Азия ж2не африка елдерінің орта ғасырлар тарихы кіріспе жаңа дәуірде Батыс Еуропа тарихнамасында Еуропа тарихын зерттеу негізінде пайда болған «орта ғасырлар»
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
offiwiz file
| Шаруалар соғыстары.
Реформа жасаудағы сәтсіздіктер билеуші топтардың одан арғы тоқырауын анықтады, сөйтіп XVII ғасырдың 20- жылдарынан бастап халықтың стихиялық наразалығы күшейеді. Шаруалар мен қала халықтары да үкіметке қарсы құпия ұйымдарға бірігіп жатты. Моңғолдар үстемдігіне қарсы күресте маңызды рөл атқарған «Ақ лотос» деген құпия ұйым қайтадан өз қызметін жалғастырды. Оның қатары тез өсе бастады. Сол ұйымның басшылығымен 1622 жылы Шаньдуньде үлкен көтеріліс болды. Бірақ үкімет бұл көтерілісті басып тастады. 1625 жылы жекелеген көтерілісші отрядтары Шэньси-Ганьсу ауданында үздіксіз күрес жүргізіп отырды. 1628 жылы 10 отряд басшылары күштерін біріктіріп, бас көсем ретінде Гао Инсянды сайлады. Осыдан кейін қозғалыс шаруалар соғысы сипатын алады. Көтерілісшілер кішігірім қалаларды басып алып, жергілікті үкіметтің кейбір мүшелерін өлтірді, олардың үйлерін тонап, түрмеден тұтқындарды босатты. Тауда жиналып, көтерілісшілер 10 отряд құрды, басшыларын сайлады. Шэньсидің оңтүстігінде көтерілісшілер Ханьчжун қаласына жақын келді: осы провинцияның солтүстігі мен батысында көтерілісшілер біраз жерлерді басып алып, өз биліктерін орнатты. 1629 жылдың аяғына қарай көтерілісшілер отрядтары Шэньси-Ганьсу провинциясын толығымен өз бақылауында ұстады. Көтерілісшілер отрядтарының кейбір жас басшылары, мысалы, Ли Цзычен, Чжон Сяньчжун кейін кеңінен танымал болды. Пекин үкіметінің Шэньсиге жіберген әскері көтерілісшілерді бірте-бірте ығыстыра берді. 1631 жылы 36 көтерілісшілер отрядтары бірікті. Оның қолбасшысы Ван Цзыюн болды. Ол кеңес мүшелерімен ақылдасып отырды. Келесі жылдың көктемінде көтерілісшілер Хуанхэ өзенінен өтіп, астанаға қарай жорық бастады. Шаруалар отрядтарының қатары күннен-күнге өсе түсті. Олар провинциялық әскерлерге соққы бере отырып, кішігірім уездік қалаларды басып алды, үстем таптар өкілдерін қырды. Шаруалар отрядтары оқпен атылатын қаруы бар күшті әскермен шайқаста жеңіліске ұшырай бастады. Көптеген басшыларынан, оның ішінде Ван Цзюннен де айрылды. 1633 жылдың қысында қатары өте қатты сирей бастаған шаруалар отрядтары Хуанхэ өзенінен кері қайтып, оңтүстікке қарай шегінуге мәжбүр болды. Хэнань, Хубей, Сычуан провинцияларының шаруалары көтерілісшілерді қуана қарсы алып, оларды азық-түлікпен қамтамасыз етіп отырды, олардың қатарына кірді. Янцзы жағасына жеткен соң көтерілісшілер отрядтары қайтадан солтүстікке қарай, Шэньсиге беттеді. Енді отрядтар бөлек әрекет жасады, әр отряд өз еркімен, өз мүмкіндігінше соғысты. Тек бір рет қана қосылып, бірлесуге әрекет жасады. 1635 жылы Хэнань провинциясында 72 отряд басшылары Ли Цзычэн ұсынған бірлесе қимылдау жоспарын қабылдады. Бірақ отрядтар көп ұзамай қайтадан ыдырап кетті. Біреулері Хэнаньда, енді біреулері Шэньсиде әрекет етті. Чжан Сяньчжун басқарған отряд Янцзы өзенінің алқабымен үлкен жорық жасады. Қайсыбір кездерде көтерілісшілер отрядтары үлкен үкімет әскерін де жеңіп отырды. Бірақ көтерілісшілер өз жеңістерін дұрыс пайдалана алмады. Кішігірім қалаларды басып алған соң онда берік базасын құрмай, әрмен қарай жылжи берді. Көтерілісшілер отрядтары кеткен соң ол қалалар қайтадан үкімет жағына шығып кетіп отырды. Көтерілісшілер басып алған жерлерде халыққа барлық қарыздарынан, салық төлеуден құтқарамыз деп уәде берді. Бірақ өздері халықтан азық-түлік, қару-жарақ пен киім-кешек үшін қаржы жинап алып отырды. 1636 жылы үкімет солтүстік шекарадан әскер алдырып көтеріліске ауыр соққы береді. 1636 жылғы маусымда император барлық көтерілісшілерге кешірім жасайтындығы, өз жерлеріне қайтқан шаруаларға, үкімет әскеріне қайтып оралған солдаттарға көмек көрсету жөніндегі жарлығын жариялады. Көтерілісшілер отрядтарының басшыларына офицер атағын бермек болды. Кейбір салықтар мен қарыздар жойылды. Осыдан кейін қозғалыс бәсеңдеп қалады. Көтерілістің бірқатар көсемдері үкіметке қызметке алынады. Алайда 1639 жылы көтеріліс қайта жанданады. Көтерілістің бұл кезеңінде Ли Цзычэнмен Чжан Сяньчжун басты роль атқарады. Бастапқыда Хэнаньда, кейін Хубэйде, Хунаньда бекіне отырып, Ли Цзычэн қатаң орталықтанған негізде армияны қайта құрып, ресми билікке қарсы тұратын әкімшілік аппаратын қалыптастырады. 1644 жылдың басында көтерілісшілер жаулап алып, империяның батыс астанасы деп жариялаған Сианьде ол император титулын қабылдайды. Өз мемлекетін ол Да Шунь деп атады. Сол жылдың сәуірінде оның әскері Пекинге кірді. Император Сы Цзун асылып өледі. Осы уақытта Сычуаньда бекініп алған Чжан Сяньчжун де өзін император деп жариялап, Чэнду қаласын өз астанасы етті. Билікке келген Цзычэн және оның жақтастары барлық бұрынғы билеушілерді биліктен аластатты, олардың халыққа ең жеккөрініштілерін тұтқындап, өлім жазасына кесті. Ең маңызды істерді бірлесіп, шешетін көтерілістің белгілі 20 қайраткерінен тұратын кеңес құрды. Шенеуніктер саны қысқартылды. Жер мен мүлікті теңестіру ұраны көтерілді. Өкімет шаруалардан алынатын салықты бірнеше жылға жойды. Алайда көтерілісшілер өкіметінің бұл шаралары ұзаққа созылмады, өйткені көп ұзамай олардың билігі құлатылып, көтеріліс талқандалды. Дәл сол жылы, яғни 1644 жылы солтүстік шекараны қорғаушы әскердің қолбасшысы У Саньгуй мен Маньчжур атты әскерімен бірігіп, Ли Цзычэн армиясын талқандап, Пекинді алды. У Саньгуйдың шақыруымен келген манчжурлар Пекинді алып, жаңа Цин империясының негізін қалады. Осы әулет кейін бүкіл Қытайды басып алып, 1911 жылға дейін билігін орнатады. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|