіпсіздігі мен ынтымақтастығы ұйымының және Ислам конференциясы ұымының төрағасы. Қазақстанның Еуропалық Одақпен байланысы. Қазақстан, Ресей, Белорусия арасындағы Кедендік Одақтың құрылуы және қызметі.

Қазақстанның халықаралық экономикалық және қаржылық ұйымдар жұмысына араласа бастауы. Қазақстан экономикасына шетелдік инвестицияның тартылуы.

1. 
   Ұзақ мерзімді басым мақсаттар мен оларды іске асыру стратегиялары туралы не білесіңдер?
   
2. 
   Нарықтық қатынастарға көшу. Елдің әлеуметтік-экономикалық ахуалын сипатта.
   
3. 
   Тәуелсіз Қазақстан Республикасы жүргізген сыртқы саясат және елдегі демографиялық өзгерістер.
   

1.Қазақстан тарихы. Очерктер. А., 1994.

2. Назарбаев Н. Сындарлы он жыл. А., 2003.

3.Назарбаев Н. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жанару жолында. Президенттің Қазақстан халқына Жолдауы. 18 ақпан 2005 жыл. Астана, 2005.

4. Козыбаев М. История и современность. А., 1991.


6.3.3 Практикалық (семинар) сабақтары

СЕМИНАР САБАҚТАРЫ
1 тақырып. Өркениет көздері. Семинар сұрақтары: Тас дәуіріндегі Қазақстан. Антропогенез. Техногенез. Социогенез. Қола дәуіріндегі Қазақстан. Андронов мәдениеті. Андронов тайпаларының шаруашылығы, қоғамдық қатынастары.	1
2 тақырып. Сақ және ежелгі мемлекеттер кезеңі. Семинар сұрақтары: 1.Сақтар. Саяси тарихы, қоғамдық құрылымы. Шаруашылық өмірі және мәдениеті. 2. Үйсіндер мен қаңлылардың саяси тарихы. 3. Ғұн қоғамындағы мемлекеттік құрылымның дамуы. Ғұндардың шаруашылығы.	1
3 тақырып. Ежелгі түрік кезеңі. Семинар сұрақтары: 1.Батыс Түрік қағандығы. 2. Түркеш және Қарлық мемлекеттері. 3. Оғыз, қимақ және қыпшақ мемлекеттері. 4. Қарахандар мемлекеті. 5. Қарақытайлар, наймандар мен керейіттер.	1
4 тақырып. Қазақстан территориясын моңғолдардың жаулауы. ХІҮ-ХҮ ғғ. 1-ші жарт. Қазақстан. Семинар сұрақтары: Монғолдардың Қазақстан территориясын жаулап алуы. Монғол ұлыстарының құрылуы. Алтын Орда. Ақ Орда. Саяси тарихы. Әбілхайыр хандығы (Көшпелі өзбектер мемлекеті). Оңтүстік-Шығыс Қазақстан Моғолстанның құрамында. Ноғай Ордасы.	1
5 тақырып. Қазақ хандығының қурылуы мен қазақ халқының қалыптасуы. Семинар сұрақтары: Қазақстан территориясындағы этникалық процестер. «Қазақ» этнонимі. Қазақ жүздері. Қазақ хандығының қалыптасуының алғышарттары. Алғашқы қазақ хандары. 15 ғ. соңғы ширегінде Қазақ хандығының нығаюы. Қазақ хандарының саясаты.	1
6 тақырып. ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Қазақ хандығы. Семинар сұрақтары: Қазақ хандығының гүлденуі. Қасым ханның ішкі және сыртқы саясаты.. 16 ғасырдың 30-80 жылдарындағы Қазақ хандығы. 17 ғ. Қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайы. 16-17 ғғ. Қазақ хандығының әлеуметтік құрылымы.	1
7 тақырып. Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресі. Семинар сұрақтары: 17- 18 ғ. басындағы қазақ – жонғар соғыстары. «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» жылдары. Қазақтардың азаттық күресі. Қазақ батырлары.	1
8 тақырып. Қазақстанның Ресейге қосылуының басталуы. Қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалыс. Семинар сұрақтары: Кіші және Орта жүз қазақтарының Ресей империясының құрамына кіруі. Ресей отарлау саясатының негізгі бағыттары. Қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысы.	1
9 тақырып. ХІХ ғ. Қазақстан. Семинар сұрақтары: 19 ғасырдың екінші ширегінде Қазақстанда ресейдің әкімшілік-саяси жүйесінің енгізілуі. Қазақстанның Ресей империясының құрамына қосылуының аяқталуы. 19 ғ. 60-90 жж. әкімшілік реформалар. Қазақстанның саяси-құқықтық статусының өзгеруі.	1
10 тақырып. ХХ ғ. басындағы Қазақстан. 1916 ж. ұлт-азаттық қозғалыс. Семинар сұрақтары: 20 ғасырдың басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс. 1917 ж. Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы кезіндегі Қазақстан.	1
11 тақырып. Қазақстан азаматтық қарсыласу жылдары. Семинар сұрақтары: 1917 ж. Қазан революциясы және Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы. Қазақ өлкесінің автономиясын жариялау. Алаш Орда үкіметі. Алаш Орданың Кеңес өкіметіне деген көзқарасы. Қазақстан азамат соғысы жылдарында (1918-1920)	1
12 тақырып. Қазақстан 20 ғ. 20-30 жылдарында. Семинар сұрақтары: Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірі. Голощекиннің «Кіші Қазан» саясаты. Елді индустрияландыру саясаты. Оның қиыншылықтары мен жүзеге асырылуы. Ауыл шаруашылығын ұжымдастыруды жылдамдату және оның қасіреті.	1
13 тақырып. Қазақстан соғыстан кейінгі жылдары. Семинар сұрақтары: Қазақстан экономикасын соғыстан кейін қайта құру. Индустриялық даму. Ауыл шаруашылығының жағдайы. Қазақстанда тың және тыңайған жерлерді игеру. Соғыстан кейінгі жылдардағы мәдени құрылыс.	1
14 тақырып. Қазақстан «кемелденген социализм» дәуірінде. Семинар сұрақтары: 1965 жылғы экономикалық реформа. 20 ғасырдың 70-80 жж. экономикалық процестер. Қазақстанда экономикалық дағдарыстың тереңдеуі.	1
15 тақырып. ҚР - егеменді, тәуелсіз мемлекет. Семинар сұрақтары: Қазақстан Республикасындағы экономикалық процестер. Қазақстандағы саяси модернизация. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты.	1
БАРЛЫҒЫ:	15 сағат

5.1 Оқытушымен бірлесе жүргізілетін студенттердің өздік жұмыстары

№	Тапсырма	Оқыту факторы	Саға ты
1.	Қазақстан ежелгі дәуірде.	30 тесттік cұрақ құрастыру	2
2.	Тайпалық одақтар және Қазақстан территориясындағы ежелгі мемлекеттер.	30 тесттік cұрақ құрастыру	2
3.	6-12 ғғ. Қазақстан территориясындағы мемлекеттер.	Глоссарий және кесте дайындау	2
4.	6-12 ғғ. Қазақстан мәдениеті.	Реферат, эссе	2
5.	Қазақстан моңғол кезеңінде.	20 түсінкікке красворд дайындау	2
6.	14-15 ғ. 1-ші жарт. Қазақстан территориясындағы мемлекеттер.	Вен диаграммасын жасау.	2
7.	Қазақ халқы мен қазақ хандығының құрылуы.	Глоссарий	2
8.	16-17 ғғ. Қазақ хандығы.	Конспект даярлау	1,5
9.	ХҮ-ХҮІІІ ғғ. қазақ халқының материалды және рухани мәдениеті.	Буклет дайындау	1
10.	18-19 ғғ. ұлт-азаттық қозғалыс.	Конспект даярлау	1
11.	19 ғ. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы.	25 түсінкікке красворд дайындау	1
12.	Е.Б. Бекмахановтың «Қазақстан ХІХ ғ. 20-40 жылдарында» еңбегі.	аталған енбектін «Қазақстан ХІХ ғасырдың бірінші жартысында» атты І бөлімін конспектілеу.	1
13.	ХІХғ. Қазақстан мәдениеті.	Реферат	1
14.	ҰОС жылдарындағы Қазақстан.	Конспект даярлау	1
15	Қазіргі кездегі Қазақстандағы саяси партиялар.	Бақылау жұмысы	1
	БАРЛЫҒЫ		22,5 сағат

5. 2 Студенттердің өздік жұмыстары (СӨЖ)