Бағдарламасы Қарағанды 2016 Әлихан Бөкейхан атындағы №76 жббом
сабақ. Әлиханның «Қобыланды батыр» жырына қатысты зерттеуі. 1сағат
жүктеу/скачать 13,75 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 23 сабақ. Ел еркіндігін аңсаған Алаштың Әлиханы. 1 сағат.
| 22 сабақ. Әлиханның «Қобыланды батыр» жырына қатысты зерттеуі. 1сағат .
Ә. Бөкейханұлының ғалымфольклортану ғылымына қатысты жазылған қандай еңбектерін айтуға болады? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Сорбонна(Франция) университетінің ғалымдарының «Қыр баласы» деген лақап есіммен жариялаған қазақ эпосы қалай аталады? Жырдағы керекті сөздерді тауып жаз «____________________________________» деп аталатын әдеби, ғылыми, фольклорлық еңбегінде жырдың қысқаша мазмұнын, яғни тоқсандағы ____________________ мен алпыстағы _____________________ бір перзентке зар болуы, әулие-әнбиелердің аян беруінен дүниеге бір ұл, бір қыздың_________________________________ келуі, ______________________ Қызылбас еліне жорығы,__________________ атты қызға үйленуі, қалмақ _____________________ шабуы, ___________________ шайқасы, ________________________ қақтығысы, соңғы жеңісі мен мұратқа жетуін шағын көлемде баяндап береді.   Мәтінді оқып, зертте, сипатта. Ғалым Шәкәрім, Шоқан еңбектеріне сілтеме бере отырып, тарихқа шолу жасайды, дәлелденген деректер арқылы Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошы нәсілінен шыққан Тоқтамыс хан заманындағы Едіге, Ақсақ Темір соғыстарын айта келіп, сол дәуірлегі Қобыланды батыр әрекеті ХІV ғасыр ортасына лайық екенін көрсетеді. Арғын биі Дайырқожаның әділдігі үшін Ақжол аталуы, Әбілхайыр ханның қазасы, оның батырдың қолынан өлтірілуі, осы орайда туған тарихи жырға, Шәкәрім мәліметтеріне сүйеніп, Қобыланды Қызылбас та емес, қалмақ та емес, қазақтың өз ішінде күрескен деген пікір түйеді. Бұл ХV ғасыр. Жырда айтылатын Қазан хан да Жошы нәсілінен. Осы шамасы 1300 жылдары өмір кешкен.Тағы бір Қазан хан 1332 жылы таққа отырыпты. Қарақыпшақ Қобыланды осы 1347 жылы опат болған. Қазан ханмен соғысуы мүмкін деген тұжырым жасалады. Зерттеуші жырда айтылатын Алшағырдың түп-тұқиянына зер салып, Өзбек хан, Орақ батыр, ағайынды қырғыз батырлары Абантай, Тайлақ дәуірлеріне де көңіл бөледі. Шоқан жазып алған «Манас» жырының «Көкенай асы» бөліміндегі Көкенай мен Көбікті хан арасынан байланыс іздейді. Әлихан Бөкейханның «Қара қыпшақ Қобыланды» жыры бір оқиғаның көрінісі, бір белгілі адамның ғұмырбаяны емес, ақын қиялы екшеп, өзгертіп ,көптеген қоспалармен жаңғыртып жасаған көркем шығарма деген байлам жасайды. Жырды халықтың тұрмыс-салтын, тіршілік болмысын көрсететін рухани мәдениет ескерткіші ретінде бағалап тануды ұсынады. Фольклоршы ретіндегі ой-тұжырымдары «Қазақ жыры «Қобыландыдағы әйел бейнесі» 1889 деген орысша жазылған еңбегінде жалғаса түседі. «Бұлардың ішіндегі ең бастылары – эпикалық және лирикалық өлеңдер. Қазақтың ауызша поэзиясының айырықша белгісі – лиризм. Әрбір өлең, тіпті эпикалық та шығарушының өмірге деген субьективтілік көзқарасын, оның үміті мен идеясын аңғартады, сонымен бірге ол барынша тарихи шындыққа жақын келеді», - деп жазады. Жырдың тарихқа қарым-қатынасына қатысты өз пікірін Ә.Бөкейханов «Қара қыпшақ Қобыланды» атты мақаласында да толықтыра түсті. Автор жырдағы кісі есімдерін атай отырып, ондағы негізгі оқиғалар тарихтан хабар бере алатынын дәйектей түседі. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Әлихан Бөкейханның алғашқы еңбегі қай газетке жарияланған және ол еңбегі қалай аталады? 
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________  5. Шығармашылық жұмыс: «Қобыланды жырын» Әлихан Бөкейхан қалай бағалады? Жырдан үзінді жатта.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Қай уақытта тынады. Толып жатқан қалмаққа Қобылекең салды енді, Қар жаудырды қабақтан, Бір уақаттар болғанда Жалғыз жаумен ойнады, Жауды ерікке қоймады …Туғалы күнді көрмеген, Түнектен шыққан Тайбурыл Айдалаға шыққан соң Түлкідей көзі жайнайды, Қаруы сыймай қайнайды, Көлденең жатқан көк тасты Сулығым деп шайнайды. Он екі құлаш кезеңнен Атылып Буырыл ойнайды. Бағасы:  ____  ____  ____
 V. Ә. Бөкейханның қазақ тарихында алатын орны және ұлт руханиаты. [6 сағат],
 23 сабақ. Ел еркіндігін аңсаған Алаштың Әлиханы. 1 сағат.
Тәуелсіздік тарихында Алаш атын аспандатқан арыстарымыз туралы не білесің? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ «Алаш» қозғалысы мен оның көшбасшысының ұлт тарихындағы азаттықты аңсаған бабаларымыздың ұлы мұраты Ел Президентінің қай идеясымен үндесіп жатыр деп олайсыңдар? Топта талдап, постер жаса. Әлиханның қандай арманын жүзеге асырмақ болып, суреттегі адам жер жаһанға қандай ой тастап еді? Суреттегі кім? 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4.Авторы кім? Өлеңнің тақырыбы. Өлеңді жатта. Қара қазақ: Туғанда құдай иіп мұндай заман, Сұрайтын бір сөзім бар сенен, балам. Тап біздің осы Семей облысының, Көшбасшы адамдарын айтшы маған. Ешкімнің Әлиханға бар ма сөзі, Демейді қандай қазақ оны оң көзі. Семей тұрсын, жеті облыс бар қазақтан, Талассыз жеке-дара тұр ғой өзі Қара қазақ: Басында ол қарағым тұр ғой дайын, Тез ұзақ өмір берсін бір құдайым. Дулатов, Байтұрсынов, Бөкейханов, Білемін бұл үш ердің айтпай жайын. Кешегі қара күнде болмап па еді, Бірі күн, бірі шолпан, бірі айым. 5. Шығармашылық жұмыс: «Тәуелсіздік жаршысы» атты шығарма жаз.
жүктеу/скачать 13,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|