Case study: бұрын сотталган адамды
сайлау құңығынан айыру
Бізге белгілі болғанындай, демократиялық процеске қатысқысы кел-
мейтін америкалықтар өте көп. Ал сайлауға қатысуына заң жүзінде
тыйым салынған америкалықтар одан да көп. Мәліметтер бойынша
5,4 миллион америкалық дауыс беру құқығынан айырылған. Олар
азаматтық құқығын бір кездері жасаған ауыр қылмысы үшін сотта-
луына байланысты жоғалтқан (Manza
&.
Uggen, 2006). Кейбір штаттар-
да тек әлі де түрмеде отырғандар дауыс бере алмайтын болса, енді
бірінде ауыр қылмыс жасағандар сайлау құқығынан өмір бойына
айырылады. Ал АҚШ-та қылмыстық үкімдер жиі қабылданатындық-
тан (әсіресе есірткіге байланысты қылмыстар үшін) және істі болған-
382
13-ТАРАУ
дардың сайлау құқығына ерекше шектеулер қоюды қарастыратын
заңнамаларға байланысты басқа кез келген елге қарағанда бұл елде
дауыс бере алмайтындар деңгейі тым жогары (Hull, 2005; Manza &
Uggen, 2006). Кейбір штаттарда, мысалы, 20 жасында марихуана сат-
қаны ушін сотталған адам сайлау қуқығынан біржолата айырыла-
ды. Тіпті одан кейін мүлде қылмысқа бармай, жақсы жүмысшы. ата-
ана болып, қоғамда азамат ретінде орнын таба алған күннің өзінде
шешім өзгермейді.
Кей адамды қылмыс жасауға кедейлік итермелейтінін атап өт-
кен жөн. Сонымен қатар қылмыстық сот бай қылмыскерлерге Кара
ганда, кедей қылмыскерлерді жиі жазалайды. Сайлау қуқығынан
айырылагындардың да басым бөлігі - кедейлер. Құқыгы тапталып
жатқан кедей адамдардыц көптігі сонша - оларга көмектесуді көз-
дейтін саясаткерлерге тіпті оларды іздеудің де қажеті жоқ (Uggen &
Manza, 2002; Hull, 2005; Manza & Uggen, 2006).
Жаңа экономикалық жүйелер
Байқауымызша, жүмысшы таптан билік элитасына дейінгі саясатты
гүсіну үшін, экономикалық мәселелерді ұғыну қажет. Бұл тарауда біз
АҚШ экономикасын талқыламас бұрын жаңа экономнкалық жүйені
қарастырамыз.
Экономика тауарлар мен қызметтерді өндіруге және таратуга
байланысты барлық әлеуметтік құрылымдарды қамтиды. Өндіріс
саласында алға тартылатын бірнеше сауал бар. Айталық, құрылыс-
ты қанш алықты көп немесе қаншалықты аз жүргізу керек? Қара-
жатты қару жасауды арттыруға салған дұрыс па әлде азық-түлік
өндірісін көбейту керек пе? Ірі кәсіпорындарды ынталандырған
тиімді ме немесе шагын түрлерін ынталандыру керек пе? Табысты
Экономика - тауарлар мен
қызметтерді өндіруге және
таратуга қатысты дүниелер
бөлу барысында да туындайтын сұрақтар бар. Мәселен, жобаның
иесі мен жұмысшылар арасында қаражат қалай бөлінеді? Міндетін
атқара алмағандарға кім қолдау көрсетуі тиіс? Адамдардың табысы
суранысқа, күші мен қабілетіне байланысты болуы керек пе? Эко-
Капитализм кезінде қаржыдан
I қиналатындар (қандай себеппен
болсын) өздеріне сенуі немесе
қайырымдылықтан үміттенуі керек
|