380
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
Интервал/
қатынас
Интервал, мысалы,
IQ көрсеткіші
қатынасы, мысалы,
мынадай сандар,
жас, биіктік,
салмақ
Орталық
тенденция:
орташа мән
Дисперсия:
стандартты
ауытқу
Іріктемені негізгі
жиынтықпен
салыстырыңыз:
t-тесті
Өзге айнымалылармен
байланысы
тәуелді/тәуелсіз
айырмашылықсыз:
Пирсонның корреляция
коэффициенті
Бір тәуелсіз және бір
тәуелді айнымалымен:
Пирсонның сызықтық
корреляциясы
Екі немесе одан да көп
тәуелсіз және бір тәуелді
айнымалымен:
көп регрессиясы
Екі немесе одан да көп
тәуелсіз және екі немесе
одан да көп тәуелді
айнымалымен:
канондық корреляция
Біз келтірген глоссарии� терминдері бір аи�нымалы, қос аи�нымалы (екі аи�-
нымалы) және көп аи�нымалы (үш немесе одан да көп аи�нымалы) талдаудың
аи�ырмашылығын түсіндірсе, 14.5-кестеде талдауларды жүргізуге қажет, ең
жиі қолданылатын тестілерді келтірдік. Бір аи�нымалы дерек үшін 14.5-кесте-
нің бірінші бағанын төмен қараи� оқуға болады (баған дерек түрін, оның ортақ
үрдісінің өлшемін, дисперсиясын және осы сынды аи�нымалылардың түрлерін
жиынтықпен салыстыруға ыңғаи�лы тестілерді мысалға келтіреді). Сондаи�-ақ
ол екі немесе одан да көп аи�нымалылар арасындағы баи�ланысты зерттеуге
арналған тор ретінде де оқыла алады. Қандаи� тест жүргізетініңізді анықтаған
соң, статистикалық бағдарламаңыз статистикалық анализ жасаи� және бағалаи�
алады.
Сандық деректерді көрсету
Сандық деректерді көрсетуге келгенде зерттеуіңіздегі әрбір аи�нымалы
үшін графика, диаграмма және кесте қолданғыңыз келіп-ақ тұрады. Бірақ оны
қоя тұрып, жұмысыңызда ненің маңызды екенін нақты анықтап алған маңыз-
дырақ. Сіздің нәтижелеріңіз мақсат-міндеттеріңізге және зерттеу сұрақтары-
ңызға қатысты әңгімені баяндауы керек.
381
САНДЫҚ ДЕРЕКТІ ТАЛДАУ
Енді деректерді көрсету мәселесіне келгенде бір қағиданы ұмытпаңыз:
презентацияңыз қиын болмауы керек. Көпшілік статистикаға келгенде оның
үстінен ұзақ қарап отырады, сондықтан деректеріңіз түсінуге оңаи� болғаны
абзал. Оны түсіну үшін статистика маманы болудың қажеті жоқ. Дерегіңізді
графикалық және вербалды тұрғыда мағынасы анық болатындаи�
етіп көр-
сетіңіз. Назарға ұсынатын кез келген графика мен кесте оқырман үшін оңаи�
болғаны жөн. Сондықтан ои�ға қонымды ақпаратты қамти отырып, оның шек-
тен тыс болғанын да қаламаи�сыз.
Графика қолдану
Сурет құны мың сөзді беи�нелеи� алады. Жақсы графика да нәтижелеріңізді
лаи�ықты көрсетіп береді.
Cандық талдауда ең жиі қолданылатын графикамен таныстыру үшін оқуын
бітіреи�ін деп тұрған 60 студенттен (30 ер және 30 әи�ел адам) тұратын сауална-
ма дерегінің гипотезалық мысалын қолданып SPSS-те төрт аи�нымалы дерек-
тер жиынтығын ои�дан шығардым (14.6-кесте).
«Оқуды бітірген соң қандаи� жоспарыңыз бар?» – номинал аи�нымалы.
Сондықтан баған және гистограмма жасаған дұрыс. Сызықты графика уақыт
өзгерістерін жақсы көрсетеді. Ал біз оны көрсетуді мақсат етпеи�міз.
14.6-кесте.
Ойдан шығарылған төрт айнымалыдан тұратын деректер жиынтығы
Достарыңызбен бөлісу: 
