Қазіргі заманғы Қазақстанның үшінші модернизациясын жүзеге асырудағы философияның рөлі
жүктеу/скачать 34,52 Kb.
|
СӨЖ 1. Болсынбекова А. Философия
0005b27f-81b3e5e8, Руководство по организации СРС Шығыс тілінің практикалық курсы тыңдалым, Сабира Нурпеис ызы некеге дейін
|
Абай атындағы ҚазҰПУ
Қазақстанның үшінші модернизациясы – бұл елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың ХХІ ғасырдың екінші онжылдығының ортасында яғни, 2014–2016 жж., бүкіл әлемнің тарихи дамуының жаңа кезеңі басталған уақта Қазақстан Республикасына қатысты тарихи және жаһандық сын-қатерлерге жауабы болып табылады. Бұл аталған үшінші модернизация саясаты философияға да тікелей қатысты. Қазіргі кезде философияның саясат үшін өте маңызды екенін атап өтуге болады. Бұл оның қоғам дамуының өте күрделі мәселелерін шешуге арналғандығымен де, қазіргі кезде бұл проблемалардың өте күрделі екендігімен де байланысты. Онтология (болмыс туралы ілім), антропология (адам туралы ілім), праксеология (практика, іс-әрекет туралы ілім), гносеология (кең мағынада, таным туралы ілім) терминдерінің мағынасын еске түсіре отырып, философияда саясаттың осы бөліктерінің әрқайсысы зерттейді деп айтуға болады. Саяси онтология биліктің, саяси уақыттың, саяси кеңістіктің болуын зерттейді; саяси антропология – адамның саясаттағы орны, адамның саяси өзін-өзі анықтауы; саяси праксеология – саяси әрекет; саяси гносеология – саясаттағы түсіндіру және түсіну және т.б. 2017 жылғы жолдау стратегиялық сипатқа ие және Қазақстан дамуының жаңа тарихи кезеңінде мемлекеттік құрылыс мәселелерін шешуге жағдай жасайтын болады. Онда сыртқы сын-қатерлерге сәйкес келетін мемлекеттік саясатты уақытылы әзірлеу бойынша ұзақ және қысқа мерзімді міндеттер қойылады. Үшінші модернизацияның басты мақсаты – мемлекетіміздің жаңа тарихи кезеңінде және мемлекеттік құрылыстың жаңа кезеңінде жаңа өсу моделін құру. Қажетті міндеттерге, жаңа жағдайда өсуге мүмкіндік беретін экономиканың жаңа салаларын өсіру; экономиканың базалық салаларын жаңғырту; жаппай кәсіпкерлікті дамыту және қазақстандықтардың кәсіпкерлік бастамасын босату; тұрғындардың нәтижелі жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету; ұлттың бәсекеге қабілеттілігінің негізгі факторлары ретінде адами капиталды, ең алдымен білім беру мен денсаулық сақтауды дамыту жатады. Үшінші жаңғыру – бұл қазіргі заманғы жаһандық дағдарысты шешудің жоспары емес, бұл - біз әлемнің дамыған 30 елінде қарқынды экономикалық өсу мен табысты ілгерілеуді қалпына келтіру үшін болашаққа бағыттап отырған сенімді көпір болып табылады. Үшінші жаңғырту «Бес институционалды реформаны жүзеге асырудың 100 нақты қадамы» ұлт жоспарының, мемлекеттік бағдарламалар мен даму жоспарларын өсудің жаңа моделіне көшуге бағыттай отырып, алдағы онжылдыққа өзара байланысты болды. 2017 жылғы жолдаудың елдің және ұлттық экономиканың жаңа жаһандық шындыққа және жаңа әлемдік сын-қатерлерге бейімделуі үш қиын жылдан кейінгі негізгі қоғамдық сауалдарға жауап береді. Бұл түбегейлі маңызды, өйткені елдің бейімделуіне белгілі бір әлеуметтік шығындар болды және азаматтардың өмір деңгейінде көрінді. Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында бес басымдық туралы айтылған: экономиканы жедел технологиялық жаңғырту; бизнес ортаны түбегейлі жақсарту және кеңейту; макроэкономикалық тұрақтылық; адам капиталының сапасын жақсарту; институционалдық өзгерістер, қауіпсіздік және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес. Дегенмен, осы аталған мәліметтердің философиямен қандай байланысы бар деген сұрақ туындайды. Жалпы, философия – бұл өмірдің даналығы туралы ғылым. Бұл философия білім беруден бастап экономикаға дейінгі барлық салаларда болуы керек дегенді білдіреді. Осы орайда, философия адамның өмір сүруі үшін ең жақсы жағдайларға қол жеткізудің маңызды факторларының бірі болып табылатын өмір тақырыбын білуге бағытталған. Бұл сөзсіз, еліміздегі үшінші модернизациясының мақсатына ұқсас. «Біздің өміріміз – бұл ойлауға тұрарлық нәрсе». Бұл Рим императоры және философы Аврелийдің пікірі болатын. Бұл сөздерді Қазақстанның үшінші модернизациясымен байланыстыруға болады, өйткені біздің өміріміздегі көптеген нәрсе нақты біздің ойларымызға байланысты. Бұл бірнеше рет дәлелденген болатын. Осылайша, өз елін өзгерту және оны жақсы және гүлденген болашаққа бағыттау үшін өз халқының ойлауынан бастау керек. Бұл мәселеге ақылмен және мұқиятты қарау керек. Қорытындылайтын болсақ, қауіпсіздік пен сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес үшінші модернизацияның маңызды басымдықтарының бірі болып табылады. Философиялық зерттеулер бойынша, сыбайлас жемқорлық ерте заманда пайда болған. Сыбайлас жемқорлық құбылысын әлеуметтік-философиялық тұрғыдан түсінуге алғашқы әрекеттерді антикалық дәуірде Платон мен Аристотель бастаған. Платон идеалды мемлекеттің тұжырымдамасын құра отырып, билеушілер мен сақшыларды кез-келген нәрсеге иелік ету мүмкіндігінен айырды. «Тек осындай жағдайда ғана алтынға бай емес, бақытты адам ізгілікті және парасатты өмірмен бай болуы керек. Егер кедейлер мен қолында жоқтар сол жерден бір бөлікті тартып аламын деп, қоғамдық тауарларға қол жеткізуге ұмтылса, онда жақсылық болмайды», - деген ежелгі грек философы тұжырым жасаған болатын. СӨЖ 1 Үңгір аллегориясы: қазіргі оқылуы Ежелгі Грекия, оның ілімі қазіргі заманғы ілімнің негізі болып табылады. Олардың еңбектері мыңдаған жылдар бойы өзінің маңыздылығын әлі күнге дейін жойған жоқ. Платон - өз еңбектерінде қазіргі заманның тоталитарлық мемлекеттің теориялық негіздемесін тұжырымдаған алғаш философ Платон мен оның ұстазы Сократ - адамгершілік мәселелерін шешу үшін ақыл ойды қолдануды алғаш айтқан адамдар. Платонның «Үңгір Аллегориясы» өзінің атақты адамзат қоғамының зерттеулер және жоғары қуат теориялар сенімінің бірі болып табылады. Өзінің идеялар әлемі түсінікті болуы үшін Платон «Үңгір жөніндегі аңызды» пайдаланады. Соңында бұл аңыз метафизика, гносеология және диалектиканың символына айналды. Көзімізге үңгірде, я болмаса зынданда, аяқ-қолы байланған адамдарды елестетейік. Үңгірдің аузы күншығысқа қараған, сондықтан оның сәулелері сондағы адамдар қарап отырған жаққа түсіп тұр. Жер бетінде керуен кетіп бара жатыр, адамдар әртүрлі заттарды көтеріп бір-бірімен сөйлесіп келеді. Үңгірде қамалған адамдарға солардың қозғалып бара жатқан көлеңкелері көрінеді, түсініксіз күңгірт дыбыстар естіледі. Олар жер бетінде шын өмір барын білмейді, сол көлеңкенің өзін шын өмір екен ғой деп есептейді. Бірақ сол қамалған адамдардың біреуі ойланып-толғанып, ақырында өзінің көлеңке әлемінде тұрып жатқанын түсінуі мүмкін. Ал екіншісі, аяқ-қолын қалайда шешіп, үңгірдің сыртына шығып, күн көзінің сәулесіне көздері үйренгеннен кейін шынайы өмірдегі адамдарды, заттарды, соңында жарқырап тұрған күннің өзін көреді. Үңгір аңызынан қандай философиялық тұжырымдар жасауға болады? Біріншіден, болмыстың әртүрлі деңгейлігі жөнінде – сезімдік болмыс пен құдіретті болмыстың бар екендігі; үңгірдің ішіндегі көлеңкелер – сезімдік әлем, ал жер бетіндегі адамдар мен заттар – нағыз болмысты құдіретті әлемді көрсетеді, ал күн – ол ізгілікті көрсететін идея. Екіншіден, танымның деңгейлерін байқауға болады – ол сезімдік таным, ақыл-оймен тану, интуитивтік жолмен соңғы себептерге жету. Үшіншіден, бұл аңыздың моральдық, аксиологиялық жағын да байқауға болады. Өмірде тек қана сезім толқынының шеңберінде болу – ол үңгірдегі өмір. Рухани өмір сатысына көтерілу – ол нағыз болмыс әлеміне көтерілумен тең. Ал күннің өзін көріп тамашалау – ол құдіретті күшті көрумен тең. Басқаша айтқанда, Платон бізді қоршаған заттардың мәнін солар туралы терең ойлағанда, соларды өзіміздің ақыл-ойымызбен игергенде ғана түсінетінімізге сенімді болды. Бұл біршама қиын шаруа және аз ғана уақыт ішінде жүзеге асыру мүмкін емес. Ол нақты дүние біздің қабылдауымыз бен түсінуімізден сыртқары жатқанын көрсеткісі келді. Платонның ойынша, адамдардың басым көпшілігіне қоршаған ортаны алғашқы сәтте қалай байқаса, сол күйінде қабылдау дағдысы тән. Ол мұны қанағат тұтпады. Қарапайым адамның әдеті саналатын қандай да бір объектінің сыртқы қасиеттерін бейқам да үстірт қабылдау дағдысы мен философтың әдісі саналатын нақты дүниенің мәні туралы терең пайымдау дағдысы арасындағы айырмашылықтарды көрсетуге ұмтылды. Платон хикаяны баяндады. Кейде ол «игі өтірік» деп көрсетіледі. Бұл – осы хикая қоспасыз шындық емес, бірақ жағдайдың қалай болғанын көрсетеді деген сөз. «Үңгір аллегориясы» деген осы. Платон адамдардың көбі үңгірдегі адамдарға ұқсайтынын айтады. Олар үңгірдің артқы қабырғасына қарайды. Адамдардың артында аласа қабырға бар. Заттардың бәрі соны жағалай орналасқан. Осы аласа қабырғаның арғы жағында от жанып тұр. Үңгір қабырғасына қарсы отырған адамдар не көреді? Олар үңгірдің артқы қабырғасына осы заттардан түскен көлеңкені көреді. Бірақ бұлай емес қой. Заттардың қандай екенін көру үшін адам күн сәулесі түсіп тұрған жерге шығуға тиіс. Алайда біздің жарыққа шыққымыз келе ме? Адамдардың көбі үңгірде отыра беруге үйреніп алған. Олар сыртқа шығуға қорқады. Өздеріне салсаңыз, олар аса жайлы жерде отыр. Оларға нақты дүниенің сыртқы белгілері жеткілікті. Заттарды шынайы күйінде көргісі келмейді. Көздеріне күн сәулесінің шағылысқанын қаламайды. Нақты дүниенің сыртқы белгілерін қабылдау мен олардың шынайы мәнін саналы түрде ұғыну үшін өмірін сарп етуге дайын философтар ғана – тіпті, өздері алғашқыда елестеткендей болмаса да, жарқыраған Күн астында әлемді өз бейнесінде көретін адамдар. Сахна сипаттамасы - “үңгірдегі жерасты тұрғындары”. Оларға жарықты қосу және айналасына қарауға мүмкіндік бермеді. Үңгірде тұтқындар бар болғанымен оларға заттардың көлеңесінде көрсетпейді. Оларға атауларды атауға, көруге болады. Сондықтан тұтқындардың тек дауыстарын естуге мүмкіндік бар.Үңгірлер аллегориясы туралы Платон өте қарқынды және ашық өз идеяларын ашады. Яғни, мыңдаған жылдар бойы әлемдегі философия болып табылатын пән, суреттер мен идеяларға толы. Платон Үңгір аллегориясын-әлемді қабылдау,мемлекет пен адамның өмірдегі орны идеялар білдіруге бір фрагменттің жолы болып табылады. жүктеу/скачать 34,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|