үлгі Д. Рикардо идеясына сәйкес саяси экономияның басты міндеті

Рикардо экономикада объективті және стихиялы, бірақ танымдық заңдар әрекет етеді деп санады. Олардың танымдық әрекеттерімен қатар ол қоғамдағы өндіріс күштерінің өсуіне әсер етуші экономикалық саясатты жасау саяси экономияның міндеті деп санады (3 үлгіні қараңыз).

Еңбек құны теориясында Д. Рикардо мынандай анықтамалар берді;

• 
  тұтыну және айырбас құндарында айырбас құны жұмсалған еңбекпен, сондай-ақ жұмсалған капиталдың көлемі және уақытының ұзақтығымен анықталады;
  
• 
  қысқа мерзімдік кезеңдегі тауар бағасы сұраныс пен ұсыныс арқылы анықталады, ал ұзақ мерзімдік кезеңде – өндіріс шығындарымен анықталады;
  
• 
  жұмысшылардың еңбекақысының өсуі тауарға деген бағаның өзгеруіне емес, кәсіпкердің пайдасының өзгеруіне әкеледі;
  
• 
  тауар ретінде ақша құнының төмендеуі еңбекақының және тауарлар бағасының өсуіне әкеледі.
  

• 
  жұмыс қолының ұсынысы неғұрлым көп болса, солғұрлым жұмысшының еңбек ақысы төмен яғни керісінше;
  
• 
  еңбекақының «темір заңы» бойынша, енбекақыны ең төменгі күн көру деңгейінде ұстау халық санының табиғат заңымен негізделген, яғни еңбекақыны көтерген жағдайда туу көрсеткішті өсіп, еңбек рыногында ұсыныс өседі.
  

• 
  еңбек ақыдан құнның артық болуы;
  
• 
  жұмысшыға төленбеген еңбегінің бөлімі;
  
• 
  пайданың көбею тәсілі – еңбек өнімділігінің өсуі;
  
• 
  ауылшаруашылық өндірісіндегі еңбек өнімділігінің төмендеуі тамақ өнімдері бағасының өсуіне және еңбекақының ең төменгі мөлшеріне әкеледі, одан әрі, пайда нормасы төмендеп, «пайда нормасының төмендеу» заңы әрекетін бастайды.
  

• 
  тұрақты ақша айналымы экономиканың өсуінің басты жағдайы;
  
• 
  ақша жүйесінің ең жақсы базасы (негізі)- алтын;
  
• 
  алтынның қағаз ақшаға айырбасталуы мүмкін, бұл үшін қатаң курс бойынша олардың құндылығын қамтамасыз ету керек;
  

1. 
   Логикалық абстракция әдісінің көмегімен Рикардоның саяси экономиясына экономикалық құбылыстар мен процестерді тереңдеп көру тән болды. Ол шынайы болмысты үлкен белсенділікпен және құлшыныспен талдады.
   
2. 
   Адамның еркіне тәуелсіз объективті экономикалық заңдардың өмір сүру түсінгі классиктер ойларының негізі болды. Бұл заңдар, экономикалық жүйелердің табиғи дамуын, олардың өзін - өзі реттеу әдістеріне тән екендігін көрсетті. Осыдан мемлекеттің экономикаға араласуын шектеу керектігі туындады.
   
3. 
   Барлық классикалық ілім еңбек құн теориясының және бүкіл пайданың болуынан құралған.
   
4. 
   Классикалық саяси экономия буржуазиялық қоғамның таптық құрылымына талдау жасады. Қосымша еңбек, жалданбалы еңбекті қанау капиталистер мен жер иеленушілердің пайдаларының көздері деген қорытынды жасады.
   
5. 
   Классикалық саяси экономия қоғамдық капиталдың ұдайы өндіріс механизмін, капиталдың жинақталуын зерттеп, экономикалық дағдарыстардың болмай қоймайтындығын көрсетті.
   

3.5 Мальтустың саяси экономиясы және қазіргі мальтузианистер.