Бағдарламасы аясында іске асырылды The Essential Guide to zina o’leary 3 rd Edition

317
БАСТАПҚЫ ДЕРЕК: сауалнама, сұхбат және бақылау
Қабылдау, ой жүгірту, жазу және аутенттеу процесі 
Барлық бақылау зерттеуінің ортақ ерекшелігі – не істеп жатқаның тура-
лы аи�туға емес, шын мәнінде, не істеп жатқаныңды құжаттауға тырысу керек. 
Бақылау зерттеуі шынаи�ы мінез-құлыққа негізделеді. Бақыланушыдан белгі-
лі бір жауапты алу үшін қолданылатын құрал жоқ. Даи�ын «сұрақтар» да жоқ. 
Бақыланушы күнделікті ісін істеи�ді, ал бақылаушылар оны қабылдап, жазып, 
одан мән іздеи�ді. Бақылаудың артықшылығы – аутенттігінде. Ал қиын жері – 
зерттеушінің қабылдау, ои� жүгірту, жазу және аутенттеу процесінен өтуі. 
Қабылдау процесі
Бақылауды бастаи�тын уақыт келгенде, нақты ереже өзіңіз жоспарлаған ба-
қылау түріне тәуелді болады. Алаи�да көп бақылау процесі түсіністік орнату мен 
сенімге кіруден басталады. Яғни бақыланушы өзін барынша ыңғаи�лы сезінуі 
керек. Бақыланатын нысанның сізді назарға алмаи� әрекет етуіне мүмкіндік 
жасау маңызды.
Келесі саты – аи�налаңызға құлақ асу, көру және ұғыну. Не көресіз, не естисіз 
және не сезесіз? Біз визуал қоғамбыз, сондықтан оны сезіміңізбен қабылдаға-
ныңызға көз жеткізу маңызды. Бұл едәуір уақыт алуы мүмкін. Процесті тікелеи� 
басқармағандықтан, өзіңізге керек деректі жинау үшін едәуір уақыт жұмсауға 
даи�ын болуыңыз қажет. Шын мәнінде, алдын ала белгіленген уақыт аралығын-
да бақылау жасамасаңыз, бақылау процесі аяқталмаи� жатып толық нәтижеге 
жеткендеи� сезімде боласыз (яғни одан әрі бақылаудан жаңа нәрсе алмаи�сыз).
Дүниені бәріміз бірдеи� қабылдамаи�тынымызды ұмытпаңыз. Кеи�біріміз 
үлкен дүниеге көңіл аударсақ, енді біріміз жекелеген компоненттерге зеи�ін 
саламыз. Кеи�біреулер аи�наласына назар сала отырып әлемді қабылдаи�ды, ал 
кеи�біреулерге тыңдаған ұнаи�ды. Басқалары қозғалу, сипап-сезу арқылы жақсы 
түсінеді. Бақылау туралы аи�тсақ, екі бақылаушы бірдеи� жағдаи�дағы нәрселерді 
5. 
Шолу мен қайта нақтылауды жалғастыру
. Бақылау тәжірибені қажет етеді, сон-
дықтан процесс пен жиналған дерек ойлаған деңгейге жеткенге дейін жетілдіре 
беріңіз.
6. 
Үлкен мәселелер
. Үлкен, күрделі мәселе шықса, мұны жетекшіңізбен ашық тал-
қылаңыз және өзгеріс енгізу жағын қарастырыңыз.
7. 
Талдауды жалғастыру.
Деректер сандық (13-тарауды қараңыз) не сапалық 
(14-тарауды қараңыз) болса да, бақылау, теория, зерттеу сұрағы, мақсат-міндет-
ті бірдей алып жүріңіз әрі субъективтігіңізді де тексеріңіз.
(Бақылау парағы қосымша уеб-сайтта бар 
).
https://study.sagepub.com/oleary3e

318
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
екі түрлі қабылдаи�ды. Мұны баи�қау маңызды. Бақылауыңыз құрылымдалған 
болса, түрлі сезімдер арқылы жинақталатын ақпаратты талап ететін бақылау 
кестесі қажет деректің көзден таса қалмауын қамтамасыз етеді. Ал аз құры-
лымдалған бақылауда ең бастысы – дерек жинау процесіне сыни тұрғыда ои� 
жүгірту әрі кез келген қажетті өзгерістерді енгізу қабілеті.
Ой жүгірту
Бұл процесте үнемі «пилоттық тест» түрінде жүргізілмесе де, бақылау әдіс-
терін шолып, оған ои� жүгіртіп әрі оны оны өзгертіп отыру қажет. Мұндаи� өз-
герістер әдетте алғашқы бақылау жұмыстарында кездесетін қиындықтарға 
негізделеді. Мысалы, қолжетімділік, уақыт, мәдени «білімсіздік», жазып алу, 
рөлдер және объективтілікпен баи�ланысты қиындықтарды алаи�ық. Сондаи�-ақ 
бақылау жазбаларыңызды қарап шығып, олар ақылға қонымды ма, логикаға 
саи� ма, толыққанды ма – көз жеткізіңіз.
Жаңсақ пікірлерді де іздеңіз. Әсіресе ғылыми зерттеу ортасында жұмыс істеу-
ді таңдағандар ғалымға объективті болуы өте қиын. Біздің дүниетанымымыз 
ішкі әлемімізге тәуелді. Өз ерекшеліктеріміз бен әлеуметтенуіміздің арқасында 
қалыптасқан жаңсақ пікір мен қате түсінік санамызда орныққан. Әлемді қалаи� 
танып-түсінеріміз және оны қалаи� бақылаи�тынымыз да соған баи�ланысты. Ал 
4-тарауда талқылағанымыздаи�, егер біз өз субъективтігімізді мои�ындап, оны 
тежеуге тырыспасақ, зерттеуіміз жаңсақ түсінік пен долбарға толы болады. Бұл: 
бақыланушының емес, бақылаушының көзқарасы тұрғысынан түсіндіруге; нә-
сіл, тап, мәдениет және гендерді түсінбеуге; маргиналдардың дауысын естімеуге, 
көрген нәрсенің дихотомиясын жасауға және тілдің құдіретін мои�ындамауға 
алып келуі мүмкін.
Есіңізде болсын, көргіңіз келгенді көріп, естігіңіз келгенді есту оңаи�. Бұл 
жаңа автомобиль алғаннан кеи�ін жүрген жеріңізде дәл сол модельді көретіңіз 
сияқты. Сіз алған модельдегі автомобильдер бұрын да бар еді, тек сіз оларды 
бұрын баи�қамағансыз. Студенттерге берген фидбәгімнің көпшілігі оң пікір 
екенін білемін, себебі қандаи� да бір (конструктивті!) сын олардың миына он 
есе ауыр соққы болып тиері анық. Зерттеуге бармас өз ои�-пікіріңізге мұқият 
бреи�нсторминг жасау керек. Бақылауыңызды қаи�та саралау не оған ои� жүгірту 
кезінде бұрынғы бар долбарыңызды қаи�та растамас үшін одан кеи�ін бірнеше 
балама пікірді және бір бреи�нстормингтен өткізген дұрыс. 
Жазып алу
Бақылауды жазып алудың екі түрлі стратегиясы бар. Біріншісі – суретке тү-
сіру, аудио және/немесе беи�нежазба сияқты құралдар арқылы өңделмеген де-
ректі жинау. Бұл бақылауды өңделмеген күи�інде сақтап, кеи�інірек қарауға және 
қолдануға мүмкіндік бар. Алаи�да бұл әдіс түрлі құрал-жабдықты паи�далануды 
талап етеді және оны интрузивті деп санауға болады. Екінші стратегия – қағазға 

319
БАСТАПҚЫ ДЕРЕК: сауалнама, сұхбат және бақылау
жазу немесе журналға тіркеу. Бұл әдіс кеңістіктің, факторлардың, іс-әрекеттер 
мен оқиғалардың дескриптив және формалды түсініктемелерінен бастап, мақ-
саттарды, сезімдерді және негізгі «әңгімелерді» қамтитын дескриптив нарратив 
түсіндірмелерді қамтуы мүмкін. Оның формасы кодталған кесте мен сандық 
бағалаудан бастап, сапалы суретке, ои� картасы мен идеяларға деи�ін әрқилы 
болуы ықтимал.
Жазып алу әдісі (немесе әдістері) бақылау процесіндегі қатысу деңгеи�іне, 
оның ашықтығы және құрылымдануына қараи� әртүрлі болады. Ашық бақы-
лау зерттеуінде толтырылатын бақылау кестесін қолдану, суретке түсіру, аудио 
және/немесе беи�нетаспаға жазу орынды. Ортаға дендеп енетін әрі көбінесе 
жасырын жүретін бақылау зерттеуінде, жазу парағын, журналды, сызу қағазын 
немесе картаны бақылау ортасынан шығып, оңаша қалған сәттерде қолдана-
сыз. Кеи� жағдаи�да аталған құралдардың бірнешеуін паи�далануыңыз ықтимал. 
Қолданатын әдістеріңіздің түріне қарамастан, деректі мүмкіндігінше жүи�елі 
түрде жазып алу маңызды. Өи�ткені бұл – болашақта талдауға қажет дерек.
Аутенттеу
Ои� жүгірту арқылы жаңсақ пікірлеріңізді қадағалап, сенімді дерек жинаи� алға-
ныңызды тексеру қиын болуы мүмкін. Дегенмен дерек жинауда мұқият болуды 
қамтамасыз ету мен ои�дың аутенттігін растау үшін паи�даланылатын бірнеше 
стратегия бар. Кең репрезентация, ұзақ та табанды жұмыс, кристалдау, қанағат-
тану, процесті әріптестердің/жетекшінің шолуынан өткізу және әдісті толық тү-
сіндіру арқылы мұқияттыққа қол жеткізуге болады. Растаудың стратегиялары қа-
тысушының тексеруін және триангуляцияны қамтиды (8.2-қосымшаны қараңыз).
Онлайн мінез-құлықты бақылауға бола ма?
Иә, болады. Бірақ дәл сол этика дилеммасы мен проблемалары алды-
ңыздан шығады. Мысалы, жасырын зерттеуге рұқсат алу қиын. Мысалы, 
сіз бақылаи�тын адамдардың нақты рұқсатынсыз Chatroulette.com саи�тын 
бақылауға өтінішіңіз мақұлдануы екіталаи�. Бірақ зерттеу мақсатыңызды 
ашып көрсетуге мүмкіндік беретін кездер болуы мүмкін. Мысалы, интер-
неттегі виртуалды ои�ыншылардың мінез-құлқын бақылағыңыз келді де-
лік. Ои�ынды көріп отырып, дерек жинауға қандаи� да бір рұқсат алуыңыз 
мүмкін. Рұқсатты қатысатын не қатыспаи�тын бақылаушы ретінде аласыз. 
Онлаи�н бақылау мәселесі стратегиялық ои�лауды қажет етуі мүмкін, бірақ 
менің ои�ымша, бұл – соған тұрарлық жұмыс. Өи�ткені адамдардың өмірі 
күннен-күнге виртуалды әлемге ои�ысып барады.

жүктеу/скачать 7,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: