ҚазақТҰтынуодағЫ
Тұрар Рысқұлов (1885-1938 жж
жүктеу/скачать 2,72 Mb.
|
| Тұрар Рысқұлов (1885-1938 жж.), мемлекет қайраткері, Қазақстанның экономикасының қалыптасуы мен дамуына, ұлттық дәстүрлері мен салттарды ескере отырып, ол мәдениет пен тұрмысты қайта құру, жаңа экономикалық саясат негізінде өлкенің экономикасын қайта түлеу шараларын тез және тиімді жүзеге асырды. Жер – су, салық реформалары жедел жүргізілді, соның арқасында орта – кедей шаруалардың қыстақтардағы тұрғындарының экономикалық жағдайлары жақсарды.
Т. Рысқулов, ЖЭС саясатын тұтастай қолдай отырып, өзінің жеке ойларын айтты. Ол ЖЭС жағдайында ұлт мәселесінің барынша өткір сипатқа ие болатынын білді, өйткені өнеркәсіп пролетариаты жоқ, тек артта қалған басым көпшілік шаруалардан тұратын, шалғай аймақтардың көптігін көрсетті. Сондықтан да ол өндіріс құралдарына шикізаттарды ауыстырудың жақтасы болып қатысты. “Біз өзіміздің теориялық ұсыныстарымызды айттық деп атап өтті ол – кеңестік биліктің патшалық үкіметтен өзгешелігі, патша кезінде патша капиталы болады, нақтылай алғанда, орталық тоқыма өнеркәсібі шет аймақтарды басты шикізат көздеріне айналдырды, жергілікті өнеркәсіптің дамуына мүмкіндік бермеді, біздің тапқан табыстарымызға бақылау да, есеп те жоқ. Осыған қарсы шаралар қолдану талап етіледі және республиканың бүкіл құндылықтарын есепке алу керек. Олар орталықтан басқарылсын, ал олардың бір бөлігін Түркістанға беру қажет. Ішкі заем ол да маңызды мәселе. (“Түркістан” газеті, 1992, 12 желтоқсан). Бұл тезис біздің қазіргі өмір сүріп жатқан кезеңге де көкейкесті болып саналады. Ол шығындарды қысқарту, оларды кірістерге сәйкестендіру, республика мен аймақтардың бюджеттік өзара қатынастарын күшейту. Т. Рысқұлов Монголиядан (1924) оралғаннан соң, ауылдағы әлеуметтік – экономикалық процестер туралы пікір таласқа белсенді түрде кірісті. Ол қазақ қоғамының көшпелі және жартылай көшпелі сатыдан жоғары индустриалды қоғамға секіріс жасауына қарсы тұрды, себебі мұндай шешім шаруаларға қысым жасауға, зорлық – зомбылық жасауға, ауыр салық салуға, ауылдың кедейленуіне әкетінін көрді. Т. Рысқұловтың осы түсінігі қазіргі уақытта, күштеп ұжымдастырудың нәтижелерінің қандай болғандығын дәлелдеді. Т.Рысқұлов Қазақстандағы ұжымдастырудың аса қиын нәтижелеріне жаны күйзеліп, тебірене отырып, алған бағыты өзгертудің қажеттігі туралы Сталин мен оның төңірегенділерді сендіруге тырысты, бірақ та ол нәтиже бермеді. Ол, 1926 жылдың өзінде былай деп жазды: “Қазақ халқы тұтастай түрде отырықшылыққа, егіншілік жағдайына көшуге тиіс деп кім белгіледі және қандай негізде? Бұл жаққа қарай даму үрдісі, жақын арада аяқтала қоймайды және әзірге табиғи жағдай қалыптасып отыр деп және мүмкіндіктер біршама өзгерген арақатынасын білдірмейді” (Т. Рысқұлов Таңдамалы шығармалары .. 125-б). Тұрардың қызметі мен шығармашылық мұрасын зерттеу, бұл жеке тұлғаның тағы да бір ерекше қорын салмақтауға мүмкіндік береді. Бұл – оның экономикалық мұралары, халық шаруашылығын дамыту жөніндегі тәжіребелік қызметі. Қазақстан экономикасының қалыптасуы мен дамуына Т.Рысқұловтың қосқан үлесі, оның экономикалық проблемаларға көзқарастары, оларды мұқият ой елегінен өткізген жағдайлары, қазір егеменді мемлекеттің негізі қаланып, оның экономикалық базасы қалыптасып жатқан кезеңде өз пайдасын беруі мүмкін. жүктеу/скачать 2,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|