БАҒдарламасы атырау 2015 Қолданылған қЫСҚартулар тізімі ади адамның даму индексі

АОТД- Атырау облыстық телекоммуникациялар дерекциясы

АКТ – Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар

АМСК – алғашқы медициналық-санитарлық көмек

АӨК – Агроөнеркәсіптік кешен

ӘКК – Әлеуметтік - кәсіпкерлік корпорация

БАҚ – Бұқаралық ақпарат құралдары

ҒЗТКЖ – Ғылыми-зертеушілік және тәжірибе-конструкторлық жұмыстар

ЕАҰ – Емдеу - алдын-алу ұйымдары

ЕЭА – Еркін экономикалық аймақ

ЖІӨ - Жалпы ішкі өнім

ЖӨӨ- Жалпы өңірлік өнім

ЖАО – Жергілікті атқарушы орган

НКИ – Нақты көлем индексі

КМК - Коммуналық мемлекеттік кәсіпорын

МТБ – Материалды-техникалық база

МАӘК – Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек

МО – Мемлекеттік орган

ММ – Мемлекеттік мекеме

МЖС – Мемлекеттік – жеке меншік серіктестік

ОАА – Орталық аудандық аурухана

СМЖ – Сапа менеджментінің жүйесі

СУА – Селолық учаскелік аурухана

СНС – Селолық несиелік серіктестік

СЕМ – Селолық елді мекен

ТжКБ – Техникалық және кәсіби білім беру

ТКШ – Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

ҮЕҰ – Үкіметтік емес ұйымдар

ХТТ – Халық тұтынатын тауарлар

ШОБ – Шағын және орта бизнес

1. БАҒДАРЛАМА ТӨЛҚҰЖАТЫ

2. АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ

Атырау облысы Қазақстан Республикасының батысында орналасқан, 1938 жылы құрылған.

Облыс Каспий маңы кең ойпатының шегінде орналасқан. Аумағы
118,6 мың шаршы шақырым (Қазақстан аумағының жалпы алаңының 4,4%-ы).

Облыс шекарасының ұзындығы 1 949,5 шақырым, оның ішінде Астрхан облысымен – 449,6 шақырым, Батыс Қазақстан облысымен – 626,1 шақырым, Ақтөбе облысымен – 524,4 шақырым, Маңғыстау облысымен – 349,4 шақырым.

2015 жылдың 1 қаңтарына Атырау облысының әкімшілік-аумақтық бөлінісі: 2 қала (1 облыстық, 1 аудандық маңызы бар), 7 аудан (Жылыой, Индер, Исатай, Қызылқоға, Құрманғазы, Мақат, Махамбет) құрамындағы
164 село (ауыл) және Атырау қалалық әкімшілігі.

Облыс тұрғындары 2015 жылдың 1 қаңтарына 581,5 мың адамды құрады. Оның ішінде қала тұрғындары 274,4 мың адам (47,2%), село тұрғындары –

Атырау облысы шөл аймағына жатқызылады (мемлекеттік жер жөніндегі ғылыми-зерттеу орталығының деректеріне сәйкес). Аймақ бедері – толқын тәріздес жазықтық, ол Каспий теңізі жағалауынан елеусіз көтеріледі. Каспий маңы ойпатының айтарлықтай бөлігін қырқалы, шағыл құмдар алып жатыр (Нарын, Тайсойған, Қарақұм). Облыстың солтүстік-шығысын Жайық маңы қайраң үстіртінің сілемдері алып жатыр.

Атырау облысының климаты – ұзақ ыстық және құрғақ жазы мен қысқа, жиі жылымықты желді қысы және қары аз, жауын-шашыны аз және тұрақсыз болып келетін шұғыл континенттік және аса қуаңшыл. Жауын-шашынның жылдық орташа көлемі 150 мм (50-ден - 300 мм аралығында құбылады). Желдің жылдық орташа жылдамдығы – 5,5-7 м/сек. Ауаның орташа ылғалдығы жазда 37%-дан, қыста – 80-84%-дан аспайды. Жылына түсетін жауын-шашынның көлемі – 150 мм-ден 190 мм-ге дейін. Қаңтар айындағы орташа температура – 8-11 С, шілдеде +24 +25 С.

Облыс аумағының жартысын сортаң және сор жабындар, сондай-ақ құмдар алып жатыр. Негізінен шөлейт өсімдікті сұр топырақ басым. Өзендер жағалауларында теректі және талды тоғайлар кездеседі.

Облыс аумағынан 19 өзен мен арна ағады. Облыс аумағын басып өтетін ірі өзендер Жайық (жалпы ұзындығы 2428 шақырым, Қазақстан аумағында 1082 шақырым), Жем (712 шақырым), Сағыз (511 шақырым), Ойыл
(800 шақырым) болып табылады. Облыстың ірі (тұзды) көлі – Индер
(110,5 шаршы шақырым).

Ресурстық әлеует

Атырау облысы мұнай және газдың орасан ірі қорларына ие, облыстың геоэкономикалық әлеуетін тиімді пайдалану тек Каспий маңы өңірі тұрғындарының ғана емес, жалпы Қазақстанның тұтастай өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Оның үстіне, облыс түрлі пайдалы қазбалар қорына бай: кірпіш өндірісіне арналған саз (қор 52,7 млн.тонна деп бағаланды); калий тұзы (697 млн.тонна), құрылыс құмы (41,2 млн.текше метр), гипс

Атырау облысында 2007 жылдан 2013 жылға дейін адам дамуы деңгейінің оң беталыстары байқалады. Өңірдегі адам әлеуетінің дамуын бағалау үшін Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі агенттігі мыналарды қолданады: халықтың жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім бойынша есептелген адам дамуының индексі, тұрғындардың жан басына шаққандағы тұтынуға пайдаланатын кіріс бойынша есептелген адам дамуының индексі, халықтың кедейлік индексі.

Талдау көрсеткендей, күтілген өмір сүру ұзақтығы 2010 жылғы 68,4 – дан, 2014 жылы 71,1–ге жоғарылаған.

Аумақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау

2014 жылы Атырау облысының жалпы өңірлік өнімі 3981,2 млрд. теңгені құрады, нақты көлем индексі 102,2%. 2013 жылмен салыстырғанда Жалпы өңірлік өнімнің өсімі байқалуда, оның көлемі 391,1 млрд. теңгеге өсті. Жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім көлемі 6927,9 мың теңгені құрап, өңірлер арасында 1 орын.

Республикалық жалпы өңірлік өнім көлемінде облыстың үлес салмағы 10,2%-ды құрап, өңірлер арасында 3 орында.

Облыстың жалпы өңірлік өнім құрылымы 2014 жылы 2012 жылға қарағанда келесідей өзгерістер орын алды: ауыл шаруашылығы үлесі 0,9%-дан 1,3%-ға, сауда – 2,3%-дан 3,0%-ға, көлік және байланыс 6,1%-дан 7,3%-ға, өнеркәсіп секторы 57,6%-дан 58,0%-ға өсті. Бұл ретте басқа қызметтер –
25,7%-дан 24,8%-ға және құрылыс – 7,4% дан 6,0%-ға азайды.

Осы көріністі қаржылай көлеммен салыстырғанда: ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлемі 21,1 млрд. теңгеге, сауда – 45,6 млрд. теңгеге, көлік және байланыс – 88,6 млрд. теңгеге, өнеркәсіп секторы – 414,5 млрд. теңгеге және басқа қызметтер – 125,2 млрд. теңгеге өсті.

Облыс өнеркәсібінің салалық құрылымы төмендегідей белгілермен сипатталады: шикізат пен отынды өндіру және өңдеу саласының басым болуы; халықтың қажеттілігіне бағытталған сала үлесінің төмендігі. Экономика дамуының басым бағыттары болып мұнай-газ өндіру өнеркәсібі, құрылыс материалдары өндірісі, өңдеу, агроөнеркәсіп және балық саласы табылады.

Өнеркәсіптік өндіріс құрылымының үлес салмағының көбін шикі мұнай және ілеспе газ өндірісі, мұнай айдау, электр энергиясын өндіру және тарату алады.

жалпы өңірлік өнімнің өзгеру динамикасы

• 
  Мұнайгаз секторы кәсіпорындарымен жұмыс;
  
• 
  Іске қосылған өндірістердің, соның ішінде Индустрияландыру картасы жобаларының жүктемесі, жаңа жобаларды іске қосу;
  
• 
  Ұзақ мерзімді келісім шарттарды қабылдау жолымен жергілікті қамтуды ұлғайту;
  
• 
  Өңіраралық ынтымақтастықты кеңейту;
  
• 
  Шекаралас ынтымақтастықты кеңейту;
  
• 
  Инвестиция тарту;
  
• 
  Мемлекеттік жеке әріптестікті дамыту;
  
• 
  Ауылшаруашылық өндірісін дамыту.
  

Атырау облысының экономикасы қалыптасқан жағдайларға байланысты анық шикізаттық бағытқа ие. 2014 жылы еліміздің өнеркәсіп өндірісінде облыстың үлес салмағы 26,5% құрап, облыстар арасында алдыңғы орынды иеленді.

2014 жылы 4 896,0 млрд. теңгеге тауар өндірілді, жылы нақты көлем индексі 99,7% құрады. Өнеркәсіп өнімінің көлемі соңғы бес жылда екі есеге көбейді.
2012-2014 жылдардағы өнеркәсіптегі тауар өнімінің нақты көлем индексі

және өндіру көлемінің өзгеру динамикасы

Тау-кен өнеркәсібінің негізін 141 жұмыс істейтін кәсіпорын, оның ішінде 119 шағын кәсіпорын, 17 орта кәсіпорын және 5 ірі кәсіпорын құрайды, олар кең тараған пайдалы қазбалар өндірумен айналысады.

Өңдеу өнеркәсібі келесі салаларды құрайды: мұнай өңдеу (саладағы үлес салмағы 89%), машина жасау (2,9%), өзге де металл емес минералдық өнімдер өндірісі (2,1%), азық-түлік өнімдерін өндіру (1,6%), химиялық өнекәсіп (1,2%), металлургиялық өнеркәсіп және дайын металл бұйымдарын жасау (1,0%), басқа өңдеу өнеркәсібі саласында (3,0%).

Өңдеу өнеркәсібінде 382 кәсіпорын, соның ішінде 366 шағын, 13 орта және 3 ірі кәсіпорын қамтылған.

Өңдеу өнеркәсібі облыстың өнеркәсіп әлеуетінің жалпы көлеміндегі үлесінің 7% құрайды.

2014 жылы өңдеу өнеркәсібінде 362,4 млрд. теңге сомасына тауар өнімі өндірілді, бұл 2012 жылдың деңгейінен 63,8 млрд. теңгеге артық. Өндеу өнеркәсібінің нақты көлем индексі 2013 жылдың тиісті кезеңіне 104,2% құрады. Өнеркәсіп өнімінің өсуі индустрияландыру картасы аясында іске қосылған кәсіпорындар есебінен ұлғаюда. Атап айтқанда Атырау мұнай өңдеу зауытын жаңғырту және хош иісті көмір сутекті өндіретін жобасының іске асуымен мұнайды тереңдете өңдеуге қол жеткізілуде.

2014 жылдың қорытындысы бойынша өңдеу өнеркәсібін дамыту міндетінің төмендеу себебі «ТШО» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің авариялық тоқтаудың және Кешенді Технологиялық Желілер, Екінші Буын Зауытының күрделі жөндеу жұмыстарының болуымен байланысты. Сонымен қатар, металл және металлдан жасалған өнімдерін экспортқа шығаруға шектеу қою себебінен төмендеді (өңдеуші өнеркәсібіндегі өнім экспортының өсуі 100% жоспарланып, нақты орындалысы 99%).

Металлургия өнеркәсібінде 2014 жылы 374,2 млн. теңгенің өнімі өндірілді, бұл 2013 жылғы өндірілген өніммен қарағанда 86,4%-ға жоғарылаған.

Үдемелі индустриялық-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде 2010 жылы Жылыой ауданында қуаттылығы жылына 90 мың тонна металлөңдейтін «Металл продукт» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің металл жаймалар шығаратын металлургиялық комбинаты іске қосылды.

Аталған кәсіпорында шикізат жетіспеушілігі мәселесі бой көтеруде. Осы күрделенген мәселені металл қалдықтарын қайта өңдеу арқылы шешуге болады. Осыған орай, жеке кәсіпкерлердің металл қалдықтарын отандық зауыттарға тапсыруы бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Атырау облысы үшін машина жасау саласын дамыту ерекше орын алады. Облыстағы мұнайгаз өнеркәсібіне қажетті бұйымдар шығару мен қызметтер көрсету мүмкіндіктерін пайдалану арқылы машина жасау өнеркәсібі дамуда.

2014 жылы «АтырауНефтемаш» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің Ірі габаритті және аса ауыр бұйымдарын жинақтау өндірісі іске қосылды.

2015 жылы құны 10,3 млрд. теңгеге 569 жұмыс орнын құрумен «ЦВС «Ескене» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің «Ескене» вагонды сервис орталығын ашу жоспарлануда.

Сонымен қатар, машина жасау саласында күрделенген мәселелердің бірі ірі өнеркәсіп кәсіпорындарынан тапсырыстың болмауы және нарықта бәсекелестікке төтеп бере алмауы.

Мемлекеттік органдар тарапынан бұл мәселені шешу үшін бірнеше форумдар, көрмелер, кездесулер, тұсаукесерлер ұйымдастырылуда.

Құрылыс материалдары және құрылыс индустриясын дамыту

Атырау облысы аумағының жер қойнауы құрылыс материалдарының шикізатына бай. Құрылыс материалдарын өндірумен 4 орта, 45 шағын кәсіпорындар айналысады. Онда: ғаныш, әк тасы, бор, кварц құмы және бүгінгі таңда ғаныштан құрғақ құрылыс қоспасы, ғаныш тақтайшасы, қамыстан қамысты жаңқалы тақтайша шығарылуда.

Үдемелі индустриялық-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде 2010 жылы «Биас ТЭК» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің құрғақ құрылыс қоспаларын шығаратын, «Констракшн KZ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің тұрғын үй құрылысы үшін жеңілдетілген панельдер шығаратын зауыттары ашылды. 2011 жылы «Шеврон МұнайГаз Инк.» корпорациясының металл пластикалық құбырлар шығаратын зауыты, «Досжан және Компания» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қамысты жаңқалы тақтайшалар шығаратын зауыты, 2013 жылы «Сельбаева Ш» жеке кәсіпкерінің газды бетон блоктарының өндірісі және 2014 жылы «БатысАльянсСтрой» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің үй құрылысы комбинатын іске қосылды.

Құрылыс материалдарын өндіру барысында шикізаттың өзге шетелдерден әкелінуі себебінен құрылыс материалдарының бағасы жоғарылайды және нарықта осы типтес материалдардың жақын шетелдерден көптеп келуі кәсіпорынның шығарған тауарын нарыққа өткізуіне кері әсерін тигізуде.

Мәселені шешу мақсатында өнеркәсіп маркетингін дамыту қажеттілігі туралы кәсіпорын басшыларына ұсыныстар берілді.

2011 жылы «Рауан Налко» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің мұнай өнеркәсібі үшін химиялық реагенттер шығаратын зауыты іске қосылып, 2012 жылы «КасХим» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техникалық шпагат және полипропилен қап шығаратын зауыты жаңғыртылды.

Кәсіпорынға алынатын шикізат Қазақстан аумағында өндірілмейтіндіктен шетелден тасымалданады және шетел валютасымен есептелінеді. Елімізде жүргізілген девальвациядан кейін кәсіпорын өнімінің қымбаттауына әкеліп соқтырды. Нәтижесінде кәсіпорынның тауарына сұраныс азайды. Алдағы уақытта шикізат тапшылығын жою мәселесі тұр.

Облыстың жеңіл өнеркәсіп саласында 22 белсенді кәсіпорын жұмыс жасайды. Олар «Өнерпаз», «ЭРТРИ», Атырау «Қазақ саңыраулар қоғамы», Атырау «Қазақ соқырлар қоғамы» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері және шағын кәсіпкерлер. Олар тұрғындармен қатар өңірдегі кәсіпорындардың да қажеттілігін қанағаттандыруда. Өндірілген өнімнің негізгі бөлігін шағын және орта бизнес өкілдері өндіруде.

Атырау облысының агроөнеркәсіптік кешені өңір экономикасының маңызды секторларының бірі болып табылады, өйткені облыс тұрғындары жалпы санының 50%-ынан астамы ауылдық елді мекендерде тұрады. Соңғы жылдары облыстың ауыл шаруашылығы саласының жағдайында оң ілгерілеушіліктер байқалуда. Аса маңызды нәтиже деп негізгі бағыты мал басы мен өндірілетін мал шаруашылығы өнімінің тұрақты өсімге беталысы байқалған мал шаруашылығы болып табылатын ауыл шаруашылығы өндірісінің өсімі деп есептеу керек. Гендік қорды жақсарту мен асыл тұқымды малдың өнімділігін арттыру қатар жүреді.

Атырау облысының аумағы табиғи-ауыл шаруашылығы белдемдеуіне сәйкес V шөл аймағына жатады. Кеңес одағы кезеңінде өндірістік мамандануы жағынан қаракөл тұқымды қой өсіру шаруашылығы дамыған мал өсіру шөл аймағына жатқызылды.

Белдемділік ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіруге тікелей әсер ететіндіктен, ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіруге тек Жайық, Қиғаш өзендерінің өзен маңы-жайылмалық аймақтарынан болмашы бөлігі мен суару және суландыру арналарының бойынан басқа жерлердегі топырақтың өнімділігі аз.

Атырау облысында мұнай газ өнеркәсібінің қарқынды дамуы жалпы өңірлік өнімнің құрылымына айтарлықтай әсерін тигізді, мұнда ауыл шаруашылығының үлесі тек 0,9%-ды құрады.

Өңірдің тұрақты даму индикаторларын талдау олардың бір текті еместігін және қарама – қайшылығын көрсетті: облыс бойынша жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім көрсеткіші, номиналды орташа еңбекақы деңгейі өндірістік өнім мен негізгі капиталға инвестициялар салу бойынша алғашқы орындарда, сонымен қатар ауыл шаруашылығының дамуы нашар. Осыған орай өңірге ауыл шаруашылығы саласын көтеру үшін мемлекет тарапынан қолдау қажет.

Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі 2014 жылы 95,5% құрады. Көрсеткіштің төмендеуі жұмыспен қамтылған халықтың 2013 жылы 11900 адамнан 2014 жылы 12759 адамға өсуі себебінен, ондағы қамтылған пайыз өзгеруі 107,2% құрады.

Облыстың аумағы V шөл аймағында орналасқан. Ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіруге облыстың солтүстігіндегі өзен маңы-жайылмалық аймағының болмашы бөлігі (Индер, Махамбет аудандары) мен Атырау қаласының маңынан басқа жерлердегі топырақтың өнімділігі аз. Соңғы 3-4 жылда жалпы облыс бойынша ауыл шаруашылығы дақылдары орташа есеппен 6 мың гектар жерді алып жатыр.