Дескриптив статистика – дистрибуцияның пішіні, ортақ тенденциялары және дисперсиясы сияқты
жиынтық сипаттамасы.
Орталық тенденция – дистрибуцияның орта тұсын немесе орталығын көрсететін өлшем: мән, ме
-
диана және мода.
Орташа мән – арифметикалық орта. Орташа мәнді есептеу үшін әр кейстің мәнін қосасыз және
сол кейстер санына бөлесіз. Орташа мән математикалық есеп болғандықтан, интервал мен қатынас
-
қа байланысты деректердегі ортақ тенденцияны өлшеу үшін қолданылады. Сандар кодтар ретінде
пайдаланылатын номинал және реттік деректер үшін қолданылмайды. Мысалы, христиандарды, буд
-
дистерді және мұсылмандарды белгілеуге қолданылатын 1, 2 және 3 санының орташа мәнін табудың
еш мағынасы жоқ.
Медиана – аралықтың ортанғы нүктесі. Медиананы табу үшін сіз бар-жоғы мәндерді өсу (немесе
кему) реті бойынша қойып шығасыз және ортанғы мәнді табасыз. Әдетте бұл өлшем реттік дерек
-
терде қолданылады және шектен шыққан мәннің ықпалын жоққа шығара алуымен артықшылыққа
ие (мысалы, 3 миллион долларға тең жалақы табыстың мәнін жоғары етіп көрсетеді, бірақ ол орта
нүктеге әсер етпейді). Бұл экстремалды деректер зерттеу үшін маңызды, демек, шектеу де болуы
мүмкін.
Мода – айнымалы шама үшін белгіленген, ең көп кездесетін ортақ мән немесе мәндер. Номинал
сандар анық болатындықтан, математикалық тұрғыда қолдан өзгерту мүмкін емес. Номинал сандар
ортақ тенденцияның өлшемі ретінде модаға жүгінеді.
